Сабақтың мақсаты: Адамдық қасиеттерін,ғылымға деген қызығушылығын қалыптастыру

Қайырлы күн деп айтамыз,

Бір болып кеште қайтамыз.

Отбасының гүліміз,

Көңілді өтсін күніміз.

Түгелдеу, назарларын сабаққа аударуү

1. 
   Сәкен Жүнісов «Кімнің мекені жақсы?».
   
2. 
   «Туған жер» тақырыбында эссе жазу.
   

1. 
   «Көкқұтанның мекені»
   
2. 
   «Бозторғай мен жауынқұрттың мекені»
   
3. 
   «Өз үйім-өлең төсегім».
   

Сұрақтар қою арқылы қорытындылау.

1. 
   «Кімнің мекені жақсы?» авторы кім, кейіпкерлерін ата?
   
2. 
   Мәтін неше бөлімнен тұрады? Мәтіннен не түсіндің?
   
3. 
   Тышқанның жауы? Көкқұтанға қойған сұрағы?
   
4. 
   Құрбақанның мекені қандай? Туған жер туралы мақал-мәтел.
   

• 
  Ребус шешу. (Астана, Алматы)
  
• 
  Ребус шешуіндегі екі қала туралы өз білгендеріне ассоциация құрғызу, оқыту, талдау.
  
• 
  Алматыға саяхатқа шығу. (Алматы туралы ойларымен салыстыра отырып, толық мағлұмат беру).
  
• 
  Астанаға саяхатқа шығу. (Астана туралы толық мағлұмат беру).
  
• 
  Осы Астана жайлы бізге К. Ахметова апамыз әдемі өлең ұсынған екен, ендеше бүгін К.Ахметованың «Астана» өлеңімен таныс боламыз.
  
• 
  Авторға шолу жасау.
  

• 
  Астана өлеңін түсініп оқыту.
  
• 
  Өзім оқып оушылармен, бірге талдау жұмыстарын жасау.
  
• 
  Өлеңдегі ақын ойын сызба арқылы түсіндіру.
  

↓ ↓ ↓

↓

Астана

Бәйтерек

ә) Ақын, Алматы бас қала болған кезде де біз біраз жетістіктерге жеткенбіз. Ең бастысы тәуелсіздікке қол жеткізгеніміз жайлы айтып тұр.

Б) Ақын өлеңдегі Алматы мен Астана сөздерін адамның көз жанарына теңеген, себебі Алматы мен Астана да Қазақстан Республикасының құтты мекені десек артық айтқандық болмас. Алматы бұрынғы тарихы бар астана болса, Астана қазіргі жаңа бас қала. Екі қала бір-бірімен тығыз байланыс та. Алматыда «Тәуелсіздік монументі» болса, Астанада 97 метр биіктікте орналасқан «Бәйтерек монументі» бар. Бәйтеректің жұмыртқасының үстінде Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың алақаны бар.

Ой-толғаныс. Астана- бас қала. Эссе жазу. Оқып талдау жасау. Бәйтереккке шығу арқылы, сұрақтармен қорытындылау.

1. 
   Астана қай өзеннің бойында орналасқан?
   
2. 
   Бәйтеректің ұзындығы неше метр?
   
3. 
   «Алтын адам» қай қаладан табылған?
   
4. 
   Алматы сөзі қандай мағына береді?
   
5. 
   Астананың бұрынғы атауы?
   

* - 5,  - 4, ∆ - 3

Оқу арқылы қуаныш, мақтаныш,ұлттық сана –сезіміне әсер беру, мәнерлеп оқу дағдысын қалыптастыру;

Елін жерін, туған өлкесін сүюге үйрету, өз ойын жеткізе білуге тәрбиелеу.

Көрнекілігі: тапсырмалар, оқулық, дәптер мағлұмат, презентация

Сабақтың барысы:

1.Мына сөздердің жалғасын тауып ,жазыңдар:

Қазақ жер

Ас стан

Ал маты

1.Төлқұжатта, туу туралы куәлікте, орта білім туралы аттестатта құжаттарда бейнеленген.

-------------------

2.Президент резиденциясында, Үкімет үйінде ілулі тұрады. Барлық мекемелерде бар.

3.Қазақстан астанасы қай қала?

------------------

4.Біздің қала қай өзеннің бойында орналасқан?

---------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1.Мына сөздердің жалғасын тауып ,жазыңдар:

Қазақ жер

Ас стан

Ал маты

1.Төлқұжатта, туу туралы куәлікте, орта білім туралы аттестатта құжаттарда бейнеленген.

-------------------

2.Президент резиденциясында, Үкімет үйінде ілулі тұрады. Барлық мекемелерде бар.

3.Қазақстан астанасы қай қала?

------------------

4.Біздің қала қай өзеннің бойында орналасқан?

--------------

Сабақтың тақырыбы: Мағжан Жұмабаев Балапан қанат қақты.

Мақсаты: Оқушыларға ақынтуралы мағлұмат беру, оқуға машықтандыру.

Оқу жылдамдығын, шығармашылық қабілетін дамыту.

Қайырымдылыққа, мейірімділікке үйрету.

Көрнекілігі. Портреті, мәтін, шығармашылық тапсырма.

Сабақ барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың психологиялық дайындығын қалыптастыру

ІІ. Көркем әдебиет оқу.5 минут

Үй тапсырмасын тексеру. М.Дулатовтың 1 өлеңін жатқа сұрау. Дәптермен жұмысты ұйымдастыру. Осы 2 өлең бойынша салыстыру жұмысын жүргізу, сұрақтарға жауап іздеу.

ІІ: Жаңа сабақ. Ақынның өмірбаянын айту, ол туралы мағлұмат беру. Мұғалім мәтінді оқу.

2. оқушылар іштей оқиды.

3. Мәнерлеп тізбектеп оқиды.

Сөздік жұмысын жүргізу.

(“Балапан” журналына арналып қара сөзбен жазылған өлең)
Балапан қанат қақты…
Жас едi. Қанаты да қатып жеткен жоқ едi. Амалсыз қақты.
Солтүстiктiң суығына шыдай алмады. Суық жел сүйегiне жеттi. Ызғар өкпесiне өттi.
Ұшып орманға барып едi, күнi кеше күбiрлесiп, күлiмдесiп, жылы құшағын ашып тұрған ағаштар бұған мойнын бұрмады. Ұшып тоғайға барып едi, қанша шырылдап айналып жүрсе де, қалың ақ кебiнiн жамылып, тоғай тұрмады.
Балапан баспана таба алмады.
Балапан қанат қақты…
Аштан өлетiн болды. Ойды-қырды қар басқан. Бiр қылтанақ таба алмады. Тоңып, дiрiлдеп, аласұрып жүрген балапанды көрiп: “Қорама кiр, қолымда тұр, қалған-құтқанымды берермiн”, — деп күледi солтүстiктiң салқын жүрек, тас бауыр адамы!
Балапан қанат қақты…
Ойы — жандәрмен жылы жаққа жетпек, егiз Есiл — Нұраның тәттi суларынан iшiп, Аралдың ыстық құмын құшпақшы. Терең Балқаштың мөлдiрiне шомылмақшы. Алтайдың етегiнде “уһ” деп демiн алып, Марқакөлдiң қаймағында ан қанат қақты…

Тақырыбы:  «Аңыздар туралы түсінік »

Сабақ барысы: Шаттық шеңбер. Ұйымдастыру кезеңінде балалар шеңбер бойымен тұрады.

Үй тапсырмасын сұрау.

Төрт түлік туралы жинақтаған материалдарын айтып шығады.

Жаңа сабақ:Аңыздар туралы түсінік

Алдаркөсе мен Қожанасыр туралы түсінік беру.

оқушылар кезектесіп оқи отыра мазмұнын түсіндіріп отырады.

Сергіту сәті: Орман жаққа шықтық тық-тық,

Шығармашылық жұмыс.

Алдаркөсе мен Қожансырға мінездеме беру.

Сабақты бекіту.

Үйге тапсырма:

Алдаркөсе мен Қожанасыр туралы жинақтау

тақырыбы:  «Сақина » ертегісі

Сабақ барысы: Шаттық шеңбер. Ұйымдастыру кезеңінде балалар шеңбер бойымен тұрады.

Мұғалім: – Балалар, бүгін бізге қонақтар келіпті.Балалар бізге шуағын төккен «күнмен», «қайырымды жер анамен», «мейірімді аспан атамен» және бізге келген қонақтармен амандасайық.

Балалар: Армысыз қайырлы- Күн!

Мұғалім:  Өте жақсы балалар. «Жақсы сөз-жарым ырыс» демекші,қане балалар мен сендерге жақсы тілектер айтайын. (лента арқылы тілектер айтылады).

Мұғалім: – Енді, қолымызды ұстасқан бойымызда ленталарды жоғары көтерейік, енді неге ұқсайды?

Балалар: – Шаңыраққа.

Мұғалім:  Ал, қолдарың уыққа ұқсайды. Иә, балалар. Балалар «Шаңырақ» дегеніміз киіз үдің төбесі. Бір үйдің адамдарын бір шаңырақтың адамы деп те атайды. Бізде топта бір шаңырақтың

Мұғалім:    Балалар, осы шеңбердің ішінде мен сендермен ойын ойнағым келіп тұр. Бұл ойынның аты – әдеби калейдоскоп. Енді ойынымызды бастайық. Ойынның шарты бойынша ортаға калейдоскопты лақтырады. Ойын барысында қоянның суреті түссе, балалар «Қоян» туралы тақпақты айтып, қимылмен көрсетеді.

Тәрбиеші: – Ал, мынау ненің суреті?

Балалар: Аюдың суреті.

Мұғалім:   Аю қалай жүреді?
Ормандағы аюдың
Құлпынайы көп екен.
Теріп-теріп алайық.
Қалтамызға салайық.

Бақа, бақа, балпақ.

Торғай, торғай, торғайсың.

Ұзын құлақ сұр қоян,

Суреттермен «Қыс» туралы әңгіме жүргізу.

Қыс келді, қыс келді.

Мұғалім:  Өте жақсы. Қыс туралы жақсы білесіңдер. Ал, енді бізге және бір сыйлық келіпті. Осы сыйлықты ашып көрейін, ішінде не бар екен?

-    Аққаланың сөзі: – Сәлеметсіңдер ме, балалар мен сендердің достарың – аққаламын. Сендер мені ұмытқан жоқ шығарсындар. Сендерге жаңа жылда қонаққа келгенмін.

-    Осы кезде, топқа «Ормандағы үйшік» ертегісінің кейіпкерлері кіріп, балалар сахналап қойылым көрсетеді.

Мұғалім:   Өте жақсы, балалар қандай ертегі тыңдадыңдар?

-    Қандай аңдар бар екен?

Сергіту сәті: Орман жаққа шықтық тық-тық,

Балалармен жұмыс.

Балалардың жұмыстарын талдау.

Сабақтың тақырыбы: Оспахан Әубакиров.Сүт қалай ұйықтайды ?

Сабақтың мақсаты

Дамытушылық/Оқушылардың тілін,ойын дамыту,сөздік қорын молайту.

Тәрбиелік Оқушыларды сауатты жазуға,оқуға тәрбиелеу

Көрнекілік/ Оқулық.дәптер

Әдіс- тәсілдері: Түсіндіру, сұрақ - жауап

Сабақтың түрі Жаңа сабақ

Әдебиет

1. 
   Ана тілі 2- сынып
   
2. 
   Әдістемелік құрал
   

-Оқушылармен амандамсу;

-Оқушыларды түгендеу;

-Көңіл күйлерін сұрау ;

-Оқушылардың назарын сабаққа аудару

-Салеметсіздер ме ,оқушылар!

-Здравствуйте!

-Good morning!

Отырыныздар.

Sit down please.

How are you?

2.Үй тапсырмасын тексеру

Үйге не берілді?Дайынсыңдар ма ?

Кәнеки кім бірінші бастайды?

Өленді сұрау

-Балалар біз бүгін сендермен бірге жаңа тақырыппен танысамыз, Адам болам десеңіз

Ал енді 147 бетті ашамыз.Мен даустап мәнерлеп оқып берем,сосын сендерге сұрақ қоямын.Сұрақ қойғаннан кейін бір –бір сойлемнен бірінші партадан бастап оқимыз.Расул бастайды қалғанымыз қолмен жүргізіп қарап отырамыз.

Сүт қалай үйықтайды ?

Сүт бір күні үйықтапты .

Қатты үйықтапты

Ұйқтағаны соншалық ,

Ұйып қапты .

«Ойбай,сүт ұйықтап қапты ,

Ұйықтап қапты !

Қарап отырып ,

Айран бопты »,-

Деп ел- жұрт қайран қапты .

Сүт ұйқысын қоя алмапты ,

Айқайлап жатса да қоя алмапты ,

Айқайлап жатса да оянбапты ,

Мүлде берекесі қашыпты .

Айран болу оңай ма ,

Бықырып тұрып ашыпты .

Ашыған айран быжынап ,

Қазанға сыймай құтырыпты .

Сүт ұйқысын қоя алмапты ,

Аттандап жатса оянбапты .

«Ұйқы – душпан » деген ғой ,

Сүт бір күні іріп қапты .

Сүттің мындай қылығын

Әжем ғана біліп қапты .

Не дерін білмей тұрып қапты .

«Бұл сүтке ұйқы ұя салыпты »

Депті де әжем айранды

Бір дорбаға құя салыпты .

Сүт сонда ғана оянып ,

Еңіреп тұрып жылапты ,

Көзінің жасын бұлапты .

.........Бәлкім ,жұрттың өсегі ,

Әңгіме ғой кешегі .

«Дорбадан аққан ғой сары су –

Сүттің көз жасы » деседі.

«Мұнымыз өтірік » десең де ,

Ертегіге сыйяды – ау .

Әй, дегенмен ,балалар .

Көп ұйқтаған зиян- ау .

• 
  Балалар, осы ертегіде ненің әрекеті суреттелген ?
  

Бойынды сергек тік ұста,

Деміңді ішке тез ал да.

Емін еркін тыныста,

Сол қолынды соз алға,

Қол ұшына қара да

Үшбұрыш сыз ауада.

Оң қол да бос тұрмасын,

Шеңбер жасап зырласын.

6. Қорытынды

Сонымен бүгінгі сабақ түсінікті ме ?

Оқушылардың патриоттық сезімін ояту, оқу ,шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру;

Өз елін қорғауға, азамттық борышын тәрбиелеу.

Көрнекілігі: портреті, мақалдар, оқулық.
Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:Психологиялық дайындық.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Зейнолла Шүкіровтың Ақша қар жайлы өлеңін жатқа сұрау, жаңылтпашты сұрау.

Оқушының білімін бағалау.

Осы күн не мереке жайл ы небілеміз?

Ол мереке біз қалай жеттік?

Биыл неше жыл толғалы отыр? Биылғы жыл қалай аталған еді?

20-жылдық мереке, Тәуелсіздікке « Бейбітшілік пен жасампаздық жылы» деп аталған болатын.

Осы 1986 жылы Алматы жастары алаңға шыққан болатын. Қайрат, Сабина, Ләззат, Тұрар сықылды жастар өз елімізіді өз көсеміміз басқарсын деп өз тілектерін білдірген болатын.

Қайрат Рысқұлбеков! 1986 жылғы Желтоқсан қаһарманы ол. Арыстан жүректі арыс әуелі ату жазасына кесілді. Кейін шет мемлекеттердің наразылығынан сескеніп, Кеңес соты ату жазасын 20 жылға бас бостандығынан айырумен алмастырды. “Сотталған Қайрат Рысқұлбеков түрме камерасында өзін өзі өлтірді” деген мәлімдеме таратты. Неткен аярлық, неткен қитұрқылық!

Сол қайсар Қайрат Алма­ты­ның түрмесінде тергеліп, жалғыз кісілік камерада отырған шағында есебін тауып, түрмедегі қазақтың қыздары мен әйелдеріне бір жапырақ қағазға жас жүрегін жарып шыққан сәлем хат беріп жіберген екен!

Оқиға былай болған. 1988 жылдың наурыз айының басында түрме әкімшілігі Балта Исаұлын астыңғы қабаттағы бір адам­дық камерада отырғандарға тамақ тасуға, сол қабаттың ұзын дәлізінің еденін жууға ауыстырады. “Жасы келіп қалған адам ғой, камерада отырғандармен байланыс жасай қоймас”, деп ойлаған болса керек. Бір күні Қайраттың камерасындағы темір есіктің кішкентай ғана тесігінен түрменің быламық көжесін ұсына берген Балта ағасының қо­лына есіл ер қарауыл солдаттарға байқат­пай шиыршықталған қағазды қыстырып жіберіпті.

– Аға! – деп қалған дауысын естиді ол Қайраттың. Бірақ, қарауыл солдат алақандай тесікті жедел жауып тастап, оның әрі қарай сөйлеуіне мүмкіндік бермепті.

– Қайраттың алақаныма қыстырып жіберген қағазын қапысын тауып, ешкімге сездірместен түрме асханасының ыдыс-аяқ жуатын кішкене қуысына алып келдім. Ашып қарасам, жазушы Ілияс Есенбер­линнің “Қаһар” кітабының соңғы парағын жыр­тып алып, соған жазған екен. Қайрат бұл хатын түрмеде отырған қазақтың қыз-келіншектеріне арнапты. Өйткені, дәл сол күні 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні еді.

Түрмеде желтоқсан оқиғасына байла­нысты айыпталған қазақтың көптеген қыз­дары мен келіншектері де қамауда жатқан болатын. Бірақ, олар басқа корпус ғима­ратында еді. Онда да шаруашылық жұмыс­тарына қалдырылған сотталған әйелдер бар. Сол себепті бұл ғимаратқа бөгде еркек адам­ның жақындауы, біреудің сәлем-сауқатын беріп жіберуі әсте мүмкін емес болатын. Мен де сол себептен Қайраттың осы сәлем хатын түрмедегі қазақтың қыз-келін­шектеріне жеткізіп бере алмадым. Бірақ оны бойтұмарымдай аман сақтап, бостандыққа өзіммен бірге ала шықтым, – деп еске алады кейін Балта Исаұлы.

Бұл ағамыз үлкен азаматтық жасаған! Қайраттың сәлем хатын кезінде түрмедегі қыз-келіншектерге жеткізіп бере алмағанымен, оны көзінің қарашығындай сақтап, бүгінгі күнге жеткізгені үлкен ерлік емес пе?

Желтоқсанның сол бір даңқты күндерінде алаңға атойлап шыққан жастардың жар­тысынан астамы қазақтың қыз-келіншектері болғанын бүгінде зерттеушілер айтып жүр. Әрине, Қай­рат­тың бұл құттық­тау хаты тар қа­паста тарыққан сол қаракөз қыз-келіншектерге дер кезінде жетсе, олардың құлазыған көңіл-күйлері бір сәтке болса да көтеріліп қалатындары анық еді. Бірақ, онда бұл хат бүгінгі күнге жетер ме еді, жетпес пе еді? Жеткен күннің өзінде осы хатты оқыған қыз-келіншектердің қайсыбіреулері:

– Сол қиын-қыстау шақта ату жазасына кесілген қазақтың бір жігітінен көңілімізді көтерген хат алып едік, – деп орталарында анда-санда ғана бір еске алар. Ал Қайрат боз­дақтың сол хатын тайға басқан таңбадай етіп, жарқырата алдымызға тартқан Балта Исаұлына бүгінгі және келешек ұрпақ қарыздар.

Енді елім деп еңіреп өткен есіл ердің түрмеден жолдаған сәлем хатына назар аударалық. Онда кітап парағының таза жағына маржандай жазуларымен қиғаштай жазып, Қайрат бауырымыз былай депті:

Құрметті қаракөз қарындастар мен жылы жүзді жеңгейлер!

Шын жүрек, ақ көңіліммен алғашқы көк­темнің күлімдеген мерекесі 8 март – Ха­лықаралық әйелдер күнімен құттық­таймын!

Қамқоршы қайын және ағаларың,

Жәрдем берер жағаларың.

Қыздар үшін тар қапасқа,

Келіп түскен тұлпарларың.

Қайрат Рысқұлбеков Ноғайбайұлы.

13.03.1986 ж.

ст.60, 65, 173-1

срок – ату жазасы

08.03.1988 ж.

Бывший ст-т ААСИ г.А-Ата.

Сын Моюнкума Джамб. обл.

Осылай деген де, астына әдемілеп тұрып қо­лын қойған. Міне, Қайрат ердің қапас түр­ме­ден қазақ қыздарына жолдаған сәлем хаты осы!

Ол осы хатын асығып жазғаны көзге бір­ден-ақ байқалып тұр. Көңіліндегі аппақ тілегін тар қапастың ішінде аласұрып, кітаптан жыр­тып алынған ақ парақ бетіне түсіріп отырған сәтінде сөздердің ретін сәл шатастырып алған.

60, 65, 173-1 дегендері – Қайрат батырдың мойнына кеңестік соттың іліп қойған кодекс баптары. “Срок – ату жазасы” дегеніне қарағанда, бұл кезде соттың үкімі шығарылып та қойған сияқты. Алайда, аталған жаза 20 жылға бас еркінен айыруға айырбасталғанынан ол әлі хабарсыз екен. Әлде сол уақытқа  дейін мұны Қайратқа жасырып айтпай келген бе?

“Бывший ст-т ААСИ” дегені – өзі­нің темір торға түс­кенге дейін Алматы сәулет-құрылыс институтының сту­денті болғанын айт­қаны.  “Сын Моюн­кума” деп жазғаны – кіндік қаны тамған туған жері Жамбыл облысының Мойын­құм ауданының пер­зенті екендігін айт­қандағысы ғой.

Неткен биік рух! Қандай қайтпас қай­сарлық!

Өзі ату жазасына кесілген, үкімнің қашан орындаларын әр сәт сайын беймаза көңілмен күтіп жүр­ген боздақ Қайрат тар қапаста тұншы­ғып отырса да тас қа­бырғаның ішінде жа­бырқап жатқан “қа­ра­көз қарындастары мен жылы жүзді жеңгейлерін” ойлап, бір-екі ауыз жылы сөзімен болса да солардың көңілін көтеруді ойлапты-ау сабаз!

Ойлап қара­ңыз­шы, сол кезде Қай­рат боздақ небәрі 22 жаста ғана екен. Сөздің шындығы керек, ердің ерінің ғана қолынан келетін тірлік қой бұл деге­ніңіз.

Неге дейсіз ғой? Өзі жалғыз кісілік камерада отырған болатын. Өзі ату жазасына кесілген! Сол үкімнің қашан орындаларын күтіп, есіктің әрбір сықырынан секем алып отырған еді ғой сабазың. Артында қалың елі, әлпештеп өсірген әкесі мен шешесі, аяулы бауырлары қалып бара жатқан болатын.

Сөйтіп отырып, қаракөз қарындастарына қанатымен су сепкен қарлығаш құс секілді бір ауыз жылы сөзімен дем беруді ойлаған батыр боздақ-ай! Неткен қайтпас қайсар едің! Жүрегің неткен үлкен еді!

Сен жалғыз ғана Мойынқұмның ұлы емес, барша қазақтың ардақты батыр перзентісің, Қайрат бауырым! Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні – сенің тойың!

Өлген жоқсың, ер Қайрат!

Өзіңнің қыран рухың туған еліңнің көгінде қалықтап жүр. Ол халқыңмен бірге мәңгі жасай береді!

…Қайрат батырдың тар қапаста жатып, қазақтың қанаттары қайырылған қаракөз қыз-келіншектеріне жолдаған сәлем хатын жазушы Ілияс Есенберлиннің “Қаһар” романының соңғы парағына жазуының өзінде ғажап бір символикалық сыр бар сияқты көрінеді маған.

Қазақ халқының даңқты хандары мен біртуар батырларының, аузымен құс тістеген кемеңгер билерінің ерлік шежіресі іспетті осы тамаша тарихи романның соңғы парағына түрмеде жазылған үшбу хат  айбынды бабалар жолын жалғаған Қайрат Рысқұлбеков сияқты бүгінгі қазақ жастарының да ерлік эпопеясының басы десек, асыра айтқандық болмас…