МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
Мұхтар Әуезов «Абай жолы» роман-эпопеясы «Қайтқанда» (үзінді)
Абайдың жасы 13-ке тақалды. Орыс мектебінде 3 ай оқымай, ауылға қайтсын деп әкесі Байтас және Жұмабай деген кісілерді жібереді. Ауылға үш күндік жол қалғанда бала шәкірт барын салды. Ол асып, алға шауып кете берді. Байтас баланы қуып жетіп: "Енді асықпа, Есенбайдың жырасында ұры жатады" - дейді. Бала шәкірт сөзге қарсы орайын білдірмей, біраз бірге жүреді. Соңсоң тағы шауып кетіп, екі-үш белден көрінбей кетеді. Байтастың мінгені Құнанбайдың қара жал бұрыл аты. Ал Жұмабайдың астындағы да Құнанбайдың Найманкөк деген үлкен көк ала аты болатын. Олар баланың соңынан жарыса кетті. Бір бел асса бала көрінбейді. Аздап уақыт өткен соң Жұмабай арт жағынан тасырлап келе жатқан ат дүбірін есітті. "Е, бұл Есенбайдың жырасындағы жау болар", - деп ақ-көк атты тепкілей берді. Күндіз шабатын ұры бет-аузын таңып алыпты. Артынан қуып жеткенде Жұмабайдың қалың қара тымағын көзіне қарай баса кигізіп жібереді. Ақбозат бірдемеге тіреліп тоқтады. Жұмабайдың реңі қашып қара тымағын алса, ол ұры емес, өзі айтқандай "Құнанбайдың бөлтірігі" Абай екен. Байтас пен Абайдың ішек-сілесі қатып күлді. Аз уақыт өткен соң Абай Жұмабайдан орынсыз ісі үшін кешірім сұрады.
Бұл Шыңғыс бөктеріне үш-төрт ауыл қоныпты. Бұлар "Құнанбай ауылы" деп аталады. Абай ауыл ортасындағы ақ үйлердің қасында қарап тұрған екі шешесі Ұлжан мен Айғызға жеткенше асықты. Аттан түсе салысымен шешесіне беттей берсе, Ұлжан: "Әуелі әкеңмен амандас", - деп, Құнанбайды меңзейді. Сосын Абай әкесі және қасында тұрған кісілерге барып, сәлемін береді. Онымен бірге Байтас пен Жұмабай да келіп сәлемдеседі. Әкесі Абайдан: "Молда болдың ба? Бойыңа қоса білімің де өсті ме?", - деді. Соңсоң шешесіне баруын меңзеп, өзі батыстан келе жатқан төрт-бес салт аттыға қарап тұрып қалады. Абайды шеше-жеңгелері сүйіп, Телғара деп еркелете түседі. Абай бәрімен амандасып болып, бәрінен де көп сағынған Зере әжесінің құшағына енеді. Кеш түсіп, Абай әжесіне арнап өлеңдер айта бастап еді. Біршама уақыт өткен соң Құнанбай баласын шақыртып алады. Абай келіп отырысымен іштегілер қала, оқу жайын сұрастыра кетті. Сөйткенше сырттан Оспан кіріп келеді. Ол Абайдан бес-алты жас кіші інісі. Оспан біраз тыныш отырды да, нашар сөздер айта бастады. Құнанбайдың ашуы келіп, Оспан жұлқып жібереді де, атшабарға алып кетуін бұйырады.
Мухтар Ауэзов «Абай Жолы», роман-эпопея «Возвращение» (отрывок)
Абаю 13 лет. Его отец отправляет Байтаса и Жумабая вернуться в село, не проучившись в русской школе 3 месяца. За три дня до прибытия в деревню мальчик приложил все усилия, чтобы быстрее ехать. Он преодолел это и продолжил идти вперед. Байтас догоняет мальчика и говорит: «Не спеши, в овраге Есенбая вор». Мальчик какое-то время соглашается со старшим, не выказывая никакого сопротивления этому слову. После этого он снова обрывается и исчезает из поля зрения. Лошадью Байтаса был черногривый конь Кунанбая. Ау Жумабая был большой конь с голубыми пятнами по кличке Найманкок Кунанбая. Они помчались за мальчиком. Через некоторое время ребенка не будет видно. Через некоторое время Жумабай услышал сзади топот лошади. «Ну, это может быть враг в Есенбая», — сказал он, пнув бело-голубого коня. Вору, который косил днем, было забинтовано лицо. Догоняя его, он надевает на глаза толстый черный шарф Жумабая. Акбозат перестал на что-то опираться. Лицо Жумабая почернел, так как он был не вором, а Абай, как он говорил, «щенок Кунанбая». Байтас и Абай от души рассмеялись. Спустя некоторое время Абай извинился перед Жумабаем за свое неподобающее поведение.
Три или четыре деревни обосновались на склонах Чингиса. Их называют «селом Кунанбай». Абай спешил, пока не добрался до двух своих матерей, Улжан и Айгиз, дежуривших возле белых домов посреди села. Как только он слез с лошади, Улжан повернулся к Абай и сказала: «Сначала поздоровайся с отцом», указывая на Кунанбая. Затем Абай подходит к отцу и стоящим рядом с ним людям и приветствует их. Приветствовать его пришли также Байтас и Жумабай. Кунанбай сказал: «Стал муллой? Вырос в знаниях вместе с ростом?» Затем, жестом подойдя к матери, он остановился, глядя на четырех или пяти всадников, идущих с запада. Мама целует Абая и называет его Тельгарой. Абай здоровается со всеми и обнимает свою бабушку Зере, по которой скучает больше всего. Было уже поздно, и Абай начал петь стихи бабушке. Через некоторое время Кунанбай зовет сына. Абай подошел, сел и расспросил о городе и школе. Внезапно подходит Оспан. Он младший брат Абая, который младше его на пять или шесть лет. Оспан посидел некоторое время тихо и начал говорить гадости. Кунанбай злится, оттаскивает Оспана и приказывает всаднику увести его.
Өздік жұмыс
Достарыңызбен бөлісу: |
