САБАҚТЫҢ ЖОСПАР – КОНСПЕКТІСІ
Сабақ
Бары сы
|
Уақы ты (45 мин)
|
Сабақтың
Мазмұны
|
Оқытушының қызметі
|
Студенттің қызметі
|
Ұйымдастыру кезеңі
|
2 мин.
|
Білім алушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
|
Тексеру
|
|
Үй тапсырмасын жан-жақты тексе ру
|
10мин
|
Тапсырмалар:
1.Күшейткіш пен операциялық күшейткіш. Венн диаграмма жасау
2.Сұрақ жауаптар
1. Операциялық күшейткіштер дегеніміз не?
2. Интегратор деген не?
3. Инверторлық күшейткіш деген не және немен сипатталады?
4. Қарапайым дифференциатордың схемасын көрсетіңіз?
5. Қарапайым интегратордың схемасын көрсетіңіз?
|
Бақылау
|
Жұмыс жасау
|
Жаңа тақырыпты хабар лау
|
1 мин.
|
«Электр схемаларындағы автоматика жүйесінің негізгі схемалары»
|
Хабарлау
|
Тыңдау
|
Жаңа сабақ ты түсіндіру
|
20 мин.
|
Автоматты басқару жүйелерін әзірлеу кезінде басқару объектісіне және белгілі бір схемаларға сәйкес өзара байланысты әртүрлі автоматика құралдары мен құралдары қолданылады. Автоматтандыру жобаларында қолданылатын аспаптар мен автоматика құралдарына (Электрлік, пневматикалық, гидравликалық) және сызықтық байланысқа байланысты түрлері мен түрлері бойынша ерекшеленетін схемалар жасалады. Түрлері бойынша схемалар Электрлік, пневматикалық, гидравликалық және аралас болып бөлінуі мүмкін. Технологиялық процестерді автоматтандыру тәжірибесінде ең көп тарағаны Электр аспаптары мен автоматика болды, бұл қолда бар жабдықтар мен құрылғылардың алуан түрлілігімен және объектілерде қажетті қуат пен кернеудің электрмен жабдықтау көздерінің болуымен түсіндіріледі. Осыған байланысты электр тізбектері кең таралған. Арнайы жағдайларда, мысалы, жарылғыш өндіріс жағдайында пневматикалық құрылғылар мен автоматтандыру құралдары көп жағдайда қолданылады. Бұл әртүрлі пневматикалық тізбектердің көп санын орындау қажеттілігін тудырды. Гидравликалық жабдықтың үлкендігіне және гидравликалық командалық импульстарды ұзақ қашықтыққа беру қиындықтарына байланысты гидравликалық тізбектер аз таралды. Кейбір жағдайларда жобаларда аралас, электропневматикалық, электропневмогидравликалық, пневмогидравликалық және электрогидравликалық схемалар бар. Түрлері бойынша автоматтандыру схемалары бөлінеді: басқару жүйесінің ірілендірілген құрылымын және объектіні бақылау және басқару пункттері мен жекелеген лауазымды адамдар арасындағы өзара байланысты көрсететін құрылымдық; автоматты бақылау, сигнал беру, технологиялық процесті басқару және реттеудің жекелеген тораптарының функционалдық, көрсететін, функционалдық-блоктық құрылымы және басқару объектісін автоматтандыру аспаптары мен құралдарымен жарақтандыруды айқындайтын; жеке автоматтандыру түйініне кіретін элементтердің, модульдердің, қосалқы жабдықтардың және олардың арасындағы байланыстардың толық құрамын анықтайтын және оның жұмыс принципі туралы егжей-тегжейлі түсінік беретін принципті. Схемалық диаграммалар негізінде электр және құбыр сымдарының сыртқы қосылыстарының схемалары, қалқандар мен автоматика қашықтан басқару құралдарының жалпы түрлері мен монтаж схемалары жасалады; жиынтық құрылғылар (қалқандар, пульттер, стативтер және т.б.) шегінде электр және құбыр сымдарының қосылуын көрсететін монтаждық, сондай-ақ оларды қосу және енгізу орындары (коммутациялық жинақтар қысқыштар, штепсельдік ажыратқыштар, құбыр сымдары үшін іріктеу қосылыстары және т. б.); - өлшеу құрылғылары мен бастапқы ақпарат алу құралдары арасындағы сыртқы электр және құбыр байланыстарын көрсететін қосылыстар, бір жағынан, екінші жағынан, қалқандар мен автоматика пульттері. Қосылу схемасында көмекші элементтер (фитингтер, өту және жалғау қораптары және т.б.) және қажет болған жағдайда электр жабдықтарының шкафтары көрсетіледі. Автоматтандыру схемалары, әдетте, масштабты сақтамай орындалады. Монтаждау схемаларында жекелеген автоматтандыру құралдары мен монтаж бұйымдарының нақты кеңістіктік орналасуы сақталады. Схемалардың түрлері өнімнің құрамына кіретін элементтер мен байланыстардың түрлеріне байланысты анықталады және орыс алфавитінің әріптерімен белгіленеді. Схемалардың он түрі бар: электр — Э, гидравликалық — Г, пневматикалық — П, газ — X, кинематикалық — К, вакуумдық — В, оптикалық — Л, энергетикалық — Р, бөлу — Е, аралас — с. Бұйымды құрамдас бөліктерге бөлу схемалары (Е әріптік белгіленуі) бұйымның құрамын анықтау үшін әзірленеді. Егер өнімнің құрамына әртүрлі элементтер кірсе, біріктірілген схемалар орындалады. Схемалар мақсатына қарай түрлерге бөлінеді және араб цифрларымен белгіленеді. Схемалардың сегіз түрі анықталды: құрылымдық - 1, функционалдық - 2, принципті (толық) - 3, қосылыстар (монтаж) - 4, қосылыстар - 5, Жалпы - 6, орналасу - 7, біріктірілген - 0. Біріктірілген схемада бір типтегі схемалардың әртүрлі түрлері біріктіріледі, мысалы, электр қосылыстары мен қосылыстар тізбегі (суретті қараңыз. 5.4). Схеманың атауы мен коды оның түрі мен түрімен анықталады. Схеманың коды схеманың түрін анықтайтын әріптік бөліктен және схеманың түрін анықтайтын сандық бөліктен тұруы керек. Мысалы, электр тізбегінің схемасы-E3, гидравликалық қосылыстар тізбегі-G4 және т. б. Аралас схеманың атауы оның құрамына кіретін схемалардың түрлерімен және сәйкес түрімен анықталады,мысалы, электро-гидравликалық схема-С3. Біріктірілген схеманың атауы схеманың түрімен және оның құрамына кіретін схемалардың түрлерімен анықталады, мысалы, электр қосылыстары мен қосылу схемасы - ЭО. Біріктірілген және біріктірілген схемаларды орындау кезінде схемалардың тиісті түрлері мен типтері үшін белгіленген ережелер сақталуға тиіс. Электр тізбектеріндегі жеке элементтердің бір емес, схемаларда бірнеше белгілеу нұсқалары бар. Мысалы, коммутациялық контактілерді белгілеудің бірнеше балама нұсқалары, сондай-ақ трансформатор орамаларының бірнеше стандартты белгілері бар. Белгілердің әрқайсысын белгілі бір жағдайларда қолдануға болады. Егер стандартта қажетті белгі болмаса,онда ол элементтің жұмыс істеу принципіне, стандартпен анықталған құрылыс принциптеріне сәйкес құрылғылардың, құрылғылардың, машиналардың аналогтық түрлеріне қабылданған белгілерге негізделген. Схемалық схемалардың кейбір элементтерінің шартты графикалық белгілері мен өлшемдері: [
|
Баяндау,
лекция оқу
|
Тыңдау, түсінбеген сұрақтарды талдау
|
Бекіту
|
5мин
|
Сұрақ жауаптар
|
Сұрақтар қою, сөйлемді аяқтау, ойын ойнату
|
Сұрақтарға жауап беру
|
|
|
|
|
|
Бағалау
|
2 мин.
|
Сабаққа белсене қатысқан білім алушыларды бағалау
|
Сабақ барысындағы қатысуы мен белсенділігіне қарай бағаланады.
|
|
Сабақты қорытындылау
|
3мин.
|
Операциялық күшейткіштің шығысындағы Ток R2 резисторында кіріс кернеуіне тең кернеу жасайды
|
қадағалау
|
Білім алушылардың ой түйіні термин сөздер.т.б
|
Үй тапсырмасының берілуі
|
2мин.
|
Сұрақ жауаптар.
Автоматты басқару жүйелерін әзірлеу кезінде қандай құрылғылар қолданылады?
Автоматтандыру жобаларында қолданылатын аспаптар мен автоматика құралдарына және сызықтық байланысқа байланысты түрлері бойынша ерекшеленетін схемалар нешеге бөлінеді?
Автоматтандыру схемалары қалай орындалады?
Схемалардың түрлері қалай анықталады?
Схеманың коды қандай бөліктен тұрады?
Аралас схеманың атауы қалай аталады?
|
|
Дәптермен жұмыс, сұрақ-жауап
|
Пән оқытушысы: Б.Жусупбекова
Директордың
оқу жұмысы
жөніндегі орынбасары
__________ А.Күлтаева
Достарыңызбен бөлісу: |
