-әдіс. Кестені Стандартты

Кестені Стандартты аспаптар тақтасындағы Кестені қосу (Добавить таблицу) батырмасын шерту арқылы құруға болады. Ашылған терезеде керекті ұяшық сандарын тышқанның сол жақ батырмасын басулы күйінде ұстап тұрып қоюға болады.

Ұяшықты біріктіру және бөліктерге бөлу. Кестенің жоғарғы жағына оның тақырыбын жазу кезінде бір жолдың бірнеше ұяшықтарын бір ұяшыққа біріктіру қажет болуы мүмкін, осы кезде ұяшықтың мазмұнын Формат менюінің көмегімен форматтауға болады. Олардың ішіндегі мәліметтер де бір ұяшықтың немесе бірнеше ұяшықтың ішіне орналасуы мүмкін.

Бірнеше ұяшықтарды бір ұяшыққа біріктіру үшін оларды белгілеп алып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды біріктіру (Обьединить ячейки) командасын орындаңыз немесе Кесте және шекара (таблица и границы) тақтасындағы батырмасын шертіңіз.

Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа бөлу қажет болса, курсорды сол ұяшыққа апарып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды бөлу (разбить ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Ұяшықтарды бөлу командасы экранға Бағандар саны (Число столбцов) және Жолдар саны (Число строк) мәндерін енгізетін диалогтік терезесін шақырады.

Кесте құрылымын өзгерту. Кесте құрылымын өзгерту бастапқы кестенің жолдар мен бағандар санын өзгерту болып табылады.

Кестеге элементтер қою үшін (жол, баған, ұяшық) олардың орнына жаңадан қойылатын элементтердіі белгілеп, Кесте менюіндегі Қосу (Добавить) командасын таңдап, берілген, яғни Бағанның сол жағы, Бағанның оң жағы, Бір жол жоғары, Бір жол төмен ұяшықтар (Столбцы слева, Столбцы справа, Строки выше, Строки ниже, Ячейки) пункттерінің керегін таңдау қажет.

Кесте элементтерін өшіру үшін оларды белгілеп, Кесте менюіндегі Өшіру (Кесте, Баған, Жол, Ұяшық) Удалить (Таблица, Столбцы, Строки, Ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Сабақты бекіту сұрақтары:

1. 
   Кесте дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай кесте тіктөртбұрышты деп аталады?
   
3. 
   Жол, баған, ұяшық дегеніміз не?
   
4. 
   Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа қалай бөлуге болады?
   
5. 
   Кестедегі қандай қозғалыс әдістерін білесіз?
   

Microsoft Word құжатына басқа программаларда жасалған, сондай-ақ сурет салу тақтасын қолданып салынған суреттер мен графиктік обьектілерді қоюға болады. Ол осы обьектілерді көшіруге және оларды құжаттың кез келген жеріне қоюға мүмкіндік береді.

Басқа программада жасалынған сызба құрылымдарды орналастыру үшін :

1. 
   обьект қойылатын жерге курсорды әкелу;
   
2. 
   Қою – Сурет – Файлдан (Вставка – Рисунок – Из файла) командаларын таңдау;
   
3. 
   Пайда болған терезедегі Бума өрісінен дискіні, ал төменгі өрістен сурет орналасқан файлды таңдау керек.
   

4. 
   ОК батырмасын бассаңыз, таңдалынған сурет құжатқа орналасады.
   

1. 
   сурет қойылатын жерге курсорды орналстыру қажет;
   
2. 
   Қою-Сурет – Картина (Вставка-Рисунок-Картина) командасын таңдау керек;
   
3. 
   Пайда болған терезеде Word-тың деңгейіне байланысты әр түрлі суреттердің тізімі ұсынылады;
   
4. 
   Суреті бар файлдардың атын таңдап, ОК батырмасын басу керек;
   
5. 
   Таңдалынған сурет құжатқа орналастырылады.
   

Суреттерді стандартты әдіспен көшіруге болады. Ол әдісті қолдану үшін суретті ерекшелеу, яғни оны тышқанмен шерту керек.

Сурет өлшемін өзгерту үшін оны тышқанмен шерту керек. Сол сәтте ол жан-жағынан сегіз қара тіктөртбұрышпен қоршалады. Бұрыштарын созу арқылы суреттің өлшемін өзгертеміз. Ал тіктөртбұрыштың қабырғаларын созу арқылы ені мен биіктігін өзгерте аламыз.

Егер суретте тышқанды шертсеңіз, үнсіз келісім бойынша суреттің параметрлерін өзгертетін Көрінісін баптау (Настройка изображения) батырмалары бар тақта пайда болады.

Бұл тақтаны қосымша меню арқылы да шақырып алуға болады.

Суретті өшіру үшін оны белгілеп және Delete (Өшіру) пернесін басу керек.

1. 
   Microsoft Word суреті қалай қойылады?
   
2. 
   Суреттің өлшемін қалай өзгертеміз?
   
3. 
   Word құжатында сурет қалай өшіріледі?
   

Баяндау арқылы түсіндіру.

Компьютер, оқулық, практикум, интерактивті тақта

MS Excel-дің қосылуы бірнеше әдістермен жүзеге асады. MS Excel қосылғаннан соң MS Excel терезесі ашылады. Бас меню де, негізінен, басқа да Microsoft Office программаларындағы бөлімдерден құрылған.

Оның Word менюінен өзгешелігі, Кесте орнына Мәлімет (Данные) алмастырылған.

Жұмыс кітабы. Microsoft Excel файлы жұмыс кітабы деп аталады. Жұмыс кітабы терезенің төменгі жағына аттары таңбаша арқылы берілген парақ қаттамасының жұмыс парағынан тұрады.

Жұмыс парағы 256 бағаннан және 65 536 жолдан тұратын кесте түрінде беріледі. Жолдар сандармен нөмірленген, ал бағандар әріптерден және әріп комбинацияларынан тұрады. Алфавиттің 26 әрпінен кейін АА, АВ т.с.с. әріп комбинациялары басталады.

Әрбір ұяшықтың жол атынан және баған атынан құрылған адресі болады. Кестенің әрбір ұяшығының мекені баған мен жол қиылысында орналасқан. Мысалы, егер ұяшық F бағанында және 7 жолында орналасса, онда оның мекені F7.

Берілгендерді ұяшыққа енгізу. Алдымен тышқан курсорын енгізілетін ұяшыққа апарып шерту арқылы оны белгілеп алады. Сол кезде ұяшық қоршауға алынады, сонымен бірге формуланың сол жақ бөлігінде «А1» жазуы көрінеді. Осыдан кейін берілгендер енгізіледі. Берілгендердің ұяшыққа енгізілгеніне көз жеткізу үшін мына әдістердің біреуімен тиянақтау керек:

* Енгізу пернесін басу;

* Формула жолындағы символмен берілген батырманы басу;

* Басқа ұяшықтағы курсорды шерту;

* жұмыс ұяшығынан бағыттаушы пернелердің көмегімен шығу.

Егер бағанның енінен мәтін ұзындау болса, онда ол келесі бос тұрған бағанда көрсетіледі.

Төменде орналасқан тізім ішінен (екі шерту арқылы) кітап тұрған буманы және кітаптың өзін таңдау керек.

Қайта сақтау кезінде Құжатты сақтау диалогтік терезесі шықпайды, кітап автоматты түрде сол файлда сақталады. Кітапты басқа атпен немесе басқа бумаға сақтау үшін Файл менюіндегі Қалай сақтау керек командасы таңдалады, сонда Құжатты сақтау терезесі шығады.

1) Microsoft Excel қалай қосылады?

2) Microsoft Excel –дің жұмыс парағы дегеніміз не?

3) Microsoft Excel –дің жұмыс кітабы дегенді қалай түсінесіз?

4) Microsoft Excel –де жаңа құжатты қалай құрамыз?

5) Excel –де құжатты қалай сақтаймыз?

(Практикум жұмыстарын талқылау)

Өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары

1. 
   Microsoft Excel программасын деректермен қандай операциялар орындауға мүмкіндік береді
   
2. 
   Microsoft Excel программасын іске қосу жолдарын ата.
   
3. 
   Microsoft Excel терезесі қандай элементтерден тұрады
   
4. 
   Microsoft Excel программасында неше жол, неше баған бар
   
5. 
   Жұмыс парағының беті бойынша қандай пернелер арқылы орын ауыстырамыз
   
6. 
   Кестенің жұмыс беттері бойынша қандай жолдармен орын ауыстырамыз
   
7. 
   Кесте бетінің таңбасының атын қалай ауыстырамыз
   
8. 
   Бағанның ені мен биіктігін өзгерту қандай жолдармен жүзеге асады
   

Берілгендерді енгізу кезінде формула жолының сол жақ бөлігінде үш батырма тұрады, олар: қызыл крест, жасыл белгі «» және «=» белгісі немесе

Егер қызыл кресті батырманы шертсеңіз, онда енгізу тоқтатылып, ұяшыққа енгендер - өшіріледі.

Егер белгісінің батырмасын шертсеңіз, экранда Функция шебері (Мастера функция) диалогтік терезесі көрінеді.

Енгізуді аяқтау үшін Enter –ді немесе курсорды бағыттаушы пернелердің біреуін басу керек. Берілгенді енгізу аяқталады және жұмыс істеп тұрған ұяшық келесіге ауысады.

Кез келген электронды кестенің ұяшығына:

• 
  сан;
  
• 
  формула
  
• 
  мәтіндік (алфавиттік-сандар) ақпараттарды енгізуге болады.
  

Формулалар. Егер сіз «=» белгісімен басталатын символдар тізбегін терсеңіз, онда Excel оларды формула деп қабылдайды.

Формула бір жолға барлық амалдар белгісі қолданылып және символдар тізбектеліп, бірінен кейін бірі жазылады.

Мысалы, сіз ұяшыққа Д5 формуласын енгіздіңіз: =А5+B5+C5.

Бұл ұяшықтың мәні В5 және С5 көбейтіндісін А5 ұяшығындағы мәнге қосқанда шығатын санға тең болады.

Мәтін. Егер сіз сан немесе формула емес символдар тізбегін терсеңіз, онда Excel оны мәтін, яғни символдық ақпарат ретінде қабылдайды.

1. 
   ұяшықты белгілеп, курсорды қажетті орынға апарып, оны формула жолында редакциялау.
   
2. 
   ұяшыққа апарып, екі мәрте тышқанды шерту немесе ұяшықты белгілеп және F2 пернесін басу. Бұл жағдайда редакциялау тек қана ұяшықта болады.
   

1. 
   Электрондық кестеде берілгендердің қандай типі болуы мүмкін?
   
2. 
   Электронды кестенің ұяшығына мәтінді қалай енгізеді?
   
3. 
   Енгізілгеннің мәндер емес, формула екенін Excel қалай анықтайды?
   

Ms Excel -де кез келген формуланың «=» белгісінен басталатынын білеміз. Мысалы, сіздің оқу кестеңізде әрбір қызметкердің үш айға қанша сыйақы алатынын есептеу керек. Ол үшін Е3 ұяшығына =В3+С3+D3 формуласын енгіземіз, әйтпесе Excel-дегі дайын формуланы қолданса да болады. Мұндай ұзын формуланың орнына =СУММ (В3:Д3) формуласын енгізсе болғаны.

Қорытылып шығатын формулаларды енгізу үшін Функция шебері (Мастер функции) диалогтік терезесін қолдануға болады. Ол функцияны енгізіп қана қоймай, күрделі есептеулерді де орындайды.

• 
  формула енгізетін ұяшықты белгілеу;
  
• 
  Функция менюіндегі Қою немесе батырмасының көмегімен Функция шебері (Мастер функции) диалогтік терезесін шақыру.
  
• 
  Функция шебері диалогтік терезесіндегі Категория өрісінде функцияның типін, содан кейін функция тізімінде Функцияны таңдау керек;
  
• 
  ОК батырмасын шертіңіз.
  

• 
  мәліметтері көшірілетін ұяшықты белгілеу;
  
• 
  Түзету (Правка) менюіндегі Көшіру (Копировать) командасын шақыру.
  
• 
  Мәлімет қойылатын ұяшықты белгілеу;
  
• 
  Түзету менюіндегі Вставить (Қою) командасын шақыру.
  
• 
  Буфердегі бөлік көрсетілген орынға көшіріледі.
  

• 
  мәліметтердің орны ауыстырылатын ұяшықты белгілеу;
  
• 
  Түзету менюіндегі Қиып алу (Вырезать) командасын шақыру.
  
• 
  Бөлік қойылатын ұяшықтың сол жақ жоғарғы аймағын белгілеу;
  
• 
  Түзету менюіндегі Қою командасын шақыру.
  
• 
  Буфердегі бөлік көрсетілген орынға қойылады.
  

1. 
   Excel – дің қызметі қандай?
   
2. 
   Excel қызметінің негізгі категорияларын айтып беріңіз.
   
3. 
   Excel ұяшықтарындағы мәліметтердің орнын ауыстыру және оларды көшіру операциялары қалай ерекшеленеді?
   

Енгізілген мәтіндерді және сандық мәндерді, сонымен бірге есептелінген нәтижелерді өзгерту арқылы кестенің сыртқы пішінін әдемі етіп форматтауға болады.

Ұяшықтардың аумағын форматтау үшін оларды белгілеу керек. Сосын Формат менюіндегі Ұяшықтар командасын таңдап, сәкес қосымшаны ашыңыз.

Сандардың форматы. Кестеде әр санды әр түрлі форматта беруге болады (ондық сандар түрінде және т.б.). Ұяшықтағы мәліметтердің форматын өзгерту үшін:

• 
  ұяшықтарды белгілеу;
  
• 
  Формат менюіндегі Ұяшықтар командасын таңдау;
  
• 
  Ұяшықтар форматы (Формат ячеек) диалогтік терезесінде Сан (Число) қосымшасын таңдау керек.
  
• 
  Сандық формат (Числовые форматы) тізімінен ұяшықтағы мәліметті форматтау типі, ал оң жақтағы өрістен форматтың параметрлері таңдалады;
  
• 
  Үлгі өрісінде ұяшықтағы мәліметке сәйкес таңдап алынған форматты көруге болады;
  
• 
  Жаңа формат енгізу үшін Барлық форматтар бөлімін таңдаған соң, Тип өрісінен жаңа пішінді енгізу;
  
• 
  ОК батырмасын шерту қажет.
  

Үнсіз келісім бойынша ұяшықтың қабылдайтын ені мен биіктігі стандарт түрде болады. Жолдың биіктігін немесе бағандардың енін қзгерту үшін тақырып шекараларын керегінше созу керек.

(Тышқанның сілтемесі тақырып шекарасында екі жақтың бағыттаушы сызығына өзгереді)

Жол биіктігін және баған енін дәлірек қою үшін Формат менюіндегі Баған (Жол) – Ені (Биіктігі) (Столбец (Строка) – Ширина (Высота)) бөлімдерін таңдау керек. Бағанның ені (Жолдың биіктігі (Ширина столбца (Высота строки)) өрісіне мәндерді енгізіп, ОК батырмасын шерту қажет.

Ұяшық аумағын автоматты түрде форматтау. Аумақты автоматты түрде форматтау үшін алдымен оны белгілеп алған соң, Формат менюіндегі Автоформат командасын және қажет форматты таңдау керек.

Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:

1. 
   Ұяшықтарды форматтау қалай орындалады?
   
2. 
   Автоформат командасы не үшін арналған және ол қалай қолданылады?
   

1. 
   Мәтін мен сан енгізудің қандай ерекшеліктері бар?
   
2. 
   Ұяшықтарға енгізілген деректерді тігінен орналастыру үшін не істейміз?
   
3. 
   Деректерді сақтау және қорғау үшін қандай амалдар орындаймыз?
   
4. 
   Формула қандай символмен басталады?
   
5. 
   Автосумма деген не?
   
6. 
   Жұмыс кестесін автоматты түрде форматтау үшін қандай команда қолданамыз?
   
7. 
   Кесте шекараларын жиектеу үшін қай менюді қолданамыз?
   
8. 
   Кестені баспаға шығару жолдарын ата.
   

Бірақ бұл біз бұдан да нақты графиктік түрде осы ақпаратты ұсына аламыз ба әрине көрсете аламыз. Ол үшін Excel программасының арнайы мүмкіндігі Диаграмма мастерін пайдаланамыз. Балалар сендер өмірде диаграмманы көрдіңдер, енді осы диаграммаларды өзіміз тұрғызып үйренеміз.

Диаграмма сандық мәліметтердің өзгеруін айқындап көрсетуге мүмкіндік береді. Excel диаграмманы гистограммалар, бағандар, пирамидалар, конустар және т.б. түрінде құруға мүмкіндік береді.

Оларға түсініктеме мәтін, тақрыптар және т.б. қосуға болады.

Диаграмма-бұл мәліметтерді талдау мен салыстыру ыңғайлы болу үшін кестедегі мәліметтердің көрнекі графиктік түрде берілуі.

Әрбір енгізілетін мәліметтерге құрылатын диаграмманың түрін таңдау өте маңызды.

Дөңгелек диаграмма бірнеше шамаларды салыстыру үшін қолданылады. Егер бірнеше шаманың қосындысы 100 % -ды берсе, онда бұл диаграмма өте көрнекі шығады. Мысалы, 8.12.-суретте бір аптадағы азық-түлік шығындарының дөңгелек диаграммасы берілген.

Дөңгелек диаграмма барлық жағдайда ақпараттың нақтылығын көрсете алмайды. Мысалы, дөңгелек бірнеше бөлімге бөлініп, олардың өлшемдері бірдей болуы мүмкін.

Гистограмма бірнеше шаманы бірнеше нүктеде салыстыру үшін қолайлы. Берілген диаграмма бағандардан тұрады. Сондықтан оны кейде бағанды диаграмма деп атайды. Бағандардың биіктігі салыстырылатын шамалардың мазмұнымен анықталады. Біз қарастырған мысалда бағанның биіктігі отбасының бір аптадағы азық-түлік және өндіріс тауарлары шығындарының ақшалай мөлшерімен анықталады. Әрбір қатар тірек нүктесімен байланысқан. Біздің жағдайда тірек нүктесі аптаның бір күніне сәйкестендірілген.

График (түзу диаграмма) бірнеше шамалардың бір нүктеден екіншісіне ауысқандағы өзгерістерін бақылап мотыруға ыңғайлы. Гистограммадан айырмашылығы, баған орнына олардың биіктігі (квадратпен, ромбымен) белгіленіп көрсетіледі және алынған белгілер түзу сызықпен қосылады.

Диаграмманы құру үшін:

• 
  диаграмма құратын мәліметтерді енгізу;
  
• 
  диаграмма құруға қажет мәліметтерді жұмыс парағында белгілеу;
  
• 
  Қою менюіндегі Диаграмма командасын таңдау немесе стандарт аспаптар тақтасындағы батырмасын шерту;
  

• 
  Диаграмма шебері диалогтік терезесіндегі диаграмма түрін таңдау қажет;
  
• 
  Келесі қадамға өту үшін «Далее» (Жалғастыру) батырмасы қолданылады;
  
• 
  Кез келген қадамда диаграмманы құру үшін Дайын (Готово) батырмасын шертуге болады, онда Диаграмма шебері диаграмманы құруды аяқтайды;
  
• 
  Соңғы терезедегі Дайын батырмасын шертіңіз.
  

1. Диаграмма деп нені атайды?

2. Диаграмманың қандай түрлері бар?

3. Excel диаграммасының негізгі түрлерін атаңыз.

4. Excel диаграммасының құрылу ретін жазыңыз.

V. Үйге тапсырма беру: Диаграммаларды құру, редакциялау және форматтау

VI. Оқушыларды бағалау.
Сабақ №31

Сабақтың тақырыбы: Құжат беттерін рәсімдеу және басу

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Excel -дің графикалық мүмкіндіктері, Диаграммамен жұмыс істеу, графикалық обьектілерді біріктіру туралы білімдерін қалыптастыру;

Тәрбиелілік: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер, оқулық, интерактивті тақта.

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

(Практикум жұмыстарын талқылау)

Өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары:

9. 
   Мәтін мен сан енгізудің қандай ерекшеліктері бар?
   
10. 
    Ұяшықтарға енгізілген деректерді тігінен орналастыру үшін не істейміз?
    
11. 
    Деректерді сақтау және қорғау үшін қандай амалдар орындаймыз?
    
12. 
    Формула қандай символмен басталады?
    
13. 
    Автосумма деген не?
    
14. 
    Жұмыс кестесін автоматты түрде форматтау үшін қандай команда қолданамыз?
    
15. 
    Кесте шекараларын жиектеу үшін қай менюді қолданамыз?
    
16. 
    Кестені баспаға шығару жолдарын ата.
    

Дайын құжатты принтерде басу электронды кесте жұмысының ең соңғы қадамы болып табылады. Егер кесте үлкен болса, онда оны басуға жіберген кезде ол бағандар немесе жолдарға бөлініп қалған бірнеше беттен тұратын басылым болады.

Мұны болдырмау үшін электронды кестені басуға беруден бұрын мыналарды орындау қажет:

1. Файл-Алдын ала көру (Файл-Предварительный просмотр) немесе стандарт аспатар тақтасындағы батырмасын шертіңіз. Алдын ала көру терезесіндегі кестенің парақта қалай басылып шығатынын көруге болады.

2. Егер кестенің форматы ұнамаса, онда Файл-Беттің параметрлері (Файл-Параметры страницы) командасын таңдау керек.

Бет (Страница) қосымшасында парақ бетінің өлшемін және қалпын, көріну масштабын және баспа сапасын қойыңыз. Бағдар (Ориентация) қоршауында парақ бетінің қалпы қойылады:

Книжная – парақ бетінің тік орналасуы;

Альбомная – парақ бетінің көлденең орналасуы.

Бет өрісін қою үшін Өріс қосымшасын таңдаңыз. Барлық тиісті шамалар қойылғасын, Беттің параметрлері терезесіндегі ОК батырмасын шерту керек.

Сосын кестені алдын ала тағы бір рет көріп, дұрыс болған жағдайда Файл-Қағазға басу (Файл-Печать) командасын таңдаңыз.

1. Excel және Word құжаттарын баспаға шығарудың айырмашылығы неде?

2. Диаграмма деп нені атайды?

2. Диаграмманың қандай түрлері бар?

3. Excel диаграммасының негізгі түрлерін атаңыз.

4. Excel диаграммасының құрылу ретін жазыңыз.

Білімділік: Мәліметтер базасы, мәліметтер базасын басқару жүйесі, мәліметтер базасы түсінігі, мәліметтер базасын жіктеу, реляциялық деректер базасының құрылымы, өрістер типтері туралы білімдерін қалыптастыру;

1. Диаграмма деген не?

2. Диаграмманың қандай түрлері бар?

3. Горизонталь және вертикаль осьтер не үшін берілген?

4. Диаграмма қандай элементтерден тұрады?

5. Аңыз деген не?

6. Диаграмма тұрғызу қандай жолдармен жүзеге асырылады?

7. Кестелік процессорға графиктік обьектілер қою үшін қандай әрекеттер орындаймыз?

Мысалы, мәліметтер базасына кітапхана каталогін немесе қызметкерлері жайында жинақталған кез келген мекеменің кадрлар бөлімінде жатқан бумаларды, оқушылардың журналын келтіруге болады.

Мәліметтер базасы, негізінен, үлкен ақпаратты сақтауға және оларды іздеп табуға қызмет етеді. Сол сияқты мәліметтер базасына қаладағы дәріханалардың дәрілері жайында, тұтынушының сұрауы бойынша сол дәрінің қай жерде және қандай бағаға сатылатыны жайындағы мәліметтер жатады. Мәліметтер базасының бірінші амалы толтыру, мәліметтер өзгерісінің барлық түрлерін енгізу (мысалы, жаңа дәрілердің түсуі немесе бағасының өзгеруі, т.с.с), қажет мәліметтерді іздеу және іздеуді жеңілдету үшін реттеу.

Мәліметтер базасы (МБ) - белгілі бір қасиеттерге ие мәліметтер жиыны жөнінде жүйелі түрде мәлімет сақтауға мүмкіндік беретін информациялық модель.

Microsoft Excel – дің көмегімен мәліметтер базасын жасауға және редакциялауға болады. Бұл жағдайда электронды кестеге Excel-дегі тізім немесе мәліметер базасы және мынадай термин сөздер қолданылады:

Тізімнің жолы- мәліметтер базасының жазылуы;

Тізімнің бағаны-мәліметтер базасының өрісі.

Бағанның аты бір ғана ұяшықта болуы мүмкін және кестемен жұмыс барысында өріс атымен аталады.

Кестенің А2: F1 аумағын мәліметтер базасы ретінде қарастыруға болады. A, B, C, D, E, F бағандары өріс, ал 3-12 жолдары жазулар деп аталады.

Мәліметтер базасының құрылымдарына шектеулер бар:

• 
  мәліметтердің бірінші қатарында қайталанбайтын жазулар болу керек;
  
• 
  мәліметтер базасының қалған қатарларында жазулар болу керек;
  
• 
  өріс (баған) бойынша ақпараттар біртекті, яғни тек сандар немесе тек қана мәтін болу керек.
  

• 
  орбита бойымен айналу периоды – Жер жылы; Орта сызықтық диаметр – мың километрмен берілген.
  
• 
  Масса -1024 кг-ға көбейтіледі; Күннен орташа қашықтық –млн километрмен берілген;
  

дамыту пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Мәліметтерді реттеу кез келген кестенің негізгі амалы болып табылады. EXCEL-де кез келген өзгерту және толықтырудан кейін қажет болған жағдайда мәліметтерді реттеу әрекеті қарастырылған. EXCEL-де бір немесе бірнеше өрістерді реттеуге болады. Мәліметтер базасындағы жазуларды EXCEL –дің дұрыс реттестіруі үшін қай өрісте жаңа жазу болатынын көрсету қажет. (Мұндай өрістерді ретеу кілті деп атайды).

Мәліметтерді реттеу үшін:

• 
  кестенің бір ұяшығын белгілеу;
  

• 
  Мәліметтер – Реттеу (Данные-Сортировка) командасын орындау;
  
• 
  Пайда болған диалогтік терезеде реттеудің шамаларын таңдау керек.
  

Қосымша реттеу Реттеу параметрі (Параметры сортировки) батырмасында тышқанды шерту арқылы қойылады;

Регистрді ескеру (Учитывать регистр) жалаушасы бас әріп және кіші әріптерді реттеу кезінде қолданылады.

Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:

1. Microsoft Excel кестелік процессоры дерек базаларымен қандай операциялар орындауға мүмкіндік береді?

2. Excel-дегі мәліметтер базасында реттеу қалай орындалады?

V. Үйге тапсырма беру: Мәліметтерді реттеу

VI. Оқушыларды бағалау.

Сабақ №34

Сабақтың тақырыбы: Мәліметтерді сүзгілеу

Қорытынды, қайталау.

Кез келген мәліметтер базасымен негізгі жұмыс істеу дегеніміз – белгілі бір ақпараттарды іздеу болып табылады. Мәліметтер базасы ұлғайған сайын іздеу қиындайды. Excel осындай қиындықты мәліметтерді сүзу арқылы қарапайым түрге келтіреді.

Сүзу (Фильтрация) – мәліметтерді тез тауып, олармен және тізім бойынша жұмыс істеу әдісі.

Тізімді сүзе отырып, таңдау шарттарын қанағаттандыратын жолдарды ғана белгілеуге болады.

Microsoft Excel-де сүзудің екі түрі бар: автосүзгі және кеңейтілген сүзгі. Сүзудің қарапайым шарттары үшін көп жағдайда автосүзгі жабдықтары жеткілікті болады.

Тізімді автосүзгі көмегімен сүзу. Тізімді автосүзгі көмегімен сүзу үшін:

• 
  сүзу тізіміндегі ұяшықты белгілеңіз;
  
• 
  мәліметтер менюіндегі Сүзгі (Фильтр) бөлімін таңдап, Автосүзгі (автофильтр) бұйрығын орындаңыз.
  
• 
  сүзуді қажет ететін мәліметтері бар қатардың батырмасын басыңыз;
  
• 
  қажет мәнді таңдаңыз: (Барлығы. Алғашқы 10...)
  

Автосүзгіні баптау. Төменде келтірілген әдісте тізімнің бір немесе екі шартқа байланысты сүзуі орындалады. Автосүзгіні қолдану үшін тізім қатарының тақырыбы болу шарт.

Бірінші шартты орындау үшін салыстыру операторын немесе салыстыру мазмұнын таңдау қажет.

Екінші шартты орындау үшін ауыстырғышты «ЖӘНЕ» немесе «НЕМЕСЕ» қалпына қойып, салыстыру операторы және салыстыру мазмұны таңдалады.

Автоөшіру үшін Мәліметтер (Данные) менюінен Сүзгі–Автосүзгі (Фильтр-Автофильтр) командасын таңдау керек. Сол кезде сүзу тоқтатылып, тізім суретке дейінгі қалпына келеді.

Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:

1. Мәліметтерді сүзу не үшін керек?

2. Данные - форма командасын қолданғанда қандай амалдар орындалады?

V. Үйге тапсырма беру: Мәліметтерді сүзгілеу.

Қорытынды, қайталау

4. 
   Оқушыларды бағалау.
   

2. Сабақ №2 Информатиканың негізгі түсініктері ........................6 – бет

3. Сабақ №3 Сандардың тарихы және санау жүйелері..................9 – бет

4. Сабақ №4 Сандарды позициялық санау жүйелерінде көшіру 12 – бет

5. Сабақ №5 Арифметикалық амалдар...........................................15 – бет

6. Сабақ №6 Логиканың негізгі түсініктері ..................................18 – бет

7. Сабақ №7 Логикалық амалдар....................................................21 – бет

8. Сабақ №8 Қазіргі замандағы дербес компьютерлер оның құрамдас бөліктерінің түрлері.........................................................................23 – бет

9. Сабақ №9 Компьютердің негізгі компоненттерінің өзара әрекеттесуі.........................................................................................26 – бет

10. Сабақ №10 Операциялық жүйе.................................................28 – бет

11. Сабақ №11Операциялық жүйелер топтамасы.........................31 – бет

12. Сабақ №12 Операциялық жүйелерді баптау............................33 – бет

13. Сабақ №13 Файлдар мен бумаларды іздеу..............................36 – бет

14. Сабақ №14 Компьютерлік вирустардан қорғау......................38 – бет

15. Сабақ №15 Файлдарды архивтеу .............................................40 – бет

16. Сабақ №16 Компьютерлік графика..........................................42 – бет

17. Сабақ №17 Тест жұмысы...........................................................47 – бет

18. Сабақ №18 Грфикалық редакторлар........................................52 – бет

19. Сабақ №19 Microsoft Word-пен танысу....................................55 – бет

20. Сабақ №20 Microsoft Word-қа мәтін енгізу.............................59 – бет

21. Сабақ №21 Мәтіндік құжатты редакциялау............................62 – бет

22. Сабақ №22 Мәтін абзацын форматтау ....................................65 – бет

23. Сабақ №23 Құжат беттерін рәсімдеу .......................................67 – бет

24. Сабақ №24 Кестелермен жұмыс ..............................................69 – бет

25. Сабақ №25 Суреттермен жұмыс істеу.....................................71 – бет

26. Сабақ №26 Microsoft Excel кестілік процессоры....................73 – бет

27. Сабақ №27 Microsoft Excel-ге берілгендерді енгізу және редакциялау.......................................................................................76 – бет

28. Сабақ №28 Формуланы енгізу және көшіру ...........................79 – бет

29. Сабақ №29 Берілгендерді форматтау ......................................81 – бет

30. Сабақ №30 Диаграммалар құру, редакциялау және форматтау..........................................................................................83 – бет

31. Сабақ №31 Құжат беттерін рәсімдеу және басу......................86 – бет

32. Сабақ №32 Microsoft Excel-дегі мәліметтер базасы................88 – бет

33. Сабақ №33 Мәліметтерді реттеу...............................................90 – бет

34. Сабақ. №34 Мәліметтерді сүзгілеу.Қорытынды, қайталау.....92 - бет