Сабақ №1 жыл 7-сынып Сабақтың тақырыбы: Қазақ тілі- қазақ халқының әдеби тілі және мемлекеттік тіл

1. 
   білімділік мақсаты: Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қызмет етуінің алғы шарттарымен таныстыру, Тіл туралы Заңының тараулары мен баптарын оқытып, үйрету;
   
2. 
   дамытушылық мақсаты: Берілген тақырыптардың бірін таңдап, өз ойларын жазу. «Мен-Ана тілім- Болашақ» тақырыбында өз пікірлерін орта салу пікір алмасу ұйымдастыру;
   
3. 
   тәрбиелік мақсаты: : Оқушылар Қазақстан Республикасы азамат ретінде тілге қатысты құжаттарды білу, оны сауатты пайдалана білуге тәрбиелеу;
   

Оқушылармен амандасу, түгендеу, зейіндерін сабаққа аудару.

1. 
   ҚР Конституциясы қай жылы қабылданды?
   
2. 
   Тіл саясаты туралы Заң қай жылы қабылданды?
   
3. 
   Қазақ тілі –мемлекеттік тіл мәртебесін қай жылы алды?
   

Сабақтың тақырыбы хабарланып,мақсаты айқындалады.

Сөздердің жазылуында да, айтылуында да, грамматикасында да және терминдердің жұмсалуында да орнығып, қалыптасқан бірізділікті норма деп атайды.

Нормаға түспеген тіл әдеби тіл деп есептелмейді.

Қазақ халқының әдеби тілі-қазақ тілі.

1. 
   Қазақ тілін әдеби тіл деп атаудың мәнін түсіндіріңдер.
   
2. 
   Қазақстанда қазақтардан басқа қандай халықтар тұрады?
   
3. 
   Қазақ халқы Қазақстаннан басқа тағы қай жерлерде тұрады? Олардың ана тілі қай тіл?
   

1. Өлеңді оқып, жаттап алыңдар.

2. Қазақ тілін неліктен баба тілі дейтінін жазбаша түсіндіріңдер.
5. Тіл дамыту

2-жаттығу.

Алдыңғы сыныптарда оқыған материалдарыңды еске түсіріп, ана-тілінің қадірі-қасиеті жайында ауызша әңгімелеңдер.

1.Абыройлы боламын десең, Өз жұмысыңның ұстасы бол. 2. Құт-құтты болса құт, Құтсыз болып келсе жұт. 3. Күн құлақтанса, күрегіңді сайла, Ай құлақтанса, араңды сайла. 4.Ақылды мың жасар, Ақымақ бір жасар.

Құт, жұт, Күн,Ай- дегендер қандай ұғымдардың атаулары екенін айт.

Қарамен жазылған сөздерді сөз құрамына талда.

Үлгі: Абыройлы- абырой+лы, дара, туынды,сын есім (зат есім+лы)
7. Сабақты қорыту.

8. Үйге тапсырма.

3-жаттығу.

1. Мәтінге ат қою. Тырнақшаға алынып жазылған сөздердің мәнін ашу.

2. Қазақ тілінің өте бай әрі көркем тіл екендігін мәтіннен аңғарып, пікірлерін жазбаша жазып келу.

3. «Баба тілі» өлеңін жаттау.

Тілдегі сөздердің жұмсалу аясы бірдей емес. Халық тіліндегі сөздердің көпшілігі әдебиетте жиі қолданылып, жалпы халықтық нормаға айналады да, біразы қолданылудан шығып қалады не сирек қолданылады.

Етегін баспа-

Жолын қу-

Бетін қақпа-

Белін бу-

Нанға тар-

Өмірдің-

Арқауы-
Ой қозғау.

-Екпін дегеніміз не? (сөздің айтылған кездегі белгілі бір буынының ерекше көтеріңкі дауыспен айтылуы)

- Сөз екпіні дегеніміз не?

Сөздің тура және ауыспалы мағынасы дегеніміз не? Мысал келтіру.
6-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, қарамен жазылған сөздердің ауыспалы мағынасын тура мағынасымен салыстырып көріңдер.

Қай мағынасы көбірек қолданылады? Сөз екпінін дұрыс қойып оқыңдар.

«Шалқыған Арал теңізі неге тартылды?» тақырыбына ойтолғау.

• 
  Әдеби тілдің лексикалық нормасы дегеніміз не?
  
• 
  Қандай сөздер әдеби тілдің лексикалық нормасына жатпайды? Мысал келтір.
  

Оқушылармен амандасу, түгендеу, зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Бұрынғы білімді жандандыру (актуалдандыру)

1. 
   Тірек ұғымдар: сөз, сөйлем, абзац, мәтін.
   
2. 
   Проблеманы қою және оны шешу әрекеттері.
   

Жаңа ұғымдар: сөйлем- мәтіннің төменгі сатысы;

Күрделі синтаксистік тұтастық- мәтіннің орта сатысы;

Күрделі синтаксистік бүтіндік- мәтіннің жоғары сатысы.

Марат Омаровтың орындауында «Астана» әні тыңдатқызылады. Ән сөзінің неше шумақтан (абзацтан), қанша сөйлемнен тұратындығы тапқызылып, оның күрдел синтаксистік тұтастық, не күрледі синтаксистік бүтіндікке жататындығы анықтатқызылады.

Ән сөзінің мазмұнын жазып шығу оқушыларға тапсырылады.

1. 
   Мәтіннің тақырыбы ретінде алынған сөздерге (мағынасы мен қолданылу мақсатына) талдау жасаңдар.
   
2. 
   Мәтін неге бір ғана абзацтан құралған?
   
3. 
   Мәтіннен өз тұсында норма болып, қазіргі кезде орфографиялық нормаға жатпайтын сөздік қолданыстарды тауып, талдау.
   

1. 
   Мәтінде не жайында айтылған?
   
2. 
   Мәтінді көркем етіп тұрған қандай дыбыстардың қайталануы?
   

1.Қай ғылымның саласына қатысты мәтін екеніні түсіндіріңдер.

2. Қазіргі тіл нормасында қолданылмайтын қндай сөздер бар?
Сабақты қорытындылау.

• 
  Мәтін дегеніміз не?
  
• 
  Мәтін қалай жасалады?
  
• 
  Кез келген сөздер тізбегін мәтін дей аламыз ба?
  

2. Ережені оқу.

10-11 жаттығулардың орындалысын жеке оқушылардан сұрап, тексеру.

• 
  Зат есімнің мағыналық ерекшелігі неде, яғни зат есім нені білдіреді?
  
• 
  Жалқы есім мен жалпы есімнің ерекшеліктері неде?
  
• 
  Жалқы есімдер қалай жазылады?
  
• 
  Қазақ тілінде неше жалғау бар? түрлері
  

Зат есімді түрлендіретін тұлғалар оның жалғаулары болып табылады.