жерде физикалық орналасқанын білудің қажеті жоқ.
Бастапқыда WWW-тің негізгі мазмұны арнайы HTML тілінде жасалған
гипермәтіндік құжаттар болды. 15 жыл бойы бұл тіл көптеген өзгерістерге ұшырап,
айтарлықтай кеңейтімдерді алды. Заманауи құжаттар деректер базасында сақталған
ақпарат негізінде динамикалық түрде құрылады. Мәтін мен графикаға қосымша
анимациялық құралдарды, аудио және бейне клиптерді, сондай-ақ пайдаланушымен
интерактивті әрекеттесуді қамтуы мүмкін. Сондықтан интернетте орналастырылған
ақпаратқа қатысты «гипермәтін» және «құжат» терминдері ескірген деп санауға болады.
Бізге дыбыстар мен бейнелерді ойнатып, компьютер экранында ақпаратты көрсетеді.
Интернет WWW-интерактивті бағдарламадан ақпаратты пайдаланушы жүктеу деп айтуға
болады, пернетақта, тінтуір және тіпті микрофон пайдаланушы кірісін алады.
Интернеттегі ресурстардың мекен-жайлары. Интернеттегі әрбір ресурс – құжат,
файл, суреттер – арнайы URL мекен-жайы бар (Universal Resource Locator). URL
бойынша сіз сұралған файлдың интернетте қайда орналасқанын, оның атауы не қол
жеткізу жолын анықтай аласыз. URL мекен-жайында келесі пішім бар:
<кіру хаттамасының аты>://<компьютердің аты>/< папкаға жол>/ < файлдың аты>.
Мысалы:
http://www.microsoft.com/windows/default.mspx.
Бұл
URL
www.microsoft.com серверіндегі http хаттамасына қатынасу арқылы алуға болатын
default.mspx файлының сілтемесін сипаттайды. Файл / windows папкасында орналасқан.
URL-та көбіне файл атауы болмайды, әдетте, бұл –бастапқы («root») сервер
беттері. Бұл жағдайда, серверде әдепкі файл атауы бар және бұл URL сұралғанда,
пайдаланушыға бұл файл беріледі. Әдепкі файл атауы серверлер үшін олардың
конфигурациясына қарай әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан файл атауынсыз URL мекен-
жайын көрсету мүмкіндігі өте ыңғайлы: пайдаланушы сервердің бастау бетінің URL
мекен-жайын түрлендіреді және серверде бұл бетті қалай файлға шақыратынын білу
қажет емес.
Мысалы: http://www.microsoft.com/. Бұл URL www.microsoft.com серверінің басты
бетіне сілтеме жасайды. Бұл жағдайда пайдаланушы файлдың қалай аталатынын білуді
және есте сақтауды қажет етпейді: index.htm, index, html, default.htm немесе басқаша.
30
тарау
2
Ғаламдық компьютерлік желілер
Веб-сайт. Веб-сайт
(ағыл.site — орналасқан жері, желі торабы) WWW-дің
негізгі «есептік бірлігі» болып табылады. Сайт – арнайы тілде жазылған
компьютерлік бағдарлама –HTML. Бұл бағдарлама интернетке қосылған
миллиондаған компьютерлердің бірінде физикалық түрде орналасқан. Кез келген
сайтқа бару өте оңай, оның мекен-жайын білу өте қиын, бірақ қандай компьютерге
ие екендігін есептеу мүмкін емес.
Сайт әдетте ортақ атаумен біріктірілген веб-беттер жиынтығы, әдетте жалпы
тақырыпқа ие, бір құрылымға есеп береді және бір автор (немесе авторлар тобы)
арқылы жасалады.
Бір WWW-серверде сіз бірнеше түрлі сайттарды орналастыра аласыз -
бірнеше жүз сайтты орналастыратын серверлер бар. Ал керісінше, бірнеше
WWW-серверлерде орналастырылған үлкен веб-сайттар бар.
Бүгінде коммерциялық фирманың, мемлекеттік мекеменің, білім беру
мекемесінің және т.б веб-сайттары бар. Сайтта кем дегенде компания туралы
жалпы ақпаратты жариялау керек: қызмет ауқымы, ұсынылатын қызметтер,
байланыс ақпараттары – мекен-жайы, телефоны, факс, электронды пошта. Сапалы
жасалған сайттар, әдетте мәзір арқылы интуитивті навигацияны, «сайт картасы»
бөлімдерін, іздеу және кері байланыспен жұмыс істейді.
Хостинг. Веб-сайттың жұмыс жасауы үшін оны WWW-серверге
орналастыру қажет.
WWW-сервер — бұл арнайы бағдарламалық жасақтама орнатылған және
сонымен жұмыс жасайтын әрі интернетке қосылған компьютер.
Веб-сайт өтінімдерді пайдаланушылар үшін үнемі қол жетімді болуы тиіс,
сондықтан WWW-сервердің компьютері үнемі болуы әрі интернетке қосылған
болуы керек.
Әрбір компания өзінің жеке WWW-серверін қолдана алмайды және
қаламайды, себебі бұл сөзсіз оның техникалық қызмет көрсетуіне қосымша
шығындар әкеледі. Сондықтан WWW-серверлерінде веб-сайттарды орналастыру
қызметтерін
ұсынатын
мамандандырылған
компаниялар
бар.
Мұндай
компаниялар
хостинг-провайдерлер, ал веб-сайттарды орналастыру жөніндегі
қызметті ұсынатын компаниялар — хостинг (ағыл.to host — орналастыру) деп
аталады. Веб-парақшаныWindows XP операциялық жүйесінің құрамына кіретін
стандартты бағдарламалық жасақтамаменMicrosoft Office пакетін пайдалана
отырып,интернет желісін кез келген пайдаланушы өзінің компьютерінде қоса
алады.
Интернетте ақпаратты іздеу
Интернетке қосылған компьютерлер саны артып келеді. Күн сайын
интернетте жаңа сайттар пайда болып, бұрынғы сайттардың мазмұны өзгеріп
келеді. Ол жердегі өмір бір минутқа да саябырсымайды. Желіде ақпаратты
іздестіру — пайдаланушының алдында тұрған басты және күрделі міндеттердің
бірі. Іздей білу — маңызды дағдылардың бірі, сондықтан іздеудің негізгі әдістерін
меңгеру өте маңызды болып табылады.
Желіде іздестіруді жеңілдету үшін арнайы іздестіру сайттары бар. Ең ірі
31
Желілерді логикалық ұйымдастыру
2.2
