С т а н р е с п у б л и ка г к г м Х л у л а т и э н е ъ1лы м м ™ с т р л п бұзаубақова К. Ж. Ойлайық та ойнайық Тараз 2003

КҮШ АТАСЫ -  ҚАЖЫМҰҚАН
Мен  бүл  сабақты  өткізгенде  қазак  халқыя  бүкіл  әлемге 
танытқан  әйгілі  балуан  Қажымүканның  өмірі  мен  күрестегі 
жетіетіктерін  үлгі  ете  отырып,  оқугаыларды  спортты  сүйе 
білуіе, 
досіыніы 
құрметіеуте, 
еліне, 
отанына 
Деген 
сүйіспеншілікке 
баулуды 
мақсат 
етгім. 
Көрнекілігіне 
Қажымүқанның  портретін,  балуан болған  жерлердің  картасыы 
қолдандым.
Тәрбие сағатын мынадай кіріспе сөзбен аштым.
Қажымүқан  -   Қара  қыпшақ  Қобыландының  тікелей  он 
бірінші  үрпағы.  Балуанның  үлкен  атасы  Ернак  Лүқ  батырмен 
дос  болған.  Ернақ  қайтыс  болғаннан  кейін  Лүқ  батыр  езінің 
немересі Кабираны Ернақтың баласы Мүнайтпаска досады.
1871  жылы Ақмола облысында Мүқан атты  бала дүниеге 
келеді. Мүқан туысымен анасы Кабира дүниеден етеді.
“Алып анадан туады” демекші, Мүқаннын анасы  Кабира 
ерекше  қайратты  адам  еді.  Анасының  қасиеті  бойына  қонған 
Мүқанда  жас  кезінен  орасан  күштіц  иесі  болады.  Кейін  қазақ 
халкын  әлемге  танытқан  атақты  балуан  аттанды.  Ол  туралы 
талай ақындар жырлап, өлеңдер арнады.
Бүдан  сод  ол  өлеңдердің  бір-екеуін  магнитофоннан 
тыңцаттым.
Ожар бет, қара мойын, бейне күлжа.
Қылар ет бір салса егер мылжа-мылжа.
Шалкиған жауырынды, бүжыр қара
Еңгезер үйелмен, дәу, тартқан қүжға.
Қалың бет, бура түсті қара нардай.
Жүп-жүмыр, жуан діңгек, бойгнаң қандай.
Өзге жүрт ергежейлі ол келгенде,
Айбынды жолбарысқа болар нардай.
(С.  Сейфуллия)
Тастарды тастарға үрған түйір көрмей,
Түп-түтас жүдырығы диірмендей.
Тоқпаксан, шамбал кеуде, шар-шар иық
116

Түтқасы болса жерді иіргендей.
Саусағы Алатаудың еменіндей,
Жотасы Қаратаудьщ кемеріндей.
Жүзінен шаттык, қайғы көрінбейді,
Тұп-тұнық Қараөткелдің тереңіндей.
Түтасқан мойны дала жандарындай,
Білегі жолбарыстың қолдауыңцай.
Гүрзідей қолдарының тегеуріні
Атасы Қобыландыньщ қолдарындай.
(С. М әуленов)
(Магнитофоннан  өлең оқылып жатқанда Қажымүқанныц 
портреті көрінеді.)
Мүғалім.  Балалар,  алдарыңда  Қажымұқан  аталарьшның 
нортреті. Осы аталарың туралы естігенін, оқығанын қысқа ғана 
кім айтьш береді.
1-оқушы.  Қажымүкан  жас  кезівде  бір  пхана  шөпті 
атымен қосып, омбы қарда жаяу сүйреп келген.
2-оқушы.  Шығыс  елінің  балуанына  қызыққан  түріктер 
оиы  мешітке  апарып,  басына  тақия  кигізіп,  мүсылманның  ең 
жоғары  дәрежелі  атағы  “Қажы”  деген  атақты  береді.  Содан 
бастап атамыз Қажымүқан атанады.
3-оқушы.  Екінші  дүниежүзілік  согыс  жылдарында 
атамыз  өз  қаражатына  үшак  сатып  алып,  майдан  даласына 
жіберген.  Оның  капотының  астында  “Ен  жаксы  казак 
үшқышына” деген жазу  болған.  Бүл  қазақ  үшқышы  Шалабаев 
Қажытайға тапсырылған.
Мұғалім.  Жарайсыңдар.  Енді  Қажымүқан  аталарың 
болған жерлерге саяхат жасап керелік.  Карта көрсетіледі. Онда 
мына  қалалардың  тізімдері  бедерленген:  Нью-Йорк,  Мехико, 
Париж,  Лондон,  Берлин,  Варшава,  Будапешт,  Стокгольм, 
Хельсинки,  Стамбул,  Каир,  Мекке,  Тегеран,  Токио,  Кабул, 
Келун,  Штутгарт,  Москва,  Киев,  Минск,  Рига,  Уфа,  Одесса, 
Ташкент,  Фрунзе,  Петербор,  Петербург,  Петрозаводск,  Қазан, 
Йошкар-Ола,  Новгород,  Пенза,  Саратов,  Троицк,  Омбы, 
Ақмола,  Шымкент,  Қызылорда,  Петропавл,  Кокшетау,  Семей,
117

Қарағанды,  Ж езқазған.  М іне,  бұл  тізімге  енген  қалаларды ң 
бәрінде Қ аж ы м ұқан аталарымы з өз өнерлерін көрсеткен.
Осы  картаның  нсгізінде  сабак  барьтсьтнда  аңгіме  орбіп, 
мұғалім 
оқушыларға 
кешегі 
өткен 
соңғы 
Сидней 
олимпиадасына  қатысты  сұрактар  кояды.  Олар  сол  бәсекеде 
Қазақстан  164 елдіц  ішінеп 
2 2
-орын алғанын,  3  алтын, 
2
 күміс 
медаль 
иеленгенін, 
Блбасымыз 
Н.Ә.Назарбаев 
спорт 
саңлақтарына  жоғары  награда 
тапсырып,  әрқайсысына 
ақшалай  сыйлық  бергенін,  т.б.  баяндап  береді.  Сабақ  соңына 
карай дене торбиесі  пәнінің мұғалімі даярлап әкелеген екі  жас 
балуанның  өнері  тамашаланады.  Жеңген  баланың  мойнына 
Қажымұқан ізбасары” алқасы тағылып, қошеметтеледі.

жүктеу 9,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: