Заддан дауыс:
Рүқсат етсеңіз мен жауап берейін.
Менімше металдан жасалған шәйнек су күйғанда тез ысиды да,
шәй жоғары температурада демделеді.
7-окушы: Сен
металл шәйнекгің қоршаған ортаға
жылуын тез беріп қоятынын ескермедің. Шыны шәйнек
жайлап қызады, сол сияқты жәйлап суиды, жылуды үзақ
сақтайды. Сондыктан шәйді шыны шәйнекке демдеген дүрыс.
3-оқушы: Шәй демдейтін шәйнектің ішкі жағының
температурасы жоғары болу үшін, шәйді солардың алдында,
оның ішін 1-2 рет ыстық сумен шәйіп жіберу керек. Сонда
судың жылуы оны қыздыруға аз кетеді.
Жүргізуші: Жарайды, шәйді демдейік. (Шәйді дайындау
керек),
Жүргізуші: Бізде қайнаған су бар, демдеген шәй,
стақандар бар, стақандардың кабырғасы қалың. Әркімге шәй
қүю керек.
1-оқушы: Балалар! Бізге стақан туралы ескертті. Олай
болса, бүл физикадағы тағы бір жаңа сүрақтармен байланысы
бар шығар. Егер стақан жүқа болса, қалай болар еді?
2-оқушы: Онда шәй қүйғанда қолайсыз жағдайға тап
болуымыз мүмкін.
4-оқушы: Неліктев?
5-окушы: Сен шынының жылу үстамдылығы деген
касиетін білесің бе? Ол берілген температурада шынының
жарылмауын қамтамасыз ету керек. Жылу үстамдылық
көптеген физикалық шамаларға тәуелді. Жылу өткізгіштік,
шыны қалыңдығы, сүйықтың үлғаю коэффициентіне тәуелді.
Сондықтан неғүрлым жүқа болса оның жылу өткізгіштік
кабілеті жоғары болу керек.
3-оқушы: Сондықтан қалың стақанға шәй қүғанда ішіне
Касық салу керек.
4-оқушы:
Мен
бәрін
түсіндім.
Қасык
металл
болғандықтан жылуды өзіне алады да, стақан жарылмайды.
1-оқушы:
Бүл әдіс стақанның сынбауын толық
Қамтамасыз ете ме?
201
7-оқушы:Иә, бірақ дегенмен шәйді жайлап қүю керек.
Комекші: Қайсысын бүрын қүю керек? Шәйді ма? Суды
ма?
8-оқушы:Бәрібір емес пе? Температурасы бірдей ғой.
7-оқушы: Ол рас, бірақ демделгеи той температурасы
орқашан темендеу болады, сондыктан бірішиі шәйді, еосын
қайнаған суды қүю керек.
Жүргізуші: Ал қәне, бәріміз шәй ішейік! Осымен біздің
кешіміз аяқталды. Қатысқандарыңызға рахмет. Кешіміз
сіздерге үнаса, біз қуаныштымыз.
КЛАССИКАЛЫҚ ФИЗИКАҒА СОТ
Қатысушылар: 1-ханым тодкынды теория жарық қызы,
2-ханым - Кванттық теория қызы, Гюйгенс мырза -
толкынның әкесі. Куәлар: Евклид, Френель, МЛланк, -
кванттың әкесі, Энштейн, Вавилов, куәлар: А,Б,Қ,С,Н,Д,М, сот
мүшелері, прок}'рор, адвокат, екі күзетші,
1-күзетші: Түрыңдар сот келеді. (Бөлмеге сот мүшелері
кіреді).
Сот: Бүгін 1-2 бөлімнен түратын істі қараймыз.
Толқынды теория жарық қызы, Квантты теория жарық кызын
оны ығыстырғаны және елемегені үшін кіналайды, бүлардың
келіспеуіне кінәлі классикалық физика деп есептейді. Біз сот
мүшелерін бүл таласты дүрыс шешуді кім кінәлі екенін
анықтауға шақырамыз. (Толқын кіреді).
Сот: Сіздің кім екеніңізді білуіміз керек, сіздің аты-
жөніңіз, әкеңіздің аты?
1-ханым: Толқынды теория жарық қызы (Сөзді
шындықтың қызыл кітабына колын қоя отырып ант беріп
айтады). Шындықты тек қана шындықты айтуға уәде беремін.
Сот: Сіздің түрағыңыз?
1-ханым:Физика патшалығы, Оптика қаласы, жарық
табиғаты көшесі, 28 үй, 1 пәтер.
Сот: Сіздің ата-анаңыз?
1-ханым: Әкем - Христиан Гюйгенс.
Сот: Туған жылыңьіз, өмірбаяныңыз.
1-ханым: Мен 1678 жылы Х.Гюйгенс жарықтың
толқынды теориясын жасағанда тудым. Мен туралы ол жарық
туралы трактатта 1690 жылы жариялады. Мені есірген француз
физигі Френельмен, ағылшын Томас Юнг.
Сот:
Отырыңыз.
(екінші
ханым
кіреді).
Сіздің
фамилияңыз, атыңыз, әкеңіздің аты?
2-ханым:Квантты теория жарык кызы. (Шындықтың
кітабына ант береді).
Сот: Сіздің түрағыңыз.
2-ханым: Физика патшалығы, Оптика қаласы, жарық
табиғаты көшесі, 28 үй, 3 пәтер.
Сот: Сіздің ата-анаңыз.
203
3-ханым: Әкем - неміс физигі Макс Планк.
Сот: Сіздің өмірбаяныңыз.
2-ханым: Мен 14 желтоқсан 1900 жылы М.Планк неміс
физика қоғамындағы сәуле шығарудың теориялық нәтижесі
туралы айтқанда тудым, Ол бойынша жарық, үздіксіз
толқындар түрінде емес, анықталған энергия үлесі кванттар
түрінде шығарылады деп қорытындылады.
Сот: Отырыңыз, Классшсалық физика сіз не дейсіз?
Классикалық физика: Мен Ньютон механикасын
Масквелл электроникасын геометриялық оптиканы оның
қолданылуы белгілеген толқындық оптиканы жарықтың
электромагшптік табиғатын аштым, мен кінәлі емеспін.
Сог: Қазір, қорғаушы куәларды тыңдаймыз, физика
патшалығында ең қүрметті, ең белгілі ғалымдарға сөз беріледі.
Бірінші сөз Гюйгенс мырзаға беріледі.
Гюйгенс: Мен сіздердің соттарыцызға менің қыздарым
Толқынды теория жарық қызымен, оның қарсыласы Квантты
теория жарық қызының арасындағы келіспеушілікті шешу
үшін келдім.
Мен жарық туралы трактатымда жарық эфирдегі
толқынды козғалыс деген ой айттым. Жарық қандай да бір зат
ішінде қозғалыстан түратындығына күмәндануға болмайды,
жарык өзінің таралуында бірқатар уақыт қажет етеді: осыдан
зат ішіне берілген қозғалыс біртіндеп, су бетіне тас тастаған
кездегі сияқты судың тербелісін бақылап тұрамыз. Бүл
сфералық жазықтықтар толқындар түрінде таралып түр.
Жарық басқа себептен болса да жазықтықта осылай таралады.
(Су бетіндегі толқынды тәжірибені демонстрациялайды).
Сот:Мырзалар Евклид сөз сүрайды.
Евклид: Мен екі грек ғалымы Евклидпін, мен сіздердің
эраларыңыздың XX ғасырына уақыт машинасымен өзімнің
немереден шөбере, шөбереден шөпшек, шөпшектен немене
қызыма физика патшалығында өз орнын алуда көмектесу үшін
келдім. Көрінетін сәулелердің теориясын мақүлдай келе, мен
шағылу заңын аштым. І.Түскен сәуле, шағылған сәуле, түсу
нүктесінен түрғызылған перпендикуляр бір жазықтыкта
жатады. 2.Түсу бүрышы мен шағылу бұрышы озара тей-
З.Түскен сәуле мен шағылған сәуле қайтымды. СіздерДІИ
204
жағдайларыңызда бұл заң оптикалық шайбамен жасалған
тәжірибе арқылы тексеріледі. (Тәжірибені жасайды).
Достарыңызбен бөлісу: |
