С. А. Козлова, Т. А. Куликова



жүктеу 4,62 Mb.
Pdf просмотр
бет63/298
Дата11.02.2023
өлшемі4,62 Mb.
#41256
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   298
Кітап мектепке дейінгі тәрбие

өзін-өзі танудың дамуы
деп атайды. Бала 
үлкен мектепке дейінгі жаста өзі туралы көп нәрсені біледі
ерікті әрекеттің көрінуіне әкеп соғатын жеке сезімдері мен 
мінез-құлқын басқара алады.
Мектепке дейінгі балалар қиялға берілгіш, ойлап тапқыш, бір 
нәрсені елестеткіш болып келетіні бәрімізге белгілі. Олардың 
қиялына шек жоқ сияқты? «Мен Лиза емеспін, мен 
Пакахонтаспын», — деп бір қыз бала жария салды. Сол сәтте 
онымен Пакахонтас ретінде сөйлессең: «Жоқ, мен енді Па-
кахонтас емеспін, мен Гертамын», - дегенді естисің. Үнемі 
осылай. Бала үнемі оны қызықтыратын бейнелер әлемінде 
болады; сурет салады, өз әндерін ойлап табады және т.с. Бұл 
шығармашылық 
тұлғаны 
дамыту 
үшін 
өте 
пайдалы. 
«Шығармашылыққа биім бала, шығармашылық тұлға, - деп 
жазады Н. Н. Поддьяков, — бұл мектепке дейінгі баланың бүкіл 
өмір салтының нәтижесі, ересектермен қарым-қатынасының 
және бірлескен әрекетінің нәтижесі, өзінің жеке белсенділігін 
нәтижесі».
Мектепке дейінгі жастағы балада қиял дамиды. Қиял үшін 
материал болып ол игеретін қоршаған орта туралы білімі қызмет 
етеді. Шыны керек, көп нәрсе бұл білімнің қалай игерілуіне 
байланысты — есте сақтау жолымен бе немесе бейнелеу, көру, 
түсіну жолымен бе. Баланың қиялы ересек адамының қиялынан 
анағұрлым кедей болса да, дамушы тұлға үшін бұл бай 
«құрылыс» материалы, одан интеллект пен эмоция ғимараттары 
салынады. 
Балалар жеке сөз қорларын белсенді кеңейтеді, бұл өте 


92
маңызды, олардың мағынасына көңіл бөледі, олар жаңа 
сөздердің мағынасын түсіндіруге тырысады ( «
абажур
дегеніміз 
кім
?
Бұл 
жақсы көретін
адам ба?»; «Неге бұл соншама 
ыстық
?
-
барлығы 
қайғыруда
ма?»). 4 – 5 жастағы мектепке дейінгі
балаларға сай сөз шығармашылығы қалыпты дамудың
көрсеткіші 
болып 
табылады 
және 
кішкентай 
адамда
шығармашылықтың бастауы бар екені туралы дәлел болып
табылады.
Мектепке дейінгі жастың жетістігі іс-әрекеттің әр түрлері 
дамуы болып табылады: ойын, сурет салу, еңбек. Оқу әрекеті 
дами бастайды. Әрине, басты, жетекші әрекет – бұл ойын. Ерте 
жастағы баланың қалай ойнағанынмен салыстыратын болсақ, 
онда ойын сюжет бойынша, роль бойынша әр түрлі бола 
бастағанын атап өту керек. Енді ойын ұзағырақ бола бастады. 
Бала ойында өз ортасында көргенін ғана емес, сонымен қатар 
оған оқып бергенді де, қатарластыры мен үлкен балалардан 
естігінін де және т.с қолдана бастайды. Ойын баланың ересектер 
әлемін тануда қажеттілігін қанағаттандырады және өз сезімдері 
мен қарым-қатынасын көрсету мүмкіндігін береді.
3 жастағы бала рахаттанып, еңбек тапсырмасын орындайды, 
ересектерге барлық үй істеріне, мысалы, ыдыстарды жуу, 
тазалау, жууға көмектесуге тырысады: Әйгілі «Мен - өзім»! 
деген сөздер жұмысқа деген ниетіне айналуы мүмкін, бірақ ол 
өшіп,қайта қалпына келмейді. Бұл ересектердің баланың 
тәуелсіздік көріністеріне қатынасына байланысты.Ал, мектепке 
дейінгі жастағы бала еңбек жасауға қабілетті, ол өсімдіктер мен 
жануарларға 
қамқорлық 
жасаудан 
(ересектердің 
басшылығымен), өз-өзіне қызмет көрсете алудан (өзін 
киіндіреді, өзі тамақ жейді), тапсырмаларды орындаудан көрінуі 
мүмкін. Ақыл-ой жұмысына да қызығушылық туындайды. 
Мектепте оқуға дайындық біртіндеп қалыптасады. 
Эмоциялық саланың даму сипаты сапалы түрде өзгеруде. 
Л.С. 
Выготскийдің 
айтуынша, 

жасында 
«сезімнің 
интеллектуализациясы» орын алады: баланың өз күйзелістері 
менбасқа адамның эмоционалдық жағдайын сезінуге, түсінуге 
және оны айта білуге қабілетті бола бастайды. 
Өз құрдастарымен қарым-қатынастары да өзгереді. Балалар 
бірге ойнау, ойларымен, әсерлерімен бөлісу мүмкіндігі үшін бір-
бірімен бірге болған уақытты бағалай бастайды. Олар 
қақтығыстарды әділ шешуге үйренеді; бір-біріне тілектестікті 


93
білдіреді. Достық пайда болады. Көбінесе бір жыныстағы 
балалар бір-бірімен дос болады, алайда кейбір жағдайда ер 
балалар мен қыз балалардың арасында да достық қарым-қатынас 
байқалады. Оң көріністермен қатар, жаман ойлаушылық,кейде 
дөрекілік, араласқысы келмеушілік жағдайы да кездеседі. 
Зерттеушілер өтірік сынды құбылысты да атап өтеді. Әрине, 
өтіріктің пайда болу себептері әртүрлі, бірақ ол көбінесе дұрыс 
тәрбие алмауға және балалар еліктейтін ересектер мінез-
құлқымен де байланысты болады. 
Жеке абырой сезімі дамиды, ол кейде көтеріңкі 
ашушаңшылықтан көрінеді және кейбір жағдайда балалар 
арасындағы ұрыстың себебі болады. Бірақ сол арада бұл балаға 
кейін кішкене ересерек кезінде жақсы қызмет атқаратын өте 
маңызды сезім болып табылады. 
Бала табиғатына қарай оптимистті және көңілді болып 
келеді. Алайда 5 жасқа қарай, зерттеулердің көрсетуінше, 
балалардың барлығы әлемді оптимистік сезіне бермейді. Бұл 
өзін қабылдаудағы, өзін-өзі танытудағы қажеттіліктерге 
қанағаттанбауына байланысты болуы мүмкін. 
Уақыт өткен сайын бала біршама өз бетінше бола бастайды. 
Онда қалаған мақсатына жету үшін ерік күшінің көру қабілеті 
қалыптасады.
Мектеп жасына дейінгі бала өзінің ересектерге және 
балаларға деген қатынасын білдіру формаларын игереді. Онда 
жақын адамдарына, өзінің отбасына деген жақындық айқын 
және саналырақ біліне бастайды. Психологтар 

жүктеу 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   298




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау