С. А. Козлова, Т. А. Куликова

Адамгершілік тәрбие механизмі

жүктеу 4,62 Mb.

Pdf просмотр

бет	77/298
Дата	11.02.2023
өлшемі	4,62 Mb.
	#41256

1 ... 73 74 75 76 77 78 79 80 ... 298

Кітап мектепке дейінгі тәрбие

117
Адамгершілік тәрбие механизмі
Бірақ та бұл жол өте ұзақ, үнемі пайдалы емес және
моральды игергенде тереңдікті қамтамасыз етпейді. Сондықтан,
«әлеуметтік жетекші» ретінде ересектің рөлі өте маңызды және
жауапты. Ересектің мақсаты – адамзат әлеміне үйренуі және
ауыртпалықтан өтуі баланы оқыту неге, қалай және қашан
екенін анықтау.
Адамгершілік қасиеттің мықтылығы, тұрақтылығы оның
қалыптасуына, оның педагогикалық әсер ету негізіне қандай
механизм
қойылғанына
байланысты.
Жеке
тұлғаның
адамгершілік механизмі тұрақталуын қарастырайық.
Қандай да болсын адамгершілік қасиеттің қалыптасуына
арналған, оның саналы өтуі маңызды. Сондықтан, балада
адамгершілік қасиеттің мәні туралы, оның қажеттілігі туралы
және оны меңгерудің артықшылығы туралы ұғымдар
қалыптасатың білімдер керек.
Балада адамгершілік қасиетті меңгеріп алу ықыласы пайда
болу керек, яғни, сәйкесті адамгершілік қасиетті табуға арналған
себептер пайда болулары маңызды.
Себептің пайда болуы, әлеуметтік сезімді қалыптастыратын
қасиетке қатынасың өзімен тартады. Сезімдер, қалыптасу
процессіне жекелік мағыналы түрін келтіреді және қалыптасып
жатқан қасиеттің мықтылығына әсер етеді.
Бірақта, білімдер мен қасиеттер, оларды практикалық
қолданыста – әрекеттерде, мінез-құлқында қажеттілікті
туғыздырады. Әрекеттер мен мінез-құлқы қалыптасып жатқан
қасиеттің мықтылығын тексеруге және растауға мүмкіндік
беретін, кері байланыс функциясын өздеріне алады.
Сөйтіп, адамгершілік тәрбиелеу механизмі көрінеді:

(білімдері және ойлары) + (себептер)

+ (сезімдер және қарым-қатынастар) + (икемділіктер және
әдеттер)
+ (әрекеттер және мінез-құлқы) = адамгершілік қасиеті.
. Бұл механизмде объективті сипаты бар. Жеке тұлғаның
қандай да болсын (адамгершілік немесе адамгершіліксіз)
қасиеттің қалыптасуында ол әрқашанда көрінеді.
Адамгершілік тәрбие механизмнің басты ерекшелігі - өзара
алмасымдылық қағидаттың жоқтығы. Демек, механизмнің әр

118
компоненті маңызды және шығарылуы немесе басқамен
ауыстырылуы мүмкін емес.
Егер біз мейірімділікті адамгершілік қасиет ретінде
қалыптастырып, балаға мейірімділіктің не екендігі туралы
түсінікті үйретуді шешсеу, онда не болады? Онда бұл қасиетке
оң қатынасты тудырмаймыз және мейірімді болуға деген
ұмтылысты
жоямыз.
Мейірімділікті
орнатуға
жағдай
жасамаймыз.
Тапсырма
Бір компонентті алып тастаған кезде адамгершілік
қасиеттермен не болатынын түсіндіріп көріңіз. Оны басқа
компонентпен алмастыруға бола ма екен?
Бұл жағдайда механизмнің әрекеті икемді сипатта болады:
компоненттердің жүйелілігі қасиеттің ерекшелігі (оның
қиындығына байланысты және т.б.) мен тәрбие объектісінің
жасына байланысты өзгеруі мүмкін. Мектеп жасына дейінгі
балада жеке тұлға қасиетінің маңыздысын түсініп, соған
сүйенуге
болмайтыны
түсінікті.
Оны
адамгершілікке
тәрбиелеуге әлі уақыттың келмегендігі ме? Әрине, жоқ.
Жүйелілікті өзгерту қажет және білім беруден емес, ал
эмоциялық базаны, іс-әрекет практикасын қалыптастырудан
бастау керек. Бұл келесі білімді меңгеруге жағымды негіз бола
алады.
Адамгершілік тәрбие міндеттерінің бірінші мақсат тобына
оның механизмін қалыптастыру мақсаттары кіреді: ойлары,
адамгершілік сезімдері, адамгершілік әдеттері мен нормалары,
мінез-құлық тәжірибесі.

жүктеу 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 73 74 75 76 77 78 79 80 ... 298