ҚҰрылыс нормалары және ережелер

9.7.2.2 Реагенттер ретінде коагулянттарды (алюминий немесе темір тұздары), әкті, флокулянттарды (ионогенді емес, анионды және катионды түрлердің суда еритін органикалық полимерлері) қолдану керек.

9.7.2.3 Реагенттің түрін және оның дозасын тоспа сулардың ластану сипатына, оларды тазалаудың қажетті деңгейіне, жергілікті жағдайларға және т.с.с. байланысты ғылыми-зерттеу ұйымдарының мәліметтері бойынша қабылдау керек. Өнеркәсіптің кейбір салаларының тоспа суларына және қалалық тоспа суларына арналған реагенттер дозасын 9.31-кесте бойынша алуға рұқсат беріледі.

9.7.2.4 Суды коагулянттармен өңдеу кезінде оны қышқылдаумен немесе сілтілеумен рН оңтайлы мәнін сақтау қажет. Қалалық сулар үшін рН 7,5 дейін болған кезде алюминий тұздарын, рН 7,5 жоғары болған кезде темір тұздарын қолдану керек.

9.7.2.5 Реагенттерді дайындауды, дозалауды және тоспа суларға қосуды ҚР ҚНжәнеЕ 4.01-02 сәйкес қарастыру керек. Реагенттерді тоспа суларға араластыруды ҚР ҚНжәнеЕ 4.01-02 сәйкес гидравликалық араластырғыштарда немесе су алып келетін құбырларда жүргізу керек. Механикалық араластырғыштарда немесе тазарту құрылыстарына тоспа суды жіберетін сорғыларда араластыруға рұқсат беріледі.

9.7.2.6 Реагенттер ретінде темір тотияйынды пайдалану жағдайында аэрацияланатын араластырғыштарды, аэрацияланатын құмтұтқыштарды немесе темір шала тотығын гидрат тотығына ауыстыруды қамтамасыз ететін преаэраторларды пайдалану керек.

Бұндай жағдайда араластырғышта болу уақыты 7 мин кем болмауы керек, ауаны жіберу қарқындығы 1 мин өңделетін тоспа судың 0,7 м³/м³-тен 0,8 м³/м³ дейін, араластырғыштың тереңдігі 2,0-ден 2,5 м дейін.

9.7.2.7 Үлпек қалыптасу камераларында механикалық немесе гидравликалық араластыруды қолдану керек. Араластыру қарқындығы біртіндеп азаятын жекелеген бөліктерден тұратын үлпек қалыптасу камераларын пайдалану ұсынылады.

- тұндырумен коагуляцияланған өлшенген заттарды бөлу кезінде 10 минуттан 15 минутқа дейін;

- флокулянттар үшін 20 минуттан 30 минутқа дейін;

тоспа судың флотациясын тазарту кезінде:

- коагулянттар үшін – 3 минуттан 5 минутқа дейін;

- флокулянттар үшін 10 минуттан 20 минутқа дейін.

9.7.2.9 Реагенттер қосылған тоспа суларды араластырғыштарда және үлпек қалыптасу камераларында араластыру қарқындылығын келесіні құрайтын жылдамдықтың орташа градиентінің мөлшері бойынша бағалау керек:

- коагулянттар бар араластырғыштар үшін – 200 с^-1;

- флокулянттармен 300 с^-1-ден 500 с^-1 дейін;

үлпек қалыптасу камералары үшін:

- коагулянттар мен флокулянттар үшін тұндыру кезінде 25 с^-1-ден 50 с^-1 дейін;

- флотация кезінде 50 с^-1-ден 75 с^-1 дейін.

9.7.2.10 Коагуляцияланған қоспаларды судан бөлуді осы нормативке сәйкес тұндырумен, флотациямен, центрифугалаумен немесе сүзгіден өткізумен жүзеге асыру керек.
9.7.3 Құрамында циан бар тоспа суларды зарарсыздандыру
9.7.3.1 Қатты уытты цианидтерді (қарапайым цианидтерді, синиль қышқылын, мырыштың, мыстың, никельдің, кадмийдің кешенді цианидтерін) зарарсыздандыру үшін олардың рН 11-ден 11,5 дейін мөлшерімен құрамында белсенді хлор бар реагенттерімен қышқылдандыруды қолдану керек.

9.7.3.2 Құрамында белсенді хлор бар реагенттерге хлор әгі, кальций мен натрий гипохлориттері, сұйық хлор жатады.

9.7.3.3 Белсенді хлордың дозасын келесі есеппен қабылдау керек:

- мырыштың, никельдің, кадмийдің, синиль қышқылының цианидтерінің және қарапайым цианидтердің 1,00 мг-на 2,73 мг;

- мөлшері 5,00 мг/л кем емес мыстың кешенді цианидтері үшін – 3,18 мг/мг.

9.7.3.4 Реагенттердің жұмыс ерітінділерінің концентрациясы белсенді хлор бойынша 5%-дан 10% дейін болуы керек.

9.7.3.5 Құрамында циан бар тоспа суларды өңдеу үшін әдетте реакцияның кем дегенде екі камераларынан тұратын мерзімдік әрекет қондырғысын қарастыру керек. Реагенттер бар тоспа сулардың байланысқа түсу уақыты – қарапайым цианидтерді қышқылдау кезінде 5 мин және кешенді цианидтерді қышқылдау кезінде – 15 мин.

9.7.3.6 Тоспа суларды белсенді хлормен өңдегеннен кейін оларды рН 8-ден 8,5 дейін белсендіру керек.

9.7.3.7 Ылғалдылығы 98% шөгіндінің көлемі екі сағат тұндыру кезінде өңделетін судың 5% көлемін құрайды. Тұндырғылардың алдында полиакриламидті енгізген кезде (0,1%-дық ерітіндінің 20,0 мг/л дозасы) тұндыру уақыты 20 мин дейін қысқартылуы керек.
9.7.4 Құрамында хром бар тоспа суларды зарарсыздандыру
9.7.4.1 Құрамында хром бар тоспа суларды зарарсыздандыру үшін рН 2,5-тен 3,0 дейін болған кезде натрий сульфатын немесе бисульфитын қолдану керек.

9.7.4.2 Натрий бисульфитының дозасын тең деп қабылдау керек:

- концентрациясы 100 мг/л дейін болғанда алтывалентті хромның 1 мг-на 7,5 мг;

- 5,5 мг/мг – хромның концентрациясы 100 мг/л жоғары болған кезде.

9.7.4.3 Зарарсыздандырылған тоспа суларды тұндырғыға жіберудің алдында оларды рН 8,5-тен 9,0 дейін әк сүтімен бейтараптандыру керек.
9.7.5 Биогенді қоректендіру
9.7.5.1 Биогенді қоректендіру үшін биогенді қоспа ретінде келесілерді қолдану керек:

- құрамында фосфор бар реагенттер - суперфосфатты, ортофосфорды қышқылды;

- құрамында азот бар реагенттер - аммоний сульфатын, аммиактық селитраны, сулы аммиакты, карбамидті;

- құрамында азот- және фосфор бар реагенттер - техникалық диаммонийфосфатты, аммофосты.

9.7.5.2 Жұмыс ерітінділерінің концентрациясын 5% дейін P₂O₅ бойынша және N бойынша 15% дейін қабылдау керек.
9.8  Тоспа суларды адсорбциялық тазартуға арналған құрылыстар
9.8.1 Жалпы нұсқаулар
9.8.1.1 Тоспа суларды ерітілген органикалық ластаушы заттардан адсорбция әдісімен терең тазарту үшін сорбент ретінде белсенді көмірлерді пайдалану керек.

9.8.1.2 Белсенді көмірді тоспа судағы суспензиядан немесе басқа материалдан астарға жуылған тығыз (жылжымалы немесе жылжымайтын) салу қабаты ретінде қолдану керек.

9.8.2.2 Адсорберлерге келіп түсетін тоспа сулардағы өлшенген заттардың мөлшері 5,0 мг/л аспауы керек.

Бір адсорберді сөндіру кезінде қалғандарындағы сүзгіден өткізу жылдамдығы 20% жоғары ұлғаймауы керек.