96
кәсіпкерлікке кедергі келтіреді. Сондықтан да АҚШ конгресі шағын бизнеске
тікелей бақылау жасайды. Конгресс шағын бизнесті қолдау және дамыту
мақсатында бірнеше программа жасады.
АҚШ шағын бизнесті колдаудың мемлекеттік жүйесі:
- бюджеттен
тікелей дотациялау;
- мемлекеттік тапсырыстардың бір үлесін шағын кәсіпорындарда орналас-
тыру;
- шағын бизнеске несие беру кезінде мемлекеттік кепілді қолдану;
- шағын бизнеске салықтық жеңілдіктер беру.
Негізгі бағдарлама бұл инкубаторлық бағдарлама. Инкубаторлар - ол
университеттер, компаниялар, федералдық органдар, штаттық басқармалар
жанында құрылатын ұйымдар. Бұл ұйымдардың негізгі мақсаты - жаңа
кәсіпкерлерге жан-жақты көмек көрсету болып табылады. Себебі көптеген
кәсіпкерлер өз ісін бастағысы келгенімен, мүмкіндігі жоқ, осындай
кәсіпкерлерге
инкубаторлар
көмекке
келеді.
Қойылған
мақсатқа,
қаржыландыру көзіне байланысты инкубаторлар: фирмалық, университеттік,
жекеше болуы мүмкін. Инкубаторларды қаржыландырудағы мақсаттар:
- инкубатор клиенттерінің табысына ортақтасу;
- жеке тұлғалардан арендалық
төлемдер алу;
- жаңа жұмыс орындарын ашу.
Сауда палаталары да инкубаторларды қаржыландыруға қатысады. АҚШ-та
шағын кәсіпорындар экономикада жетекші рөл атқарады. Сондықтан да
федералдық, штаттық басқару органдары шағын және орта бизнестің дамуына
үлкен мән беріп отыр, оның дамуына барлық жағдай жасап жатыр.
Қазір шағын кәсіпорындар жоғары техналогиялық, химялық өнеркәсіп,
транспорттық қызмет, инфарматика, телекомуникация салаларына әр
тараптандырылып жатыр.
17%
13%
12%
9%
7%
9%
8%
9%
10%
6%
Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет көрсету
Құрылыс
Бөлшек сауда
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету
Жылжымайтын мүлік аясында
Қаржы аясында
Көлік
Көтерме сауда
Білім
Басқа салаларда
Сурет 11. АҚШ-тың салалар бойынша кәсіпкерлік қызмет түрлері
97
Инкубаторларды қаржыландырудағы мақсаты:
- Инкубатор клиентінің табысына ортақтасу;
- Жеке тұлғалардан арендалық төлемдер алу;
- Жаңа жұмыс орындарын ашу .
Сауда палаталары да инкубаторларды қаржыландыруға қатысады. АҚШ–
та шағын кәсіпорындар эканомикада жетекші рөл атқарады. Сондықтанда
федералдық, штаттық басқару орындары шағын және орта бизнесті дамуына
барылық жағдай жасап жатын.
АҚШ экономикасыда олар барлық техникалық прогресс саласында
жататын барлық
жаналықтарды жасауды, игерудің және өндіріске енгізудің тең
жартысына жуығы қамтамасыз етеді.
АҚШ-ғы Орталық федералды әкімшілік бір жағдайда кәсіпорындардағы
жұмысбастылардың орта тізімдік құрамы көрсеткішін қолданады, ал екінші
жағдайда – ақша түріндегі шығарудың жылдық көлемін пайдаланады.
Жұмысшылардың орта тізімдік құрамы көрсеткіші ауытқудың жоғары
амплитудасын иемденді: жиһаздық көтерме саудадағы 100 адамнан, мыс құю
өнеркәсібіндегі 1000 адамға дейін. Негізгі көрсеткіш ретінде жұмысшылардың
орташа тізімдік құрамының тұрақты мөлшерін тек Федералды статистикалық
бюро ғана ұстанады. Ол шағын кәсіпорындарға кем дегенде 500 адам жұмыс
істейтін кәсіпорындары жатқызды. Айта
кететін жайт, АҚШ-та кәсіпорындарды
бөлу критерийіне көзқарастағы ішкі саланың ғана емес, сонымен бірге фирма-
ішілік айырмашылықтар мысалдары да кездеседі. Мысалы, «Мак Греухилл»
компаниясында 50 жұмысшыға дейін жұмыс істейтін кәсіпорынды шағын
кәсіпорындарға, 100-ге дейін – орта, ал 100-ден жоғары және одан да көп – ірі
кәсіпорындарға жатады.
50%
25%
25%
Шағын бизнестегі
жалдамалы жұмысшылар
Ірі бизнестегі жалдамалы жұмысшылар
Орта бизнестегі жалдамалы жұмысшылар
Сурет 12. Жалдамалы жұмысшылардың жеке сектордағы үлесі
АҚШ 1953 жылы шағын кәсіпкерлік мәселелері бойынша атқарушы
үкіметтің арнайы органы құрылды – жалпы бойынша орналасқан, 400-ге жуық
қызметкерлер бар, ол өңірлік және 120-ға жуық жергілікті бөлімдерден
тұратын, тармақталған жүйесі бар, шағын кәсіпкерлік әкімшілігі. әкімшіліктің
орталық аппараты 1100 қызметкерлерден тұрады, оның негізгі қызметкерлері