Республиканский учебно-методический центр дополнительного образования

73 
 
таңдауға дайын болу - біріншіден, кәсіби қызығушылықтарын анықтау 
мен  таңдаудың  маңыздылығын  іштей  сезіну,  екіншіден,  –  баланың  өз 
қабілеттерін  білуі,  мамандықтың  адамға  қоятын  физикалық  және 
психологиялық талаптарын түсінуі. 
Осыған  байланысты,  тек  диагностикалық  әдістер  ғана  маңызды 
рөл  атқармайды,  сонымен  бірге  оқушының  икемділігі  анықталатын  
психологиялық  түзеу  әдісі  де  маңызды.  «Кәсіпті  таңдау  жолы» 
бағдарламасының  ерекшелігі  –  оны  жүргізу  әдістемесі.  Бағдарламада 
дәстүрлі  әдістер  –  тест,  дәріс,  жағдаят,  сонымен  қатар  интеактивті 
әдістер – топтық пікірталас, рөлдік ойын, ойға шабуыл тағы басқалары 
қолданылады.  
Бағдарлама  11  сынып  оқушыларына  арнап  жасалған.  Бағыты  - 
әлеуметтік-педагогикалық. 
Бағдарламаның  мақсаты:  әлеуметтік-кәсіби  бейімделу  және 
жастармен ағарту жұмысы.  
Бағдарламаның міндеттері: 
- 
жеке 
ерекшеліктер, 
қабілеттер 
мен 
мүмкіндіктерді                                                                                                                                                                                                                                                    
ескере  отырып,  әрі  қарай  білім  алу  жолына  қажетті  білім,  білік, 
дағдыларын қалыптастыру;  
-  баланың  өз  әлемі  және  мамандықтар  әлемі  туралы  білім  алу 
қызметін  арнайы  ұйымдастыру  есебінен  оқушылардың  кәсіби  өзін  өзі 
анықтау үдерісін белсендіру;  
-  заманауи  экономикалық  жағдайда  оқушылардың  кәсіби 
бейімделуін дамыту.  
Бағдарлама сабақтары 1 жыл ішінде жүргізіледі, сағат саны – 36.  
Сабақ  нысаны  мен  кестесі.  Сабақтар  дамытушы  ойындар  мен 
жаттығулар, өзін-өзі тану тренингтері, дәріс, талқылау мен жеке сабақ 
түрінде аптасына бір рет бір сағаттан өткізіледі. 
Күтілетін нәтиже. Оқушы:   
- өзін-өзі кәсіби анықтау мәнін түсінуге;  
- жеке кәсіби жоспар талаптарын құруға талаптар;  
- мамандық таңдау ережелері;  
-  мамандық  пен  кәсіби  қызмет,  лауазымдық  өсу  туралы  түсінік, 
еңбекті ұйымдастырудың заманауи нысандары мен әдістері;  
-  кәсіби  білім  алу  жолдары  туралы  мәліметтерді  қолдана  білуге 
міндетті.  
Оқушы жасай алуға міндетті:  
-  жеке  өз  ерекшеліктерін  нақты  бір  мамандық  талаптарымен 
салыстыруға;  
-  жеке кәсіби жоспар жасап оны жедел өзгертуге;  
-   мамандықтар кестесін  саралауға;  
- жалпы сипаттары бойынша кәсіби қызмет туралы ақпарат алуға;  
- кәсіби білім алу жолдарын пайдалануға.   

74 
 
Мамандық таңдаудағы негізгі түрткілер:  
- түрткілердің негізгі теорияларын талдау; 
-  «Мамандық  таңдаудағы  негізгі  түрткілер  қандай»  топтық 
пікірталасы;   
- «Түрткіні анықтау» (Е.Головахи әдісі бойынша);   
- «Мансап - Іс, Мен өзгемін» жаттығуы;   
- жұмыс нәтижелерін талқылау, рефлексия.  
Кәсіби жоспар:  
- «кәсіби жоспар» түсінігі. Жоспар құру негіздері;   
- «Аукцион» жаттығуы;   
- жұмыс нәтижелерін талқылау, рефлексия.  
Икемділік пен кәсіби бағыт:  
- икемділік, дағды, білік түсінігі;   
- «Тұлға бағыты» сауалнамасы;   
- «Мен қандаймын?» жаттығуы;   
- топтық пікірталас.  
Тұлғаның кәсіби типі:  
- Нағыз маманның негізгі қасиеттерін талқылау;   
- «Тұлға типі мен мамандық салыстырмасы» топтағы жұмыс;   
- «Акулалар и дельфиндер» жаттығуы;   
- Тестілеу («Кейрси әдісі»).  
Кәсіп кестесі:  
- «профессиограмма» мен «психограмма» түсініктерімен танысу;   
- топтағы жұмыс – миға шабуыл арқылы профессиограмма құру;   
- алынған  профессиограммаларды топта талқылау;   
Мамандыққа қатысты медициналық қарсы көрсеткіштер:  
- Мамандыққа қатысты негізгі медициналық қарсы көрсеткіштер;   
- «кәсіпке жарамдық» түсінігімен танысу;   
- «Медициналық қарсы көрсеткіштерге қарсы келу» пікірталасы.  
Шешім қабылдау алгоритмі:  
- шешім қабылдау технологиясы: негізгі мақсаттар, түрткілер мен 
міндеттер;   
- «Иә және жоқ» жаттығуы;   
Өзін-өзі бағалау және өзін-өзі тәрбиелеу:   
- тақырыптың негізгі түсініктерімен  танысу;   
- топтық пікірталас;   
- тестілеу.   
Табиғи алғышарттар:  
- мінез және темперамент;   
- күшті және әлсіз жүйке жүйесі туралы түсінік;   
-  жүйке  жүйесі  типтерінің  өзара  байланысы  мен  белгілі  бір 
мамандықтарға көрсеткіштері.  
Мамандық таңдаудағы оқушылардың жіберетін қателіктер. 

75 
 
Бірінші сабақ:  
-  мамандық  таңдаудағы  оқушылардың  негізгі  қателіктерімен 
танысу;   
- 
«Мамандық  таңдау  туралы  отбасындағы  үлкендердің, 
мұғалімдер мен достардың пікірі» тренингтік жаттығуы; 
- топтық талқылау.  
Екінші сабақ:  
- мамандық таңдауда жағдайлары  мен шарттардың арақатынасы.  
- «Тышқанаулағыш» жаттығуы;  
- пікірталас.  
Үшінші сабақ:  
-  «Мамандық  мәртебесінің  кәсіби  өзін  өзі  анықтауына  әсері» 
тренингтік жаттығуы;   
- топтық талқылау.  
Адам және мамандық:  
- «Сен және сенің мамандығың» жаттығуы;  
- «Болу және/немесе болған болып көріну» жаттығуы;   
- түйіндеме мен әңгімелесу;   
- топтық талқылау.  
Өзін-өзі бағалау мен кәсіби талаптар арақатынасы:  
- «Эстафета» жаттығуы;   
- «Жеке аймақ» жаттығуы;   
- өзіңмен бірге болатын визит карточкасы;   
- «Қатемен жұмыс» жаттығуы.  
Профессиограмма  және психограмма  
- қызықты мамандықтар профессиограммаларымен танысу;   
- талқылау.  
Жекелей психограмма құру:  
- өткізілген тесттер мен әдістер қорытындыларын салыстыру;   
-  жеке  қырларын  зерттеуге  бағытталған  қосымша  әдістерді 
қолдану;  
- жеке  психограмма құру;   
-  алынған  нәтижелерді  талқылау,  оларды  күтілген  нәтижелермен 
салыстыру.  
«Мамандық» жобасын қорғау.  
- Жеке жобаларды қорғау.  
Қорытынды жасау.  
- топтық  рефлексия;  
- талқылау.