198
Ал бҧдан шығатын жол бҧрыннан-ақ белгілі болатын. Балаларға арналған
әңгімедегі «Хоттабыч шалдың» әрбір футболшыға бір-бір доп сыйлағаны
тәрізді әрбір тілдің ӛз қолданылу аясы болуы керек еді.
Осындай «доптардың» алғашқысы қазіргі программалау ісінің әжесі –
Грейс Мюррей Хоппер атымен тығыз байланыста болды.
Жеті жасында-ақ Грейс суперпрограммалаушы қасиеттерінен белгі берді:
ол ҥйіндегі барлық оятқыш сағаттардың қалай істелгенін білмек болып бҧзып,
артынан жинай алмай қойыпты.
Екінші дҥниежҥзілік соғыс қызып тҧрған кезде математика докторы Грейс
Хоппер АҚШ-тың соғыс-теңіз флотына кіріп, 1944 жылғы маусымда офицер
атағын алады. Оның әскерде адмирал шеніне дейін жеткенін айта отырып,
программалау саласындағы табыстарына тоқталайық.
Хоппер сол кездердегі «Марк-1» машинасына арнап программа жазумен
шҧғылданған. Ол сегіздік санау жҥйесінде жҧмыс істеген.
Бірде ӛзінің банктегі есебін анықтағысы келіп (математика докторы ҥшін
қиын мәселе), Хоппер ӛзінің банкте істейтін бауырынан кӛмек сҧрайды. Банкир
інісі Грейстің жазбаларын қарап отырып, оның барлық есептеулерді сегіздік
жҥйеде орындағанын кӛріп таң қалады. Ал банк болса, бҧрынғыша ондық
жҥйені пайдаланатын еді.
Осы кездерден бастап, Хоппер машинамен адам тіліне жақын тілмен
қатынас қҧруға болатын мҥмкіндіктерді зерттеумен айналыса бастайды. Оның
еңбегінің нәтижесі ретінде А-1, А-2, А-3, В-0, т.б. трансляторларды келтіруге
болады. Бірақ осы трансляторлардың барлығында да қолданылған тіл адам
тілінен әлдеқайда алшақ болатын.
Грейс Хоппердің мақсаты ағылшын тілінде жасалған программалау
мҥмкіндігін табу болатын.
Банк есептерімен болған жағдай оның программалаудағы жҧмысын физик-
терге арнауға немесе әмбебап программалау тілдерін жасауға емес, қарапайым
экономикалық есептерді шығаруды жеңілдетуге арнауға бет бҧрғызды.
Осы жобаға байланысты болған жайттардың барлық бҥге-шігесіне
тоқтамай-ақ, тек Хоппердің соғыс-теңіз флотымен байланысы арқасында оның
АҚШ әскери министрлігін қолданбалы іс жҥйесінде пайдаланылатын тілдер-
мен айналысуға кӛндіргенін айту жеткілікті. Ол кезде бҧл министрліктің қол
астында кӛбінесе экономикалық есептеулермен айналысатын мыңнан аса
әртҥрлі компьютерлер бар болатын.
Осының нәтижесінде 1959 жылы жаңа тіл жасау комитеті қҧрылды. 1960
жылдың сәуірінде сол комитет тілдің сипаттамаларын қҧрастырып, жарияла-
ған болатын. Ал сол жылдың аяғында бірнеше фирма бҧл тілдің транслятор-
ларын да жасап ҥлгерді.
COBOL (COmmon Business Oriented Language — бизнеске арналған әмбебап
тіл) тілі бірден Американың іскерлері ортасынан ӛз бағасын алды. Әрине,
программалау ісінің мықтылары оны кӛп сӛзді және ӛте кӛлемді деп санайды,
199
бірақ онда ағылшын тілінің қарапайым сӛздері қолданылатындықтан, программа
коды кез келген мамандар мен менеджерлерге тҥсінікті деңгейде болды.
Бҥгіннің ӛзінде, шыққанына ширек ғасырдан асса да, ол әлі кең қолданыс
табуда. Бҧл тілде жазылған программалардың жалпы бағасы 50 млрд доллар
шамасында деп саналады. Экономикалық есептер шығарудағы оның тиімділігі
әлі де жоғары деңгейде. Кобол тілінің негізінде қазіргі кездегі мәліметтер
базасымен жҧмыс істеуге арналған Clarion тілі жасалып шықты.
Егер алғашқы программалау мамандары тіл және оған транслятор жасау
жҧмыстарын бӛле жарып қарамайтын болса, кейіннен теоретиктердің кҥш
салуы арқасында бҧл екі жҧмыс бір-бірінен ажыратылды да, теоретиктерге де
арнайы жҧмыс табылды. Тілді біреулер жасап, трансляторларды басқалар
жазатын болды.
Дегенмен компьютер тҧтынушылары ҥшін программалардың бағалы
қасиеті – олардың әмбебаптығы сақталғаны дҧрыс болар еді. Мысалы, бір
типтегі компьютерлерге арналып Коболда жазылған программалар басқа
компьютерлерде де жақсы жҧмыс істеуі тиіс.
Осының бәрі тілдердің сипаттамаларын стандарттау қажеттілігін туғызды,
ӛйткені кейіннен оларға арнап басқа фирмалар трансляторлар жазуы керек
болатын.
Бҧрынғы бір бағыт орнына енді ҥш бағытта жҧмыс істеуге тура келді:
1. Тілді жасау.
2. Тілдің стандартын анықтау.
3. Программалау тіліне транслятор жазу.
Оның ҥстіне ақпарат ӛңдеуге арналған адамзат қызметінің әр саласының ӛз
программалау тілі болғаны дҧрыс екенін ӛмір дәлелдеді (міне, әр ойын-
шыға бір-бір доп деген осы шығар), мысалы:
•
қолданбалы іскерлік аймақтарға арналған тіл (COBOL);
•
ғылыми-техникалық есептерге арналған тіл (FORTRAN);
•
кестелерді ӛңдеуге арналған тіл (APL – A Programming Language –
программалау тілі – жай ғана атау);
•
металл ӛңдеуге арналған қондырғыларға (станоктарға) арналған
программалау тілі (APT – Automatically Programmed Tools – автоматты
тҥрде программаланатын аспаптар);
•
мамандардың айтуы бойынша, ми жҧмысын модельдейтін және
жасанды зерде (интеллект) жасауға болатын тіл (IPL – Information
Processing Languages – ақпарат ӛңдеу тілдері);
•
әмбебаптықтан да аздап ҥміті бар, нақты уақыт режимінде жҧмыс
істейтін объектілерді басқару тілі (ADA);
•
жедел жадтан ӛте аз орын алып, барынша жылдам істейтін програм-
малар алуға мҥмкіндік беретін жҥйелік программалаушыларға арналған
«орта» деңгейдегі тіл (С – С++);
•
нақты уақыт режимінде жҧмыс істейтін «сындарлы» (критикалық) есеп-
терге және борттағы компьютерлерге арналған тіл (FORTH);
•
программалауды ҥйренуге арналған тіл (PASCAL);
Достарыңызбен бөлісу: |
