Программалау тілдері жоғары оқу орындарына арналған оқулық

 
183 
Терезені тазалау функциясы  
 
clearviewport (); 
Тағы бір мысал келтірейік. 
//Диагональ сызу, жаңа терезелер ашу primer3.cpp 
#include  
#include  
#include  
#include  
void main() 
{ 
int gd=DETECT,gm,x,y;  
initgraph (&gd,&gm,"c:\\TC\\bgi");  
//жасыл экранда қалыңдығы 3 пиксел диагональ сызу  
setbkcolor(GREEN) ; setcolor(RED);  
setlinestyle(SOLID_LINE,0,3);  
x=getmaxx(); y=getmaxy();  
printf("       xmax=%d ymax=%d ",x,y);  
line(0,0,x,y); // бір перне басып,экран тазалау 
getch();  
cleardevice(); // терезе ашу, оны тазалау  
setviewport(100,100,600,400,1);  
clearviewport();  setcolor(GREEN);  
rectangle(10,30,450,255);  
circle(230,145,55);  
settextstyle(DEFAULT_FONT,HORIZ_DIR,3);  
//орыс әріптері тек DEFAULT_FONT қарпінде  
setbkcolor(BLUE);  
setcolor(WHITE);  
//Мәтін терезенің сол жақ жоғарысында outtextxy(1,1,“Жаңа терезе");  
getch();  
closegraph(); 
}  
Бақылау сұрақтары  
1.  ІBM  PC  компьютерлері  бейнемониторының  қандай  түрлері  бар?  Олардың 
айырмашылығы неде? 
2.  Графикалық  режимнің  атқаратын  қызметі  қандай?  Оны  программада  қалай 
іске қосады? 
3.  Графикалық режим қандай функция арқылы орнатылады?  
4.  Адаптерлердің 
мынадай 
типтерінің 
CGA, 
EGA, 
VGA 
бір-бірінен 
айырмашылығы неде?  
5.  Монитордың  мәтіндік  және  графикалық  режимдерінің  мүмкіндіктері  неге 
әртүрлі болады? 

 
184 
6.  Драйвер  деп  нені  айтады?  Графикалық  драйвер  ше?  Ол  қандай  қызмет 
атқарады? 
7.  Экранның  түсін  және  оған  шығарылатын  жол  символдарының  түсін  қалай 
ӛзгертуге болады? 
8.  Графикалық режимде курсор бола ма? 
9.  Символдарды қалай жыпылықтатып қоюға болады? 
10.  Курсорды экранның кез келген нүктесіне қалай кӛшіреміз? 
11.  Графикалық режимде экранда қалай терезе құруға болады? 
12.  Графикалық режимде экранды қалай тазартуға болады? 
13.  Clrscr,  Clreol,  Dellіne  және  Іnslіne  функцияларының  ортақ  қасиеттері  мен 
айырмашылықтары. 
ТАПСЫРМАЛАР 
1.  Уақытты  есептеп  отыратын  сиқыршымен  кездестiңдер  делiк  және  ол  сендерге 
жҧлдыздар  сырын  ашып  бередi  деп  ойлайық.  Неге  аспанда  жҧлдыздар 
жымыңдайды?  Аспандағы  әрбiр  жҧлдыз  —  бiр  адамның  ӛмiрi.  Сендерге  кӛне 
жҧлдыздарды  дәл  уақытында  ӛшiрiп,  жаңасын  дер  кезінде  жағып  отыру  керек. 
Уақыт  есептеушінің  жҧмысын  кӛрсететін  программа  жазу  керек.  Есеп  модель 
қҧрудан басталады: экрандағы әрбiр жҧлдыз нҥктемен кӛрсетіледi және барлығы 
20 жҧлдыз жанып тҧрсын делiк (кездейсоқ тҥрде таңдап алынған): жанып тҧрған 
бiрiншi нҥктенi ӛшiрiп, оны кез келген басқа орыннан жандыру керек, содан кейiн 
екiншiсiн,  т.с.с.  Жиырмасыншы  жҧлдыз  ӛшкеннен  кейiн  қайтадан  бiрiншiсiне 
кӛшу керек. 
2.  ―Жаңбыр―  программасын  жазыңдар  —  экранда  (кездейсоқ  кҥйде)  50  нҥкте 
жоғарыдан тӛменге қарай қозғалып келе жатқандай болуы тиіс. Нҥктелердiң бiрi 
экранның тӛменгi шекарасына жеткенде, ол қайтадан экранның жоғарғы бӛлiгiнде 
пайда болуы керек. 
3.  ―Жаңбыр‖  программасын  кейбiр  нҥктелер  шапшаң,  кейбiреулерi  баяу 
қозғалатындай етiп ӛзгертiңдер. 
4.  ―Жаңбыр‖  программасын  нҥктелер  ӛз  қозғалысын  тӛменгi  сол  жақ  бҧрыштан 
бастап, жоғарғы оң жақ бҧрышта аяқталатындай етiп ӛзгертiңдер. 
5.  Қағазға  оралған  ―кәмпиттiң‖  бейнесiн:  диагональдары  жҥргiзiлген  горизонталь 
тiктӛртбҧрыш пен оның екi жағына жалғасып жатқан тең қабырғалы ҥшбҧрыштар 
салыңдар.  Тiктӛртбҧрыштың  сол  жақ  тӛменгi  тӛбесiнiң  координатасы  (х,  у), 
биiктiгi  а-ға,  ҧзындығы  2а-ға  тең  болсын.  Ҥшбҧрыштың  биiктiктерi  а/2. 
Тiкбҧрыштың диагональдары мен қабырғаларынан пайда болған қарама-қарсы екi 
ҥшбҧрышты бояңдар. 
6.  Ҥш  тiстi  және  жарты  дӛңгелек  пiшiндi  аркасы  бар  мҧнара  салыңдар.  Мҧнараның 
сол  жақ  тӛменгi  тӛбесiнiң  координатасы  (х,  у),  табанының  ҧзындығы  а.  Қалған 
ӛлшемдерiн а арқылы ӛрнектеп табыңдар. Мҧнараны бояңдар. 
7.  Куб  салыңдар.  Кубтың  алдыңғы  сол  жақ  тӛменгi  тӛбесiнiң  координатасы  (х,  у), 
бҥйiр  қыры  а.  Жоғарғы  бҥйiр  бетiн  бояңдар,  оң  жақ  бҥйiр  бетiнде  диагональ 
жҥргiзiңдер. 
8.  Алтыбҧрышты  тiк  пирамида  салыңдар.  Табанының  алдыңғы  сол  жақ  тӛбесiнiң 
координатасы (х, у), табанындағы қыры а. Қалған ӛлшемдерiн а арқылы ӛрнектеп 
табыңдар. Пирамиданың екi бҥйiр жақтарын бояңдар. 
9. Тiктӛртбҧрышты қиық пирамида салыңдар. Пирамида табанының тӛменгi сол жақ 
тӛбесiнiң координатасы (х,у), табанындағы қыры а, жоғарғы жақтың қыры — а/2. 

 
185 
Қалған  ӛлшемдерiн  а  арқылы  ӛрнектеп  табыңдар.  Пирамиданың  оң  жақ  бҥйiр 
бетiн бояңдар. 
10.  Қарайтылған  ―Е‖  әрпi  тәрiздi  фигура  салатын  программа  қҧрыңдар.  Әрiп 
қҧрайтын нҥктелердiң абсциссалары мен ординаталары жиым элементтері ретiнде 
берілген.  Сурет  салу  ҥшiн  циклге  енгiзiлетiн  тек  қана  бiр  LINE  операторын 
пайдаланыңдар. 
11.  Экранда  боялған  шырша  салатын  программа  жазыңдар.  Сурет  элементтерін 
жиымда сақтап, ӛшiрiп және содан кейiн қайтадан экранға шығарыңдар. 
12. Боялған 7 шыршаның суретiн салатын программа жазыңдар. Шыршалар бiр-бiрiне 
ҧқсас,  горизонталь  бойында  бiр  қалыпта  орналасады,  шыршалардың  биiктiгi 
солдан  оңға  қарай  сызықтық  тҥрде  ӛсуi  керек.  Шыршаларды  бойлап  Қызыл 
Телпек оларды уақытша ―ҥсiп қалмасын‖ деп бір затпен жауып шығатын болсын. 
13. Графикалық режiмде ESC пернесiн басқанша монитор экранына кездейсоқ кҥйде 
бірсыпыра нҥктелер шығаратын программа қҧрыңдар. 
14.  Графикалық  режiмде  ESC  пернесiн  басқанша  монитор  экранында  (100,  100)  — 
(300,  200)  тiктӛртбҧрышының  нҥктелерiн  кездейсоқ  кҥйде  жоятын  программа 
қҧрыңдар. 
15.  Графикалық  режiмде  ESC  пернесiн  басқанша  монитор  экранының  центрi  (200, 
200)  нҥктесiмен  дәл  келетін  және  радиусы  80  болатын  дӛңгелек  нҥктелерiн 
кездейсоқ кҥйде жоятын программа қҧрыңдар. 
16. Шахмат тақтасының бейнесін салыңдар. 
17. Экранда қарайтылған М әрпi пiшiндес фигура салатын және бағыттауыш тілсызық 
(

, 

, 

, 

)  пернелер  арқылы  басқарылып,  фигураның  кӛлемiн  +  және  –  пер-
нелерiнiң кӛмегiмен ӛзгертетін программа қҧрыңдар. 
18. Циклдiк операторды пайдаланып 10 басқышы бар саты салыңдар, оның жҧп және 
тақ нӛмiрлi басқыштарының кӛлемi әртҥрлi болатын программа қҧрыңдар. 
19. Шеңберге iштей бесбҧрышты жҧлдыз салыңдар. 
20. Қызыл экранға 0..9 аралығындағы 1000 кездейсоқ санды ақ тҥспен шығару қажет. 
Мҧнан соң экран тҥсін жасылға бояп, сандарды сары тҥспен шығарыңдардар. 
21. Экранды  барлық  (8)  фон  тҥстеріне  5  секунд  кідіріспен  бояп  шығыңыздар. 
Экранның сол жақ жоғарғы бҧрышына оның нӛмірін жазып қою керек. 
22. Қара  экранға  1-ден  16-ға  дейінгі  сандарды  16  тҥрлі  тҥске  бояп  шығару  қажет. 
Әрбір сан бӛлек жолда орналасатын болсын. 
23. Алдын ала тазартылған экранды ақ тҥске бояп, жеті атаңыздың аттарын жеті тҥрлі 
тҥспен шығарыңдардар.   
24. Қара  экранға  ӛзгеріп  отыратын  кездейсоқ  тҥстер  арқылы  200  ―+‖  белгісін 
кездейсоқ тҥрде берілетін координаталық нҥктелерге басып шығару керек. 
25. Экранның жоғарғы жағына екі терезе салып, оның біріншісінің ішіне ӛз атыңызды, 
екіншісіне  –  фамилияңызды  жазып  қойыңыз.  10  секундтан  кейін  терезелер  ішін 
тазартып,  ӛз  аты-жӛніңіздің  орнына  досыңыздың  аты  мен  фамилиясын 
орналастырыңыз. 
26. Экранның сол жақ шетіне кӛк тҥсті терезе салып, оны оң жаққа қарай қадамын бір 
символ етіп жылжытып отыратын программа қҧру керек. 
27. Экранға  біртіндеп  ҥлкейе  бастайтын  шағын  қызыл  терезе  салу  қажет.  Ҥлкею 
қадамын Х координатасы ҥшін 3, ал У координатасы ҥшін 1 етіп алыңыздар.