Программалау тілдері жоғары оқу орындарына арналған оқулық

 
62 
 case „*„ : x=y*z; break; 
 case „/„ : x=y/z; break;  
 default:  printf (”белгісіз операция\n”); 
 printf("\nНәтижесі - %d\n",x); 
 getch(); 
} 
 
8-мысал. Шығыс кҥнтізбесі (календары) бойынша жылға сәйкес жануар атын 
анықтау. 
#include  
#include  
main() 
{ int  gil; 
  Printf ("Жылды енгізіңіз: \n"); 
  scanf("%i",&gil); 
  switch (gil % 12) 
  {  
    case 0 : printf("мешін жылы");break; 
    case 1 : printf("тауық жылы"); break; 
    case 2 : printf("ит жылы"); break; 
    case 3 : printf("доңыз жылы"); break; 
    case 4 : printf("тышқан жылы"); break; 
    case 5 : printf("сиыр жылы"); break; 
    case 6 : printf("барыс жылы"); break; 
    case 7 : printf("қоян жылы"); break; 
    case 8 : printf("ұлу жылы"); break; 
    case 9 : printf("жылан жылы"); break; 
    case 10: printf("жылқы жылы"); break; 
    case 11: printf("қой жылы"); break; 
   default : printf("таңбасыз бүтін сан енгізіңіз"); 
  } 
  printf("\nENTER басыңыз"); 
  getch();  
} 
Switch  орындалуы  кезінде  цикл  аяқталмай-ақ  одан  шығып,  қалған  опера-
торларды  аттап  ӛтіп,  осы  цикл  параметрінің  келесі  мәніне  кӛшу  ҥшін 
continue  операторы  қолданылады,  яғни  циклдің  келесі  итерациясына  – 
қадамына басынан бастап ауысу жҥзеге асырылады.  
Мысал: 
#include  
main() 
{ 
 
int i; 
 
printf("\nБүтін сан енгізіңіз: )"; 

 
63 
 
scanf(“%i”,&i); 
 
switch(i) 
 
{case 1: printf("\nСан бірге тең!"); 
 
 case 2: printf("\n2*2=%d",i*i); 
  
 case 3: printf("\n3*3=%d",i*i);break; 
 
 case 4: printf("\n Сан төртке тең!"; 
 
 default: printf("\nАяқталды"; 
 
} 
} 
Бҧл программаның жҧмыс нәтижесі: 
1 енгізілгенде мыналар шығарылады: 
 
Сан бірге тең! 
2*2=1 
3*3=1 
2 енгізілгенде мыналар шығарылады: 
2*2=4 
3*3=4 
3 енгізілгенде мыналар шығарылады: 
3*3=9 
4 енгізілгенде мыналар шығарылады: 
Сан төртке тең! 
Қалған сандар енгізілсе: 
Аяқталды! 
сӛзі шығарылады. 
Бақылау сұрақтары 
1. С тілінде қандай операциялар бар? 
2. Меншіктеу операторының түрлері. 
3. Меншіктеу операторының жазылу форматтары. 
4. Арттыру немесе кеміту (инкремент және декремент) операциялары. 
5. Префикстік  және постфикстік операциялар. 
8. Құрама операторлар қалай ұйымдастырылады?  
9. Бос оператор деген не? 
10. Типтер ішінде тӛменнен жоғары қарай бағытталған түрлендірілу  реттілігі. 
11. Келтіру операцияларының жазылуы. 
12. Программа жұмысын басқару операторлары 
13. Бірнеше шарттық ӛрнектерді біріктіретін логикалық операторлардың 
қолданылуы.  
14. Қандай жағдайларда шартты оператор пайдаланылады? 
15. Шартты оператордың жазылуының қандай түрлері бар?  Олардың мағына 
жағынан ерекшелігі неде? 
16. Шартты операторға мысалдар келтіріңдер. 
17. Шартты операторды пайдаланып y=1/(x-1)+1/(x-2) мәнін есептейтін программа 
құрыңдар. 
18. Қабаттасқан шартты операторлардың жазылуы.  
19. Шартты операция дегеніміз не? 

 
64 
20. Кӛп нұсқалы таңдау операторы не үшін қажет? Оның жазылу форматы 
қандай? 
21. Кӛп нұсқалы таңдау операторына мысал келтіріңдер. 
 
ТАПСЫРМАЛАР 
Меншіктеу операторларына берілген есептер 
1. А-ның берілген мәндері а) а = 1.0; ә) а = 4; б) а = 5 болған кездердегі х мәндерін 
анықтау керек: 
b = 2.4*а;  
  
   х  = (а+b)/а*b-а;  
 
х = а/b  %  b; 
 
b = а*а-2*а; 
 
а = (b + 2)*(b - 1); 
2. Тӛмендегі операторларда жіберілген қателерді табыңдар: 
а) 2-х = k + 4; 
д) х = а/- b; 
ә) х = x < 4; 
е) y  = y>2 
б) х  = 3,74*a;  
ж) 5  = а - b; 
в) 3*k  = m; 
з) р  = 5.5 % 2; 
г) -w  = а + b; 
и) х  = sіnx + cosх; 
3. Тӛмендегі ӛрнектерді алгоритмдік тілдерде жазыңдар:  
а) 
x
x
y
x
6
1
5
1
2




 ; 
ә) 
5
,
4
ln
6
,
0
5
,
3
sin
7
,
2



e
tg
y
 ; 
б) 
x
x
x
x
y
sin
cos
sin
4
,
5
)
sin(cos



 
4. Кубтың  қабырғаларының  ҧзындығы  берілген.  Оның  кӛлемі  мен  қабырғасының 
бетінің ауданын табыңдар. 
5.Тікбҧрышты  ҥшбҧрыштың  катеттері  берілген.  Оның  гипотенузасы  мен  ауданын 
табыңдар. 
6. Теңбҥйірлі ҥшбҧрыштың жақтары берілген. Ҥшбҧрыштың ауданын табыңдар. 
7.   x
1
,  y
1
  және    x
2
,  y
2 
координаталарымен  берілген  нҥктелердің  ара  қашықтығын 
табыңдар. 
8. Нақты  x  саны  берілген.  Тек  кӛбейту,  қосу  және  азайту  амалдарын  қолданып  2x
4
  – 
3x
3 
+ 4x
2 
– 5x + 6 есепте. 4 кӛбейту, 4 қосу және 4 азайту амалын қолдануға болады. 
9. Нақты x саны берілген. Тек кӛбейту, қосу және азайту амалдарын қолданып 1 – 2x 
+ 3x
2
 – 4x
3
 и 1 + 2x + 3x
2
 + 4x
3
 есепте. Тек 8 операция қолдануға болады. 
11. x, y, z мәндері берілген, a және b мәндерін есептеңдер. 
      
 
12. x, y, z мәндері берілген, a және b мәндерін есептеңдер.