5
1. АЛГОРИТМДЕУ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Алгоритм, программа ұғымдары
Алгоритм ҧғымы информатикада ақпарат сияқты іргелі ҧғымдардың
қатарына жатады
. Бҧл атаудың мағынасын тҥсіну ҥшін оған жан-жақты талдау
жасаған жӛн
.
Алгоритм атауы атақты араб математигі абу Жапар Мҧхаммед ибн Мҧса әл-
Хорезми (763-850 ж
.) есімінің латынша Algorіthmі (Алгоритми) болып жазы-
луынан шыққан
. Ол санаудың ондық жҥйесінде кӛпорынды сандармен ариф-
метикалық амалдардың орындалу ережесін ҧсынған
. Бҧл ережелер қосынды
мен кӛбейтіндіні табуға арналған амалдарды орындауға қажетті тізбектен
қҧрылған
. Сол ереже осы кҥнге дейін қолданылып келеді
.
Оған дейін де арифметикалық амалдарды орындаудың кӛптеген ережелері
болған
. Онда негізінен сандардың ерекшеліктеріне кӛп кӛңіл бӛлінген
. Ал әл-
Хорезми кӛп орынды сандардың бәріне ортақ және барлық сандарға жарамды
ереже ҧсынған
. Әл-Хорезмидің ҧсынған тәсілін жақтаушыларды алгоритм-
діктер деп, алгоритм ҧғымын
бірқатар қасиеттері бар ережелер жүйесі деп
атаған
.
Қазіргі кезде алгоритм ҧғымы тек математикалық есептерді шешу
әдістерімен ғана шектелмейді
. Оның мағынасы одан әлде қайда кең
. Әрбір
компьютер алдын ала берілген алгоритммен, яғни жоспармен жҧмыс істейді
.
Алгоритмді заңдылық, реттелген амалдар жиыны, кезекпен орындалатын
операциялар тізімі деп ҧғынған жӛн
. Бҧл ҧғым қазіргі кезде кеңінен
қолданылып жҥр
. Оның кӛптеген анықтамалары да бар
. Соның бірін келтіре
кетейік
.
Алгоритм –
берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар тізбегі
түріне келтіру. Кез келген есепті қарапайым амалдарды тізбектей орындау
арқылы шығаруға болады
. Алгоритмді компьютерде орындау ҥшін оны
программа тҥрінде жазып шығу керек
.
Программа – алгоритмді машинаға түсінікті нұсқаулар тізімі ретінде
жазу. Программа машинаға тҥсінікті командалардан тҧрады
. Осы командалар
тізбегі орындалу барысында есептің нәтижесі шығады
. Әрбір компьютер алдын
ала жазылған программамен жҧмыс жасайды
. Программа дегеніміз – белгілі бір
нәтиже алу ҥшін орындалатын амалдардың айқындалған тізбегі
. Процессор
программаның қҧрамындағы командаларды кезекпен орындап отырады
.
Командалар тізбегін программа деп қарастыруға болады
. Команда бір ғана
қарапайым амалды орындау ҥшін берілген бҧйрық ретінде беріледі
.
Командалар: арифметикалық немесе логикалық амал; ақпаратты тасымалдау
командасы; берілген сандарды салыстыру командасы; нәтижені экранға, қағазға
басып шығару командасы; келесі командаларға кӛшу тәртібін орындау т
.с
.с
.
Компьютердің жҧмысы программалық принципке негізделген, яғни ол ӛзінің
жадында сақталатын командалар тізбегін автоматты тҥрде орындау арқылы
есеп шығарады
.