Тәжірибешілік сабақтардың мазмұны

Тәжірибешілік сабақтар теориялық жағынан өткен мәселелерді терең түсінук, тәжірибеде оны жан-жақтыталаду, игеру мақсатында жүргізіледі.

Грамматиканың зерттеу объектісі, грамматиканың салалары, морфология, синтаксис, морфологияның зерттеу объектісі. Тілдің грамматикалық құрылысы ұғымы не жайлы, негізгі грамматикалық ұғымдар.

Грамматикалық және лексикалқ мағына айырмашылығы, ара қатынасы. Грамматикалық мағына, түрлері, тілде олардың берілу тәсілдері. Ол туралы ғалымдар пікірлері. Грамматикалық мағына мен грамматикалық форма, олардың бір-бірімен байланыстылығы. Грамматикалық форманың берілу тәсілдері. Грамматикалық мағына ме грамматикалық форманың сәйкестігі. Ол туралы ғылымдағы көзқарастар. Нөльдік форманың қазақ тіліндегі парадигмалық сипаты. Грамматикалық категория ұғымы грамматикалық категорияның сипаты. Грамматикалық категория түрлері.

2-тақырып. Сөз таптары. Сөздерді таптастыру принциптері.

Сөздерді таптастырудың негізгі принциптері, ол принциптердің мәні мен сипаты. Сөз таптарының шығуы мен дамуы. Қазақ тіліндегі сөз таптары. Бейтарап сөздер.

Зат есімнің семантикалық сипаты. Семантикалық ерекшеліктері бар топтары адмзт, ғалмзат есімдері, жалпы, жалқы зат есісмдер. Жалқы есімдердің ауқымы, өз ішінде бөлінуі, қолдалынуо аясы. Даралау, жинақтау, көптік, эмоция-экспрессивтік мәнді зат есімдер. Зат есімнің морфологиялық сипаты. Зат есімнің құрылымы: жалаң, күрделі зат есімдер. Түбір, туынды зат есімдер. Күрделі зат есімдер. Зат есімнің көптік категориясы. Зат есімнің тәуелдік категориясы. Зат есімнің септік категориясы. Зат есімнің жіктелу ерекшелігі. Көмекші есімдер, олардың көлемдік, мезгілдік мәнді білдіруі, көмекші есімдердің зат есім шеңберінде қолданылу ерекшелігі. Зат есімнің сөйлемдегі қызметі. Зат есімнің сөйлемдегі қызметі оның түрлену жүйесімен байланыстылығы.

Сын есімнің мағынасы. Сын есімге жататын сөздер. Семантикалық сипаты. Сапа және қатыстық сын есімдер, құрамы. Сын есімнің грамматикалық сипаты. Сын есімнің шырай категориясы. Шырай түрлері, жасалуы. Сын есімнің сөйлемдегі қызметі.

Сан есімнің лексикалық және грамматикалық сипты. Сан есімнің құрылымына әсері, дара және күрделі сан есімдер. Сан есімнің мағыналық топтары, олардың сұрақтары, қатары, жасалуы, сөйлемдегі қызметі.

Есімдіктің лексика-грамматикалық сипаты. Сөз табы ретіндегі ерекшелігі, мағыналық түрлері. Жіктеу, сілтеу, сұрау, өздік, белгісіздік, жалпылау, болымсыздық есімдіктері, ерекшелктері, олардың түрленуі, сөйлемдегі қызметі, есімдікке ауысқан сөздер.

7-тақырып. Етістік

Етістіктің лексика-семантикалық, грамматикалық сипаты. Етістіктің зерттелуі. Етістіктің семантикалық топтары, зерттелуі, туынды етістіктер. Етістік түбірдің семантикалық ерекшеліктері, ғалымдар көзқарастары. Негізгі және көмекші етістіктер. Көмекші етістіктердің түрлері. Етістіктің аналитикалық форманттары, құрылымы, мағыналары. Қалып етістіктері. Қимылдың өту сипаты. Дара және күрделі етістктер. Күрделі етістік мәселесі туралы. Қазақ тіл біліміндегі жаңа көзқарастар, зерттеулер.

Етістіктің лексика-грамматикалық категориялары. Салт, сабақты етістіктер. Салт, сабақтылықтың объект және субъектіге қатыстылығы. Салт етістіктің сабақтыға, сабақты етістіктің салтқа айналуы. Етістер, етістің түрлері: негізгі етіс, өздік етіс, өзгелік етіс, ортақ етіс. Етістердің білдіретін мағыналары, әрқайсысының жасалу ерекшелігі. Етіс жұрнақтарының қабаттаса қолданылуы.

8-тақырып. Етістік

Болымды, болымсыз етістіктер. Болымды мағыналық етістік, түбірмен сәйкестігі. Болымсыз мағынаның етістікте берілу тәсілдері. Синтетикалық, аналитикалық тәсілдер, көрсеткіштері. Болымды, болымсыз мағынаның барлық етістікке тән екендігі.

Есімше, оның жасалуы, мағыналық түрлері. Есімшенің есіммен етістікке қатыстылығы. Есімшенің түрленуі, синтаксистік қызметі, жіктелуі.

Көсемше, білдіретін мағынасы, негізгі және жанама қимылды білдіруі, жасалуы. Көсемшенің жіктелуі, сөйлемде атқаратын қызметі.

Тұйық етістік, білдіретін мағнасы. Тұйық етістіктің шақ категориясына қатыстылығы. Тұйық етістіктің қолданылу ерекшелігі, сөйлемдегі қызметі.

9-тақырып. Етістік

Етістіктің рай категориясы. Модальдік мағынаның рай формалары көрініес. Рай түрлері: ашық рай, бұйрыққ рай, қалау рай, шартты рай. Ашық рай оның басқа райлардан ерекшелігі, білдіретін мағынасы, ашық рай формасында қолданылатын етістіктің жіктелуі. Бұйрық рай, мағынасы, семантикалық мәні. Бұйрық рай формасындағы етістіктің жіктелу ерекшелігі. Қалау рай мағынасы, семантикалық мәні, рай жасаушы морфмемалар. Қалау райдың аналитикалық мәні. Қалау рай формасындағы етістіктің жіктелу ерекшелігі. Шартты рай, мағынасы, жасалуы, сөйлем құрылымдағы ерекшеліктері. Шартты райдың аналитикалық форманттары. Шартты рай формасындағы етістіктің жіктелуі. Етістіктің жақ категориясы, жіктелуі (қысқаша, толық, көпше, жекеше түрлері, етістіктің әр категориясын өткендегі жіктелуі туралы мәліметтерді жинақтау туралы)

Үстеу-өз алдына жеке сөз табы. Үстеудің лексика-грамматикалқ сипаты. Үстеудің мағыналық топтар: мезгіл, мекен, мақсат, себеп-салдар, топтау үстеулер. Оларға жататын сөздер, құрамы, қолданылу ерекшеліктері. Оларға жататын сөздер, құрамы, қолданылу ерекшеліктері. Дара, күрделі үстеулер. Үстеудің сөйлемдегі қызметі.

Еліктеу сөздерге жататын сөздер. Еліктеу сөздердің түрлері. Еліктеуіш сөздер, олардың, дыбыстық құрамы, буын жігі, қолданылуы. Еліктеу сөздердің құрамы, басқа сөздермен тіркесуі. Еліктеу сөздердің сөйлемедгі қызметі.

Шылаулардың сөз табы ретіндегі лексика-семантикалқы сипаты. Шылаулардың түрлері: жалғаулықтар, олардың негізі қызметі, өз ішіндегі мағыналық түрлері; септеуліктер, олардың негзгі қызметі мен мағыналық түрлері, жалғаулық шылаулармен ұқсастығы және айырмашылығы; демеуліктер, олардың қызметі, өз ішіндегі мағыналық түрлері, кейбір демеуліктердің емілесі.

Одағайдың сөз табы ретіндегі ерекшелігі. Одағайдың құрылымы. Одағайдың мағыналық түрлері. Одағайдың сөйлемдегі қызметі.

Пәнді игеру барысында тақырыптық жоспар мен бақылау шараларының күнтізбелік кестесіне сәйкес студенттер төмендегі дәрісханадан тыс жұмыстарды орындауы керек.

• 
  әрбір тәжірибешілік сабаққа дайындалу керек, яғни, үй тапсырмаларын орындау крек;
  
• 
  дәріс материалына кірмеген, бірақ міндетті болып саналатын курстың тақырыптарын меңгеріп, конспектілер дайындау керек.
  

1. 
   Қазақ тіл біліміндегі сөз таптарын жіктеу туралы пікрлер. Көмекші есімдердің мағынасы мен қызметі. Күрделі зат есімдердің түрлері, орфографиясы.
   

2. 
   Күрделі сын есімдердің ішкі құрамдарының түрлері. Салыстырмалы шырайдың жасалу жолдары. «Бір» сан есімнің қолданыс ерекшелігі. Құрамында сан есім бар тұрақты сөз тіркестерінің мағынасы мен қолданылуы.
   

3. 
   Есімдіктің есімдер тобына жататындығы, мағынасының жалпылығы, оның қандай мағынада қолданылуы контекстен көрінетіндігі. Жіктеу, сілтеу есімдіктерінің түрленуі.
   

4. 
   Етістік түбірдің семантикалық ерекшеліктері туралы ғалымдар көзқарасы. Қимылдың өту сипаты категориясы. Етіс жұрнақтарының қабаттаса қолданылу ерекшеліктері.
   

5. 
   Шартты райдың мағынасы. Қалау рай мен шартты райлардың тұлғасындағы ұқсастық пен айырмашылығы. Есімше, көсемшелердің сөйлемдегі қызметі. Етістіктің шақтары, жасалу жолдары, түрлері.
   

6. 
   Үстеудің тарихи қалыптасуы, үстеу түбірлері. Еліктеу сөздердің мағыналық топтары.
   

7. 
   Жалғаулықты шылаулардың салаластырғыштық және сабақтастырғыштық болып екіге бөлінуі. Одағай, тұлғалық құрылмы.
   

8. 
   Зат есімнің мағыналық топтары. Көмекші сөздердің қолданылу ерекшеліктері. Тәуелдік жалғаудың грамматикалық қызметі.
   

9. 
   Септік жалғауларының қызметі. Көптік мағынаның берілу жолдары.
   

10. 
    Сын есімнің мағыналық ерекшеліктері. Сан есімнің мағыналық топтарының қолданыстағы ерекшеліктері.
    

11. 
    Есімдіктердің мағыналық ерекшеліктері.
    

12. 
    Етістіктің лексика-семантикалық топтары. Күрделі етістіктердің құрылымдық ерекшеліктері. Есімшенің синтаксистік қызметі.
    

1. 
   Зат есімінің жасалу жолдары (синтетикалық, аналитикалық, лексикалық) тәсілдері)
   
2. 
   Сөздердің бір сөз табынан екінші бір сөз табына ауысу жолдары
   
3. 
   Сан есім мен сын есімнің ұқсастықтары мен өзіндік ерекшеліктері.
   
4. 
   Сандық категориясы
   
5. 
   Етістіктің лексика-семантикалық түрлері
   
6. 
   Бұйрық рай, семантикалық мәні, аналитикалық, синтетикалық формалары
   
7. 
   Етістіктің сөйлемдегі қызметі
   
8. 
   Үстеулердің сөлемдегі синтаксистік қызметі
   
9. 
   Шылаулардың емлесі. Жалғаулықты, демеулік шылаулар
   
10. 
    Модаль сөздер
    
11. 
    Көсемшенің синтаксистік қызметі.
    

Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу, пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету, топтастарының оқуына әсер ету.

Қойылған талаптар орындалмаса, жаза қолданылады. Сабаққа 100 пайыз қатысып, берілген тапсырмаларды уақытымен және дұрыс орындаса – ең жоғарғы ұпай 100 б. қойылады. Курсты өту барысында төмендегідей марапаттау ұпайлары қойылады:

- дәріске қатысу – 2 балл.

- тәжір. сабаққа қатысу – 1балл.

- тәжір. жұмысты орындау – 4 балл

• 
  Сұрақтар мен тапсырмаларға жауап беру -2 балл;
  
• 
  Жаттығу жұмыстарын орындау-1 балл;
  
• 
  Грамматикалық талдаулар жасау -1 балл.
  

• 
  материалды толық меңгеру -3 балл.
  
• 
  Талқыланатын тақырыптың, жоба мәселесінің мазмұнын ашу-2 балл
  
• 
  Лексика-грамматикалық және стилистикалық сауаттылығы -2 балл.
  

1. 
   сабақты босату (себепсіз);
   
2. 
   тапсырмаларды уақытымен орындамау;
   
3. 
   тапсырмаларды орындау барысында қателіктер жіберу, яғни,студент материалды толық меңгермеген жағдайда.
   

мұндағы Р₁, Р₂, Е, С, КЖ – бірінші, екінші рейтингте алған ұпай бойынша емтихандағы балл көрсеткіші

ӨҮаү, ӨҮе, ӨҮс, ӨҮкж – ағымдық үлгерімнің семестрдегі үлестері.

Студент сынақты тапсырмай алуы үшін жинаған балы 100 болу керек.

Егер оқу жоспарында емтихан мен сынақ қарастырылған болса, онда сынақ ағымдық бақылау түрі деп есептеледі.

КЖ ғылыми жетекші қатысуымен комиссия алдында қорғалады және пікірмен бірге бағаланады. Пән бойынша қорытынды рейтинг 2-кестеге сай баллдан сандық баламаға, әріптік және дәстүрлі бағаға ауыстырылады. Сөйтіп, оқу жетістіктері журналына және рейтингтік ведомостьқа жазылады. Ведомость пен сынақ кітапшасына дәстүрлі үлгімен баға қойылады.

Егер пән бойынша емтиханнан басқа курстық жұмыс қарастырылған болса, онда сынақ кітапшасына дәстүрлі үлгімен Кж балына сай баға қойылады.

Студенттердің білімін анықтау көрсеткіші

Егер студент емтиханда F деген баға алса, оның қорытынды рейтингі анықталмайды. Ведомостьқа «қанағаттанарлықсыз» деген баға қойылады. Егер пән бірнеше семестрде өтетін болса, онда балл түріндегі баға орташа есеппен қорытылады:

Қ= _Қ₁*К₁+Қ₂*К₂+...+Қ_n*К_n

К₁+К₂+...+К_n

Мұнда Қ₁ ,Қ₂ ,Қ_n – семестр бойынша балл түріндегі қорытынды баға;

К₁,К₂,К_n – семестр бойынша пән сағаты

n – семестр саны

Бақылау шараларының күнтізбелік кестесі