БЕКІТЕМІН ФЖи¤ факультетініњ деканы

« ___» ___________2009 жыл

Құрастырушы: ф.ғ.к.,доцент Түсіпова Қ.Д

Қазақ филологиясы кафедрасы

Студенттерге арналѓан пєн баѓдарламасы «___»_________ 2009 жылы бекіген ж±мыс баѓдарламасы негізінде дайындалды

Ќазаќ филологиясы кафедрасының « » 2009 ж. мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №

Кафедра меңгерушісі: _____________ Жүсіп Н.Қ«___» ________ 2009 ж.

Филология, журналистика және өнер факультетінің 2009 жылғы «___»_______ әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Хаттама №


ӘК төрайымы:________________ Семенова М.В.

Пән туралы мәліметтер :
«Шетел әдебиетінің тарихы» пәні 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығында 5 семестрде 15 аптада оќылады. Жалпы саѓат саны-180с, дєріс-30с, тєжірибешілік-30 с, С¤Ж-120с.
Студенттер «Шетел әдебиетінің тарихы» пәнін оқу барысында әлем әдебиетінің процестерінің заңдылығын түсініп, шығармалардың көркемдік маңызын қоғамдық жағдайлармен, замандардың мәдениеті мен байланыстыра білуі керек.

Пәннің қысқаша аннотациясы:

Әдебиеттегі басты әдіс пен жанамалардың, ағымдардың өнертану мен әдебиеттану үшін әдістемелік бағыт екенін ескере отырып, оның әрбір шығармадағы өзіндік сипаттамаларымен жеке таныстыру керек. Студенттерді жеке шығармаларды талдап жіктеуге, жанрлардың типологиялық ерекшеліктерін ажырата білуге, маңызды қорытынды түюге үйрету.
Пәннің мақсаты:

Әлем әдебиетіндегі шығармалардың көркемдік ерекшеліктерін айқындай отырып, студент жазушының жалпы творчествосын, өзекті мәселелерін тарихи тұрғыдан жан-жақты қарастырып, бай әрі бағалы деректер негізінде нұсқалы, нәзік әрі терең талдау жасауға баулу қажет.

Әлем әдебиетінің ролі мен мағынасы студенттерді тарихи әдеби процестердің негізгі ерекшеліктерін, оның әдебиет пен мәдениеттің келешектегі дамуына дүние танымдық, көркемдік, ұлттық ерекшеліктерінің құрылуына әсер етуімен қорытындыланады.

Қолданылатын єдебиеттер

Негізгі:

1. 
   Артамонов С. История зарубежной литературы ХҮІІ-ХҮІІІ в.в. –М., 1978.
   
2. 
   Анихин Т.В. , Михальская Н.П. История английской литературы. –М., 1985.
   
3. 
   Андреев Л.Т. История французской литературы. –М., 1987.
   
4. 
   Зарубежная литература второго тысячалетия. –М., 2001.
   
5. 
   Елизарова М.Е. и др. История зарубежной литературы ХІХв. –М., 1989.
   
6. 
   Ивашева В.В. История зарубежной литературы. ХіХ –М., 2004.
   
7. 
   История всемирной литературы. – М., 1984.
   
8. 
   История зарубежной литературы Средние века эп. Возрождения. –М., 1982.
   
9. 
   История всемирной литературы. –М., 1984.
   
10. 
    История зарубежной литературы ХҮІІв. Под ред. З.С.Плавесина.
    
11. 
    История зарубежной литературы ХҮІІІв. Под ред. В.Неустроева. –М., 1984.
    
12. 
    Тронский И.М. История античной литературы. – М., 1987.
    

13.Бахтин М.М. Франсуа Рабле и народная культура средневековья и Ренесанса. М., 1990.

15. 
    Мифы народов мира. В 2-х т. –М., 1990.
    
16. 
    Поэтика древнегреческой литературы. –М., 1981.
    
17. 
    Поэтика древнеримской литературы. –М., 1989.
    

дисциплины

Гомер эпостары. Қаһармандары, жанрлық, көркемдік ерекшеліктері. Троя соғысындағы тарихи, мифологиялық элементтер. Лирика түрлері. Драманың дамуы.

Симонид Кеоский – грек-парсы соғысының тұңғыш ақыны. Эпиграммалары мен эпитафиялары.

Әдеби прозаның пайда болуы. Ауызша прозалық шығармашылықтың түрлері(мақал-мәтелдер)

3-тақырып.

Эсхил – «трагедия атасы». «Парсылар», «Бұғауланған Прометей», «Орестея» трилогиясы.

Софокл шығармашылығы. Еврипид трагедиялары. «Медея», «Ипполит», «Геракл». Аристофан. «Құрбақалар», «Байлық».
4-тақырып.

Латын тіліндегі жазба әдебиет және оның ерте замандық орта ғасыр мәдениетіндегі орны.

Лю Сян – ескі жазбаларды жинаушы, зерттеуші, жариялаушы, әдебиетші-тарихшы жазушы. Шығармалары : («Үш заң туралы кітап және табиғаттың бес құбылысы туралы», «Басқарудың ұлы заңы»)

Үндінің классикалық эпосы – «Рамаяна» («Деяния Рамы, екі тармақтық 24 мың жолдық шығарма.

«Авеста» - ежелгі иран жазба ескерткіші.

Орта ғасырлық үнді әдебиеті. ҮІІІ-Х ғғ. үнді халықтарының негізгі әдеби бағыттары. Драмалық шағын жанрлар – бхана (пьеса-монолог).

«Құран» - араб әдебиетінің классикалық ұлы ескерткіші. Ислам дінінің пайда болуы. Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.) .

«Мың бір түн» - араб тілінде жинақталған әлем әдебиетінің үздік үлгісі. «Мың бір түн» - араб, үнді, түркі, парсы халықтарының әр ғасырда туған ертегілер жиынтығы.

Джеффи Чосер – Англиядағы Ренессанстық әдебиет өкілі. Оның «Кентеберийлік әңгімелеріндегі» реалистік әдіс.

Испан әдебиеті. Сервантестің өмірі мен шығармашылығы. «Дон Кихот» романындағы пародиялық астар. Лопе де Веганың өмірі мен шығармашылығы. «Шалғындағы ит» комедиясы.

Ағылшын әдебиеті. Шекспир шығармашылығы. «Ромео мен Джульетта», «Гамлет», «Отелло», «Король Лир».

13-тақырып

17 ғасырдағы француз әдебиеті. Корнель трагедиялары. «Бақ», «Гораций». Мольердің «Тартюф», «Дон Жуан», «Сараң» комедиялары.

17 ғасырдағы ағылшын әдебиеті. Мильтон шығармашылығы. «Жоғалған жұмақ», «Оралған жұмақ» поэмалары.


14-тақырып

18 ғасырдағы ағылшын әдебиеті. Даниель Дефоның «Робинзон Крузо» романы. Джонатан Свифттің «Гулливердің саяхаттары» памфлеттік-аллегориялық романы. Сентиментализм бағыты. Сезім мен табиғатқа табыну. Ауыл мен ескі замандық дәстүрлерді дәріптеу. «Тристрам Шендидің өмірі мен пікірлері» психологиялық романының 19ғ. психологиялық романға дайындық болғаны. Бернс – шотландтық ірі ақын. Оның лирикасындағы шаруалар өмірінің суреттелуі. Бернс лирикасының негізгі әуені – Отанға деген махаббат.

18 ғасырдағы француз әдебиеті. Монтескье – француз ағартушылық әдебиетінің бастаушысы. «Парсылық хаттар» пәлсапалық романы. Романның эпистолярлық пішіні.Вольтер «Кандида», «Ақкөңіл» повестері. «Брут», «Заира», «Магомет» трагедиялары.Бомаршенің Фигаро туралы трилогиясы.

18 ғасырдағы итальян әдебиеті. Карло Гольдони – итальян театрының реформаторы. «Екі қожаға бір қызметші», «Есерсоқтар», «Деревнялық трактирщица» комедияларындағы қызметші бейнесі. Карло Гоццидің «Турандот ханшайым» комедиясы.

18 ғасырдағы неміс әдебиеті. Гете Иоганн Вольфганг (1749-1832) – неміс халқының ірі ақыны. «Жас Вертердің азап шегуі» және неміс сентиментализмі. «Фауст» трагедиясы. Шиллердің «Қарақшылар», «Зұлымдық және махаббат» драмалары. «Мария Стюарт» трагедиясы.

15-тақырып

19 ғасырдағы романтизм. Германиядағы романтизм. Гофман романтизмінің мазмұныдворяндық орта мен тоғышарлар әлемін сатира тілімен сынау. Кейіпкерлерінің ерекшелігі – екіжүзділік әлемінен қашып, монастырға кету, фантастикалық күштермен одақтасу. «Скюдери бикеш», «Мартин шебер және оның көмекші шебері» шығармалары.

Англиядағы романтизм. Дж.Г.Байрон (1788-1824) шығармашылығы - әлемдік әдебиеттегі романтикалық өмір танушылықты бейнелеудің озық үлгісі. Байронның поэтикалық жаңашылдығы. (романтикалық кейіпкер бейнесі, лиро-эпикалық поэма жанры, өлеңдік өлшемдер).Чайль Гарольд бейнесі арқылы еуропалық елдердегі озбыр билеушілерді әшкерелеуі. Байронның лиро-эпикалық романтикалық-бүлікшілік, шығыстық поэмалары. «Корсар», «Гяур». Пәлсапалық драмалық дастандары «Манфред», «Шильон тұтқыны», «Чайль Гарольдтың сапары».

В.Скотт (1771-1832). Скотт – тарихи роман жанрын жасаушы. Баяндаудағы екі бағытты композициялық сипат: ұнамды кейіпкердің махаббаттық-романтикалық тарихын сипаттау, әлеуметтік қайшылықтарды, тарихи бейнелерді шыншылдықпен бейнелеу. Жергілікті және тарихи ерекшеліктерді, фольклорлық элементтерді пайдалануы, стильдік ерекшеліктері. Англия мен франция тарихына байланысты «Айвенго» романы.

А.Дюма (1803-1870). Тарихи-шытырман оқиғалы романдары. Оқыс оқиғаларды баяндау, суреттеу шеберлігі.

В.Гюго(1802-1885)- францияның ұлттық ақыны, француз романтизмінің ірі тұлғасы. Ол – ақын, драматург, прозашы. Гюго – француз поэзиясының жаңашылы. Мысалы, «Бур-графтың аңшылығы». «Париждік әулие ананың соборы», «Жергілікті ерекшелік» романындағы әлеуметтік тақырып кейіпкерлері: Клод Фролло, Эсмеральдо. «Шеттетілгендер» романындағы тарихи кеңдік, халық өмірінің панорамасы: еркектің,әйелдің, бүлдіршін тағдырларының жан Бальжан, Фантин, Козетта, Гаврош бейнелері арқылы суреттеуі. «Тоқсан үшінші жыл» романындағы Говэн, Лантенак, Симурден бейнелері.

Ж.Верн (1828-1905) – ғылыми-фантастикалық роман жанрын қалыптастырушы. «Он бес жасар капитан» романы.

АҚШ әдебиетіндегі романтизм. В.Ирвинг (1783-1859) – американ әдебиетіндегі новелла жанрының негізін салушы. Дж.Купер (1789-1851) – американдық роман жанрын жасаушы. Э.По (1809-1849) – американ әдебиетіндегі көрнекті тұлға шығармаларының көркемдік ерекшеліктері және поэтикалық жаңашылдығы («Құзғын», «Қоңыраулар», «Анабель Ли» және т.б.) . Уйтмен –көрнекті американ ақыны. «Шөптердің жапырақтары» жинағы.

16-тақырып

Франция әдебиеті

Сыншыл реализм әдебиеті. Эмиль Золя (1840- 1902). 19 ғасырдағы романтикалық және реалистік өнерді игерген суреткер. «Жерминаль», «Жер», «Тас-талқан» романдары.

Сыншыл реализм. Ги де Мопассан (1850-1924). Мопассан- Флобердің шәкірті. Шығармалары: «Тоқаш нан», «Телье орны», «Милон ағатай», «Мадемуазель Фифи» новеллалары, «Өмір», «Қымбатты дос» романдары.

Анатоль Франс (1844-1924). Христиандық догматизмді сынауы. «Пингвиндер аралы» роман-памфлеті.

Луи Арагон. Шығармашылығындағы тақырыптық және поэтикалық жаңашылдығы. «Құштарлыққа толы апта», «Шындап опат болу».

Германия әдебиеті

Томас Манн (1875-1955). Пәлсапалық роман шебері. «Будденброктар» романындағы психологиялық иірімдер, көркемдік жинақтаулар.

Бернард Шоу (1856-1950) – ағылшын драмасындағы жаңа кезең өкілі. Ағылшынның әлеуметтік драмасын, интеллектуалдық «дискуссиялық драмалар» жасаудағы ролі. «Пигмалион» комедиясы.

Марк Твен (1835-1910) – АҚШ-тың көрнекті юморисі мен сатиригі. Балалар туралы романдары: «Том Сойердің басынан кешкендері», «Геклберри Финнің басынан кешкендері». Тарихи романдары: «Ханзада мен қайыршы».

Джек Лондон (1876-1916) әңгімелеріндегі бақыт, өмір үшін күрес тақырыбы. «Мартин Иден», «Теңіз қасқыры» романдары, «Ақ азу» анималистік повесі.

Теодор Драйзер (1817-1946) – американ реалистік әдебиетінің басты тұлғасы. «Керри қарындас» романы. «Дженни Герхард» романында әйелдің моральдық тазалығын дәріптеуі.

Эрнест Хемингуэй (1899-1961). Шығармаларындағы соғысқа қарсылық тақырыбы. «Қош бол, қару жарақ» романы. «Шал мен теңіз» повесі. Өмірбаяндық очеркі «Сенімен мәңгі бірге мейрам». Антифашистік романы «Мұхиттағы арал» романы.

17-тақырып

Азия елдерінің әдебиеті

19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдағы Азия елдерінің әдебиеттеріндегі ағартушылық ерекшеліктер. Түркия, Иран, Қытай,Үнді,Корея,Жапония, Араб елдері әдебиеттерінің дамуы.

19ғ.70-80жж. Романтизм.Жаңа түрік прозасының қалыптасуы. Халид Зия(1866-1945) психологиялық новеллистиканың негізін салушы. «Тыйым салынған махаббат» , «Көгілдір және қара» романдары.

Яхья Кемаль (18841859) – аруз өлшемінің көрнекті өкілі. Назым Хикмет Ран (1902-1963) – жазушы, қоғам қайраткері. Түрік революциялық поэзиясының негізін салушы.Әзиз Несин (1915) – түрік жазушысы,сатирик және юморист. Сатиралық романы: «Футбол королі».

Иран әдебиеті

Абдоррахим Талибовтың «Білімділер жинағы және Ахмедтің кітабы» ағартушылық мазмұндағы еңбегі, «Өмірдің мәселелері» - қайыршылық пен қараңғылық, мемлекеттің артта қалушылығы туралы кітап, «Тақуалардың жолы» кітабында қоғамдық теңсіздікті сынауы.

Рабиндранат Тагор (1816-1941) – үнді әдебиетінің ірі тұлғасы,ақын,прозашы, драматург, көсемсөзші, философ, педагог, ағартушы, филолог, суретші, композитор, актер, режиссер. Тагор – бенгал әдебиетіндегі сыншыл реализмнің негізін салушы. Романдары: «Гәуірмахан», «Күйреу», «Үй және әлем». «Менің алтын Бенгалиям» жырының Бангладеш Халық Республикасының әнұранына айналуы. Тагор – Халықаралық Нобель сыйлығының лауреаты.

1. «Илиаданың» мазмұны; әскери-батырлық эпопея. Поэма композициясының ерекшеліктері. Сюжетті құрайтын екі желі – Ахиллдің қайраты және Зевстің қаһары.

2. «Одиссеяның» мазмұны. Ертегілік, шым-шытырық оқиғалы эпопея; Одиссей және оның достары мен жаулары. Эпопеядағы авторлық позиция.

2-тақырып

1.Өте ежелгі замандық поэзияның басқа да түрлері. Элегиялық, ямбылық, меликалық, эпиграмматикалық поэзия.

2.Архилок поэзиясы.Мимнерм элегияларының тақырыптары.
3-тақырып

1.Эсхил – «трагедия атасы». «Парсылар», «Бұғауланған Прометей», «Орестея» трилогиясы.

2.Софокл шығармашылығы. Еврипид трагедиялары. «Медея», «Ипполит», «Геракл». Аристофан. «Құрбақалар», «Байлық».

3.Геродот – грек тарихшысы, прозашысы, «тарихтың атасы». «Тарих» атты әйгілі еңбегі. Геродот – скифтердің өмірінің, тұрмыс-салтының толық сипаттамасын тұңғыш жазушы.

1.Цицерон – шешендік сөз өнерінің теоретигі. Горацийдің пәлсапалық көзқарастары, сатиралары, одалары.

2. Гораций - әдебиеттің теоретигі, сыншысы.
5-тақырып.

1. Конфуций – адамды сүю гуманизмінің өкілі. «Луньюй» (тұжырымдар мен сұхбаттар) – қытай ойшылдығындағы адамды ардақтау туралы.

1.«Махабхарата» - ұрпақтар туралы жыр. Екі тармақтық блоктан тұратын жүз мың жолдық шығарма. «Махабхарата» - моральдық, саяси, әлеуметтік өмір энциклопедиясы. Үндінің классикалық эпосы – «Рамаяна» («Деяния Рамы, екі тармақтық 24 мың жолдық шығарма.

1.«Гаттар» («Жыр жырлау») – 17 мінәжат дұғаларының жинағы, «Авестаның» көне бір бөлігі. Авторы – ежелгі иран дінінің негізін салушы Заратуштра (грекше Зороастру).

1.«Авеста» - ежелгі иран жазба ескерткіші.

8-тақырып.

1.Калидастың «Шакунтала» драмасы – бүкіл үнді мәдениетінің үздік табысы.

Санскриттік романдар. Әдеби эпостық прозалық нұсқалар.
9-тақырып.

1.Құран» - араб әдебиетінің классикалық ұлы ескерткіші. Ислам дінінің пайда болуы. Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.) . Құранның 114 сүреден тұратындығы, Құранның ең ұзақ (екінші сүре «Бахара», 286 аят), ең қысқа сүрелері (103, 109, 110, үш аяттан).

«Құран» кітабының ішіндегі тарихи естелік тәрізді оқиғалы көркем әңгімелер. Осы көркем әңгімелердегі Адам ата мен Хауа анадан бастап, ең соңғы Мұхаммед пайғамбарға дейінгі адамзат тарихының елеулі оқиғаларының суреттелуі.
10-тақырып

1«Мың бір түн» - араб тілінде жинақталған әлем әдебиетінің үздік үлгісі. «Мың бір түн» - араб, үнді, түркі, парсы халықтарының әр ғасырда туған ертегілер жиынтығы.

2.Халық романдары («Сираттар»). Қыпшақ ұланы, Отырар жерінің перзенті сұлтан Бейбарыс туралы аңыз, қисса, әңгімелер.
11-тақырып.

1.Немістің батырлық эпосы. «Нибелунгтар туралы дастан».

2.Серілер романы. «Тристан мен Изольда» туралы роман және оның көркемдік сипаты.

12-тақырып

1.Испан әдебиеті. Сервантестің өмірі мен шығармашылығы. «Дон Кихот» романындағы пародиялық астар. Лопе де Веганың өмірі мен шығармашылығы. «Шалғындағы ит» комедиясы.

2.Ағылшын әдебиеті. Шекспир шығармашылығы. «Ромео мен Джульетта», «Гамлет», «Отелло», «Король Лир».

13-тақырып

2.17 ғасырдағы ағылшын әдебиеті. Мильтон шығармашылығы. «Жоғалған жұмақ», «Оралған жұмақ» поэмалары.

2.Джонатан Свифттің «Гулливердің саяхаттары» памфлеттік-аллегориялық романы. Сентиментализм бағыты. Сезім мен табиғатқа табыну. 3.Вольтер.«Магомет» трагедиялары. сентиментализмі.

4.«Фауст» трагедиясы.

15-тақырып

1.Дж.Г.Байронның «Корсар», «Гяур». Пәлсапалық драмалық дастандары «Манфред», «Шильон тұтқыны», «Чайль Гарольдтың сапары».

2.В.Скоттың «Айвенго» романы.

3.В.Гюгоның «Тоқсан үшінші жыл» романындағы Говэн, Лантенак, Симурден бейнелері.

16-тақырып

1. Ги де Мопассанның «Тоқаш нан», «Телье орны», «Милон ағатай», «Мадемуазель Фифи» новеллалары, «Өмір», «Қымбатты дос» романдары.

2.Джек Лондон әңгімелеріндегі бақыт, өмір үшін күрес тақырыбы. «Мартин Иден», «Теңіз қасқыры» романдары, «Ақ азу» анималистік повесі.

3.Эрнест Хемингуэйдің «Қош бол, қару жарақ» романы. «Шал мен теңіз» повесі.

1.Назым Хикметтің «Дарақы» пьесасы

2.Әзиз Несиннің сатиралық романы: «Футбол королі».

3.Рабиндранат Тагордың «Күйреу» романы