ПоәК-042-18-25 55/02-2013 №1 басылым 18. 09. 2013

1.2 Пәннің қысқаша мазмұны:

• 
  Студенттерді қауіпсіз өндірістік еңбек тәсілдеріне оқыту;
  
• 
  Жұмыс орындарында еңбекті қорғау және техника қаупсіздің талаптарымен танысу;
  
• 
  Қауіп және зияндылық өндірістік шығу көздерін сипаттау;
  
• 
  Студенттерге еңбектің қауіпсіз жағдайларын ұйымдастыру бойынша сауатты шешімдер қабылдауға үйрету.
  
• 
  Қауіпті және зиянды өндірістік факторлардан қорғану тәсілдерін зерделеу.
  

1.3 Пәнді оқытудың мақсаты:

Болашақтағы мамандарға қауіпсіз және зиянсыз жағдайдағы тіршілік әрекетін құру үшін қажетті теориялық және тәжірибелік дағдыларды үйрету; қауіпсіздік бойынша қазіргі заман талаптарына сай технологиялық процестер мен жаңа техниканы жобалау; студенттерге соғыс және бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар кезіндегі іс-әрекеттерді, халықты қорғау әдістерін, қазіргі заманғы зақымдау құралдарының қолдану кезінде, табиғи апаттар, авариялар салдарын жою кезіндегі құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін оқыту; зақымдау ошағына сипаттама беру; құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін анықтау; ТЖ салдарынан халықты қорғау әдістеріне сипаттама беру; химиялық және радиациялық барлау құралдарымен таныстыру және олардың жұмыс істеу тәртібі мен таныстыру.
1.4 Пәнді оқытудың негізгі себептері:

«Тіршілік қауіпсіздігі негіздері» пәні қауіпсіздікті қамтамасыз етудің теориялық және практикалық негіздерін білетін, қауіптілікті тани және бағалай білетін, олардан сенімді қорғау тәсілдерін анықтай және жүзеге асыра білетін, басты принцптер-ғылыми ізденіс, жобалық-конструкторлық әзірлемелер, өндірісті ұйымдастыру және басқару облысында кез-келген техникалық міндеттерді шешу кезінде қауіпсіздік басымдылықтарының сөзсіздігін терең сезетін, жас мамандарды дайындау.

• 
  Адамның мекендеу ортасының жағымсыз факторлары, олардың әсер ету салдары, оларды сәйкестендіру және адамдарды қорғауды қамтамасыз ету принцптері, нысандардың жұмыс істеуінің тұрақтылығын арттыруды зерттеу әдістері, ТЖ болжау және апаттардың, табиғи апаттардың салдарын жоюға әзірлігін анықтайтын модельдерді әзірлеу туралы түсінігі болуы қажет;
  
• 
  ҚР негізгі заңдарын және тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысындағы нормативтік заңдарды; зиянды және зақымдаушы факторлардың адам үшін анатомия-физиологиялық салдарын, қорғау тәсілдерін; ТЖ дағы шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығын арттыру жолдары мен тәсілдерін; төтенше жағдайларды болжау және олардың салдарын жою әдістерін білу керек;
  
• 
  Қауіпсіздік пен экологиялықты арттыру бойынша шараларды әзірлеу, құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарға қатысуды жасай білулері керек;
  
• 
  Қауіпсіздік облысында, әлеуметтік-гуманитарлық, жаратылыстану, жалпы кәсіптік және арнайы ғылымдар, ойлау мәдениеті және өзінің кәсіптік қызметінің нәтижелерін баяндау облысында білім мен ілімді тиімді пайдалану дағдылары болуы керек;
  
• 
  Заңды және нормативтік – құқықтық база, тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысында техникалық және жобалық құжаттаманы құрастыру мәселелерінде құзыретті болу керек.
  
• 
  өмір сүру ортасында адамның тіршілік қауіпсіздігінің теориялық негіздері, тіршілік қауіпсіздігінің құқықтық және нормативті – техникалық негіздері, төтенше жағдайларды бағалау әдістерін және олардың салдарын жою, төтенше жағдайлар кезінде шаруашылық нысандарының тұрақтылығын арттыру жолдары мен әдістерін меңгеру;
  
• 
  зақымдану ошағының техникалық есептерін жүргізе білу;
  
• 
  өндірістің техникалық үрдістерін және өндірістік қызметтің экологиялығын және қауіпсіздігін жоғарлату бойынша қажетті шараларды түсіну;
  
• 
  травмалық, зиянды және зақымдаушы факторлардың адамға анатомия – физиологиялық салдары туралы түсіне білу, травматологиялық зақымдану, аса қауіпті инфекциялық аурулар белгілерін ажырата білу және алғашқы медициналық көмек көрсете білу керек.
  

1.6 Курс пререквизиттері: жоқ

1.7.1 Физика

1.7.2 Экология

1.7.3 Химия

Кесте 1

Өндірістік санитария негіздері.Стандарт талаптарына сәйкес өндірісте жұмыс орындарының сәйкестігін зерделеу.Зертханаларда,үстаханаларда және цехтарда техника қауіпсіздігін және өрт қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша жұмысты алға қою.еңбек және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін іс шаралар.

1. 
   пәнді оқуда қажетті жоспарлау, уақытты ұйымдастыру (орындау уақыты);
   
2. 
   оқу-әдістемелік кешенін қолдану нұсқасы;
   
3. 
   әдебиеттер мен оқулықтарды қолдана білу;
   
4. 
   емтиханға даярлану үшін берілетін кеңестер кіреді.
   

Аудиториялық сабақтар келесі түрлерден тұрады: дәріс, ОСӨЖ және СӨЖ. Пән бойынша әдістемелік нұсқаулар осы мамандық студенттеріне арналған. Оған дәріс тезистері, курстың тақырыптық жоспары, сабақ кезінде оқытушымен істейтін және студенттің өздік жұмыстарының тақырыптары, өзіндік бақылауға арналған тест сұрақтары, рефераттар тақырыбы, ұсынылатын әдебиеттер тізімі кіреді. Емтиханға өзіндік дайындық үшін сұрақтар тізімі. Рейтингтік шкаланы істелген жұмыс көлеміне қарай бағалайды.

Нұсқаулар: оқу үрдісіне белсенді қатысу, үй тапсырмаларын орындау, сабақтарда кері байланысты конструктивті қолдау, ұжымдық жұмысқа атсалысу, жауапкершілікті бөлу. Курстастарына және оқытушыларға мейрімді, ашық, адал, төзімді болу.

Әдістемелік нұсқаулар студенттерге тәжірбиелік–зертханалық жұмыстарды өздігінен және оқытушының біраз көмегімен орындауына мүмкіндік береді.

Студенттер пәнді толық меңгеру үшін олар төмендегі талаптарды толық орындаулары қажет:

Сабақ басталғанда оқытушыдан пәннің оқу-әдістемелік кешенін алып танысу.

Аудиториялық сабақтарды (дәріс, тәжірбие сабақтары, СОӨЖ және СӨЖ) босатпау, дайындалып келу және белсенді қатысу, сөйтіп ең жоғары балл жинау.

4 КУРС ФОРМАТЫ
Кредиттік жүйемен оқыту кезінде студенттің өздік жұмысын ұйымдастыру сапасын жоғарлату, оның ішінде әртүрлі үй тапсырмаларын орындау талаптары жоғары орын алады.

Оқытушының көмегімен студенттің өздік жұмысы – кредиттік жүйемен оқыту кезіндегі оқу жұмысының бір түрі болып табылады. Ол аудиториялық сабақ диалог режим түрінде, сонымен қатар, аудиториядан тыс уақытта кеңес түрінде өткізіледі.

СӨЖ «Еңбек қорғау және қоршаған ортаны қорғау негіздері» пәні бойынша тақырыптар берілген.

Студенттер осы тақырыптарға берілген әдебиеттерді және қосымша әдебиеттер іздестіріп рефераттар жазып өткізуге тиіс. Әрбір рефераттың жоспары болуы және қолданылған әдебиеттердің тізімі берілуі міндетті. Көлемі 5-10 бет. Оны компьютерде теруге немесе қолмен жазуға рефераттарға арналған дәптерге жазуға болады. Тексеріліп бағасы қойылған реферат иесіне қайтарылады.

5. 
   КУРС САЯСАТЫ
   

• 
  Сабаққа қатысу: Дәріске, зертханалық сабақтарға қатысу міндетті. Егер қандай да бір себеппен сабаққа қатыса алмасаңыз, тақырып және тарау бойынша өзіндік жұмыс жазып мезгілінде тапсыру керек, ал дәрістен өткен тақырып және зертханалық жұмыс бойынша бақылау жұмысын немесе тест бойынша жауап жазуыңыз керек.
  
• 
  Тәртіп: Сабақ кезінде тәртіпті жүйені бұзу аудиториядан шығарумен және/немесе барлық курс үшін «қанағаттанарлықсыз» деген бағамен жазаланады.
  
• 
  Бақылау жұмыстары: Оларды орындау міндетті және белгіленген мерзім ішінде тапсыру керек. Мерзімнен кейін орындалған жұмыстар төмен бағаланады.
  
• 
  Межелік аттестация: межелік аттестация қорытындысы сабаққа қатысуды, берілген уақытта өзіндік жұмыстарды орындауды, сабақта ауызша немесе жазбаша жауап беруді, межелік бақылаудың өзінің нәтижесін ескереді.
  
• 
  Көшіру: Кез-келген көшіру (дайын тапсырмаларды немесе басқа студенттердің есептерін көшіру, пайдалану) аудиториядан шығарумен және/немесе курс үшін «қанағаттанарлықсыз» деген бағамен жазаланады.
  
• 
  Ұялы телефондар: Сабақты өткізу уақытында өшіру керек.
  
• 
  Емтихан: Нәтижесінде барлық студенттерге тест түрінде емтихан болады, яғни пәннен максималды балл санынан 50 % жинаған студент емтиханға жіберіледі. Емтиханда студент барлық курста өткен материал мазмұнына берілетін тест сұрақтары.
  

6. 
   БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ
   

Студенттердің білімін бағалау күнделікті (апта сайын), аралық (7-ші және 15 –ші аптада) және қорытынды бақылау түрінде жүргізіледі. Қорытынды баға студенттің әр сабақтағы жұмысын, рефераттарды қорғау, өзіндік жұмыстарды, СОӨЖ орындау нәтижелерінен құралады. Курс бойынша қойылатын баға күнделікті, аралық және қорытынды бақылауда алынған балдардың сомасы болып табылады.

Пәнді оқыту кезінде олардың білімін тексеру үшін әртүрлі бақылау әдістері қолданылады:

• 
  ауызша сұрау;
  
• 
  жазбаша тексеру;
  
• 
  құрама тексеру;
  
• 
  үй тапсырмаларын көрсету және қорғау;
  
• 
  дискуссия, тренинг, дөңгелек үстел, т.б.;
  
• 
  тест сынағы;
  

Егер студенттің семестр бойынша рейтинг баллдарының сомасы 50 %-ға тең немесе одан көп болса, ол жиынтық бақылауға жіберіледі.

Қосымша балдар (5 балл):

• 
  шығармашылықтық көзқарасы үшін;
  
• 
  оқу процесіне белсене қатысуы үшін;
  
• 
  ғылыми-зерттеу жұмысын, ғылыми мақала жазғаны үшін;
  
• 
  жұмыста әртүрлі ақпарат көздерін қолданғаны үшін.
  

• 
  материалды өз уақытында тапсырмағаны үшін;
  
• 
  жұмысты сапасыз орындағаны үшін;
  
• 
  сабақтарды босатқаны үшін.
  

Барлық тапсырмалар уақытында өткізілуі қажет. Кешігіп тапсырылған тапсырмалар автоматты түрде төмен бағаланады (10 пайызға). Сабаққа кешіккені үшін 0.5 балл төмендетіледі. Қалған сабақтар, себепті босатқан сабақтар график бойынша өтеледі.

Осы талаптарды орындау емтиханға рұқсатты қамтамасыз етеді.

«Еңбек қорғау және қоршаған ортаны қорғау негіздері» пәніне 1000 балл бөлінеді. (кесте 2):

• 
  600 балл бір академиялық кезеңге (1-7 апта 270 балл және 30 балл сабаққа қатысу; 8 – 15 апта – 270 балл және 30 – балл – сабаққа қатысу). Аралық бақылауды жүргізуге 270 баллдың 90 баллы беріледі. Оқытушы студенттің пәнді оқу барысында орындайтын жұмыс түрлеріне қарай 200 баллды өз қалауы бойынша бөле алады;
  
• 
  Қорытынды емтиханға 400 балл.
  

Апта бойынша баллдарды бөлу және бақылау түрлері 2 кестеде келтірілген.

Кесте 2

7 ӘДЕБИЕТТЕР

1. 
   Негізгі әдебиеттер
   

7.1.2. Трудовой Кодекс РК, Алматы, 2007;

7.1.3. Безопасность жизнедеятельности: Учебное пособие для вузов/П.П.Кукин и др.-М., ВШ, 1999;

7.1.4. Юдин Е. Я. и др. Охрана труда в машиностроении. - М., Машиностроение, 1983;

7.1.5. Охрана труда и техника безопасности в практической деятельности субъектов РК/ сост.В.И.Скала.-Алматы: «LEM», 2002;

7.1.6. Каспаров А.А. Гигиена труда и промышленная санитария. -М., Медицина, 1977;

7.1.7. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельности.-М.:Высш.шк.,1999;

агропромышленного комплекса. – М., Агропромиздат, 1990.

7.1.8. Скрипникова Л.В. Курс лекций по охране труда.- Семипалатинск., Издательский дом «Интеллект», 2007.
8.2Қосымша әдебиеттер

8.2.1. ГОСТ 12.0.001-82 ССБТ. Основные положения;

8.2.2. ГОСТ 12.0.003-74 ССБТ. Опасные и вредные производственные факторы. Классификация;

8.2.3. ГОСТ 12.0.004-90 ССБТ. Организация обучения безопасности труда. Общие положения;

8.2.4. ГОСТ 12.1.005-88 ССБТ. Общие санитарно-гигиенические требования к воздуху рабочей зоны;

8.2.5. ГОСТ 12.1.007-76 ССБТ. Вредные вещества. Классификация и общие требования безопасности;

8.2.5. ГОСТ ССБТ 12.2.028-84 Вентиляторы общего назначения;

8.2.6. ГОСТ ССБТ 12.3.018-79 Системы вентиляционные. Методы аэродинамических испытаний;

8.2.7. ГОСТ 27409-87 Шум. Нормирование шумовых характеристик стационарного оборудования. Основные положения;

8.2.8. ГОСТ 12.1.003-83 ССБТ. Шум. Общие требования безопасности;

8.2.9. ГОСТ 12.1.029-80 ССБТ. Средства и методы защиты от шума. Классификация;

8.2.10.ГОСТ ССБТ 12.1.012-90 (1996) Вибрационная безопасность. Общие требования;

8.2.20. ГОСТ ССБТ 12.1.047-85 (1988) Вибрация. Метод контроля на рабочих местах;

8.2.21. ГОСТ ССБТ 12.4.012-83 (1986) Вибрация. Средства измерения и контроля вибрации на рабочих местах. Технические требования;

8.2.22. ГОСТ ССБТ 12.2.007-88 Лампы электрические. Требования безопасности;

8.2.23. ГОСТ ССБТ 12.1.009-76 (1999) Электробезопасность. Термины и определения;

8.2.24. ГОСТ ССБТ 12.1.019-79(1996) Электробезопасность. Общие требования и номенклатура видов защиты;

8.2.25. ГОСТ ССБТ 12.1.030-81 (1996) Электробезопасность. Защитное заземление. Зануление;

8.2.26. ГОСТ ССБТ 12.1.038-82 (1996) Электробезопасность. Предельно-допустимые значения напряжений прикосновения и токов;

8.2.27. ГОСТ ССБТ 12.4.026-76(1987) Цвета сигнальные и знаки безопасности;

8.2.28. ГОСТ ССБТ 12.2.085-82(1985) Сосуды работающие под давлением. Клапаны предохранительные. Требования безопасности;

8.2.29. ГОСТ ССБТ 12.3.009-76(1996) Работы погрузочно-разгрузочные. Общие требования безопасности;

8.2.30. ГОСТ ССБТ 12.1.004-91 Пожарная безопасность. Общие требования;

8.2.31. ГОСТ ССБТ 12.1.010-76 Взрывобезопасность. Общие требования;

8.2.32. ГОСТ ССБТ 12.1.033-81(с изм. 1983) Пожарная безопасность. Термины и определения;