ПоәК 042-18-12 29/03 -2013 №1 басылым 18. 09. 2013ж

Дәрістер

• 
  Ақпараттық жүйелерде ақпаратты қорғау мәселесін талқылау.
  
• 
  Ақпаратты қорғау тәсілдерін классификациялау.
  
• 
  Қорғау тәсілдерінің тиімділігін бағалау принциптері мен әдістері.
  

Электронды есептеуіш техниканың адам қызметінің барлық жұмыс салаларында кең қолданылуы қазіргі заманда ғылыми-техникалық прогресстің маңызды бағыты болып табылады. Сонымен қатар ақпарат өңдеу масштабы кең көлемде ұлғаюда, яғни мүмкіндігінше үлкен көлемді мәліметтердің ақпараттық жүйелер көлеміндегі концентрациясы мен олардың өңделу процессі. Бұндай жүйенің сенімділігі мен функционалдау тұрақтылығы мәселелерімен қатар, ондағы ақпаратты циркуляциялайтын қауіпсізідікті камтамасыз ету мәселесі туындайды. Ақпарат қауіпсіздігі – жүйенің бұл берілген уақыт аралығында, яғни ақпаратты өңдеу кезінде мәліметтердің жоғалуы мен модификациясының минималды ықтималдылығын қамтамасыз ету әдісі.

Күрделі ақпараттық жүйелердің дамуы мен ұйымдастырылуы маманға мынадай талаптар қояды: мәліметтердің үлкен массивтерімен жұмыс істеу технологиясын білу, ыңғайлы қолданбалы интерфейсті құра алуы, ақпараттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Ақпарат қауіпсіздігінің матақырыбытикалық, программалық және ұйымдастырушылық әдістерінің қажеттілігі және сол әдістердің мемлекеттік және муниципалды мекемелерде, ұйымдарда және басқа да қызмет салаларында өңделуі мен қолданылуын жүзеге асыратын мамандарға сұраныс үнемі артуда.

Ақпарат қауіпсіздігінің ұымдастырылуы мен технологиясы – ол қазіргі ақпараттық технологияларын қолдана отырып ақпарат алмасу, өңдеу және сақтауда оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету әдістерінің; программалық-аппарттық, криптографиялық және ұйымдық-құқықтық әдістердің жиынтығын қамтитын ғылым мен техника саласы.

Ақпараттық қауіпсіздіктің кешенді сипаттамасыбар және ол мыналарды қамтамасыз ету керек:

• 
  ақпараттың жинау, сақтау және байланыс каналдарымен тасымалдану этаптарындағы қауіпсіздігі;
  
• 
  криптографиялық әдістерді қолдана отырып, байланыс каналдарындағы ақпараттың қауіпсіздігі;
  
• 
  ақпараттың жинау, сақтау және байланыс каналдарымен тасымалдану этаптарындағы ақпараттың бүтіндігі мен түп-нұсқасы(имитозащита);
  
• 
  ақпарат алмасатын жақтардың аутентификациясы(электорнды цифрлық жазуды қолданып ақпаратты алущы мен жіберушінің ақпарат түп-нұсқасын куәландыру);
  
• 
  ақпараттық жүйелер мен деректер базасына жолды бақылау;
  
• 
  ақпараттың каналдар бойынша жоғалуы мен ондағы қапарат алатын электронды құрылғылардың болу мүмкіндігін көрсететін техникалық әдістердің қорғалуы;
  
• 
  ақпараттық жүйелердің есептеуіш техникасының программалық өнімдерінің прпограммалық «вирустардан» қорғалуы.
  

Сабақтың тапсырмасы: студенттердің ақпарат өңдеу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерімен танысу, құрылу принципі мен теорияларын, компьютер жүйелеріндегі ақпараттың қауіпсіздік жүйесінің эффектілік бағасы мен есебінің әдіістерін меңгеру.

Ақпарат қауіпсіздігі мәселесі адамзат жазуды үйренген кезеңнең бастап пайда болды. Бәрі білугісі келетін ақпарат әрқашан да болды. Мұндай ақпараты бар адам оны әртүрлі тәсілдермен қорғауға тырысты. Оған белгілі мысалдар келтірсек: құпияжазу(арнайы сиямен жазылған хат), шифрлеу(«тарабарлық жазу», Цезарь шифрі, басқа да ыңғайлы алмастыру шифрлері, қойылымдар).

Қазіргі жалпы компьютеризация заманында көптеген адамдардың жұмысы, тіпті өмірлері де ақпарат өңдейтін компьютерлік жүйелерінің ақпарт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен әртүрлі объктілерді бақылау мен басқаруға тәуелді. Мұндай объектілерге(оларды критикалық деп атайды) телекоммуникация жүйелерін, банктік жүйелерді, атом станцияларын, әуе және жердегі транспортты басқару жүйелерін, сонымен қатар құпиялы ақпартты өңдеу және сақтау жүйелерін жатқызуға болады. Бұл жүйелердің бірқалыпты және қауіпсіз функционалдануы үшін олардың қауіпсіздігі мен бүтіндігін сақтау қажет. Қазіргі кезде құпиялы ақпаратқа кірудің мынадай мүмкіндіктері бар:

• 
  бөлмедегі немесе автомашинадағы әңгімелесулерді алдынала орнатылған «радиожучок» пен магнитофондар арқылы тындау;
  
• 
  телефондық, телекстік және телефакстық байланысты, радиотелефондар мен радиостанцияларды бақылау;
  
• 
  әртүрлі техникалық құрылғылардан ақпартты дистанциялық алу, бірінші кезекте монитордан, компьютердің баспаға шығару құрылғыларынан және басқа да электронды техникалардан;
  
• 
  «қызықты әңгімелер» болып жатқан бөлме терезелерінің лазерлік сәулеленуі, мысалы, телевизор, радиоқабылдағыш немесе басқа да техника детальдарының қосылып кетуіне мәжбүр ететін бағытталған радиосәулелену.
  

1. 
   физикалық түрде жойылу немесе бүліну;
   
2. 
   санкцияланбаған(әдейі немесе абайсызда) модификацияның мүмкіндігі;
   
3. 
   ақпаратты санкцияланбаған түрде алудың қауіптілігі.
   

1. 
   ЭЕМ-дегі ақпарат өңдеу технологиясының ұйымдық және ұйымдық-техникалық әдістерінің іске асуы;
   
2. 
   ЭЕМ-дегі өңделетін ақпаратты санкцияланбаған түрде алу жолын блоктау;
   
3. 
   Ақпаратты санкцияланбаған түрде алу жолын техникалық әдіспен блоктау.
   

• 
  кең көлемде қолданылуы;
  
• 
  функциялау қиындығының әрдайым өсіп отыруы;
  
• 
  дербес компьютерлердің программалық қамтамаларының әртүрлілігі, қолданушылардың әртүрлі есептеулерінің жеңіл адаптациясы.
  

Кез келген ЭЕМ-нің жұмыс уақыты кезінде ақпаратты санкцияланбаған түрде қабылдап алатын электромагниттік аймақ пайда болады. ДК-де бұл өте қауіпті, себебі ондағы өңделетін ақпарат құрылымдық болып келеді.

Сонымен қатар ЭЕМ-де ақпарат қорғау әдістерінің бірі болып криптографиялық әдіс табылады. Олардың негізгі мақсаты – ақпартты байланыс желілерімен тасымалданған кезінде, магнитті дискілерде сақталған кезінде қорғау және жалған ақпараттың енуіне жол бермеу.

Ақпарат қорғаудың практикалық жүзеге асуы программалық, яғни шифрлеу арнайы программамен жүзеге асады, және техникалық бола алады, яғни шифрлеу алгоритмі техникалық әдістермен жүзеге асады.

Қорғау жүйесі пайдаланушыларға ресурстарды қолдану кезінде ыңғайсыздық тудырмауы керек.

Ақпарат қауіпсіздігі үшін қорғау жүйесі әрдайым мынадай қорғанысты қамтамасыз етуі керек:

• 
  мәліметтерді өңдеу жүйесін бөтен адамдардан;
  
• 
  мәліметтерді өңдеу жүйесін пайдаланушылардан;
  
• 
  пайдаланушыларды бір-бірінен;
  
• 
  әр пайдаланушыны өз-өзінен;
  
• 
  мәліметтерді өңдеу жүйесін өз-өзінен.
  

Ақырғы кездері ақпаратқа шабуыл, хакерлер және компьютерлік бұзу туралы мәліметтер бұқаралық ақпарат құралдарын толтыра бастады. “Ақпаратқа шабуыл” дегеніміз не? Бұған анықтама беру өте қиын, себебі ақпарат, әсіресе электронды түрдегі ақпарат, жүздеген түрде беріледі. Ақпарат деп жеке файлды, деректер базасын, ондағы бір жазбаны және толық программалық кешенді айтуға болады. Осы барлық объектілер белгілі бір әлеуметтік топтар тарабынан шабуылға кезікті және кезігеді.

Кез келген ақпараттық объектіні сақтау, қолдау және оған жолды көрсету үшін иесі немесе сенімді адамы онымен жұмыс істеу ережелерін құрады. Оны әдейі бұзу ақпаратқа шабуыл болып табылады.

Адамзат қызметінің барлық салаларына компьютерлердің енуімен электронды түрде сақталған ақпарат көлемі мың есе өсті. Сондықтан өндірістің өнімділік жоспарының бар дискетаның көшірмесін жарты минутта алу – көп қағазды көшіріп жазу немесе көшірмесін алудан оңайырақ. Компьютерлік желілердің пайда болуымен ақпарат қауіпсіздігіне сенім азайды.

Ақпаратқа шабуылдың қандай зардаптары болуы мүмкін? Бірінші кезектегі мәселе, әрине, экономикалық жоғалтулар:

1. 
   коммерциялық ақпаратты бұзу нарықта үлкен шығындарға әкеліп соғуы мүмкін;
   
2. 
   ақпаратты үлкен көлемде ұрлау фирма репутациясына зардабын тигізеді;
   
3. 
   бәсекелес фирмалар ұрланған ақпаратты қолданып, басқа фирманы толық шығынға отырғызу үшін жалған келісім шарттар жасауы мүмкін;
   
4. 
   ақпаратты сақтау немесе тасымалдау кезінде ауыстыру фирманы үлкен шығындарға әкеліп соғуы мүмкін;
   
5. 
   ақпараттық қызмет көрсететін фирмаға көп шабуыл жасау фирма клиенттерінің сенімділігін азайтады, сол рақылы оның кіріс көлемі азаяды.
   

• 
  Қорғау объектілерін классификациялау.
  
• 
  Иілгіш магнитті дисктерде, «винчестер» тәрізді сыртқы есте сақтау құрылғыларында, дисплейде, баспа құрылғысында, тартылыс арналарында қорғау элементтерін классификациялау.
  
• 
  Қорғау объектілерін классификациялау.
  
• 
  Иілгіш магнитті дисктерде, «винчестер» тәрізді сыртқы есте сақтау құрылғыларында, дисплейде, баспа құрылғысында, тартылыс арналарында қорғау элементтерін классификациялау.
  

Қазіргі кезде «ақпарат» ұғымы философиялық тұрғыдан тұрмыстыққа дейін зерттеледі.

В.И.Шапалов мынадай анықтама береді: «Объект туралы ақпарат дегеніміз – бақылаушы мен объект арасындағы қарым-қатынастан туатын параметрлердің өзгеруі».

Сонымен қатар ақпарат ұғымы жайлы Шеннон да санаулы өлшемдер жасап, айтқан. Олар ақпарат теориясында көрсетілген, онда «ақпарат хаттамалардың ықтимал қасиеттерімен анықталады. Барлық басқа қасиеттері, мысалы бір немесе басқа да әрекеттер үшін пайдалылығы, бір неемсе басқа да авторға иемделінуі ескерілмейді».

Ақпарат ұғымы деп фактілер,оқиғалар, процесстер мен құбылыстар, кейбір пәндік облыстағы объектілер(қасиеттері мен сипаттамалары) туралы мәліметтер деп түсінуге болады.

Немесе, ақпарат – бұл тұлғалар, заттар, фактілер, оқиғалар, құбылыстар мен процесстердің олардың формаларына қатыссыз мәліметтер. Ақпарат әртүрлі формадаәр типті сақтау құрылғыларындағы кейбір белгілердің(символдар, сигналдар және т.б.) жиыны ретінде болуы мүмкін.Дамып келе жатқан қоғамның ақпараттандыру процессіне байланысты үлкен көлемді ақпараттар қазіргі есептеуіш техникасы мен байланыс негізінде құрылған автоматтандырылған жүйелерде жинақталады, сақталады және өңделеді. Келешекте автоматтандырылған өндірісте қолданылатын ақпарат формалары ғана қарастырылады.

Қорғанысқа ішкі, конфиденциалды және құпиялы ақпарат жатады.

Ішкі ақпарат – компания туралы әлі баспаға шықпаған ақпарат(ішкі ақпаратты келісімсіз қолдану заңсыз деп саналады).

Конфиденциалды ақпарат – құқықтық режимі коммерциялық және қызметтік құпия, мемлекеттік қызмет жәнебасқа да заңды актілер негізінде құрылған қызметтік, өндірістік, коммерциялық немесе басқа да бір ақпарат.

Коммерциялық құпия деп мемлекеттік құпия болып табылмайтын, өндіріске, технологиялық ақпаратқа, басқаруға қаржыға және мекеменің басқа да бір салаларына байланысты мәліметтер табылады.

Құпиялы ақпаратқа – мемлекеттік құпиясы бар ақпарат жатады. Мемлекеттік құпия болып санкцияланбаған таралуы мемлекеттік органдарға, ұйымдарға, субъектілерге және толығымен мемлекетке зардабын тигізетін ақпарат жатады.

Ақпараттың зерттеу объектісі ретінде келесідей сипаттамалары бар:

• 
  масса, өлшем, энергия сияқты параметрлердің физикалық әдістер мен приборлармен өлшенбеуі;
  
• 
  сақтау құрылғысына жазылған ақпарат сақталып, өңделіп және түрлі байланыс каналдарынан тасымалданады;
  
• 
  кез келген материалды объектте өзі немесе басқа бір объект туралы ақпарат болады.
  

1. Ақпарат тасымалдау құрылғысында болса ғана оны пайдалануға болады;

Ақпарат тасымалдаушылар:

• 
  тасымалдаушы – ақпарат көзі(сызба – бұл негіз, ал ол салынған қағаз – тасымалдаушы, алайда сурет салынбаған таза қағаз оның физикалық және химиялық қасиеттері туралы ақпарат болып табылады);
  
• 
  тасымалдаушы – ақпарат тасушы;
  
• 
  тасымалдаушы – ақпарат алушы.
  

2. 
   Ақпарат құндылығы оның пайдаланушы(алушы, иесі) үшін пайдалық дәрежесімен бағаланады.
   

Ақпарат қорғау процессінде ақпарат тасымалдау құрылғысына пайдалықтың шартты белгісі – құпиялық және конфиденциалдық грифін енгізеді. Ақпарат конфиденциалдылығының грифін анықтайтын критерийлер болып бәсекелес немесе қастандық жасаушы субъектінің қолына түскен ақпарат табылады:

• 
  мекемеге тиген экономикалық немесе моральдә зардап көлемі;
  
• 
  ұйым қызметіндегі апатты жағдайлар(банкрот және т.б.) салдары.
  

Ақпарат құны, басқа да тауарларға сияқты, түпкілікті құны(өз құны) мен қосымша құннан(пайда) тұрады.Өз құны ақпаратты мынадай жолдармен алуға кеткен шығындармен анықталады:

• 
  лабораториялардағы, аналитикалық орталықтар, топтар және т.б.-дағы зерттеулер;
  
• 
  ақпарат сатып алу;
  
• 
  ақпаратты заңсыз жолдармен алу.
  

• 
  нарықта ақпараттың сатылуы;
  
• 
  жаңа қасиеттері бар немесе пайда әкелетін технологияларға қажет ақпарат;
  
• 
  маңызды шешімдер(ресурстарды экономдау) қабылдау үшін ақпарат қолдану.
  

3. Ақпарат мөлшерін объективті түрде(пайдаланушыға пайдалығының есебінсіз) бағалау мүмкін емес.

Кей жағдайда ақпарат пайдалығын оның сапасымен байланыстырады, «сапа» ұғымының ақпаратқа қатысты өз мағынасы жоқ, себебі ол «көлем» ұғымымен көрінбей қалады.

Ақпарат көлемі оның сапасына байланысты: фотосурет неғұрлым сапалы болса, соғұрлым онда көп түстер болады, соғұрлым онда кедергілер аз болады.

Ақпаратты көшіру кезінде оның көлемі өзгермейді, ал бағасы төмендейді.

Барлық айтылған қасиеттер ұйымның, мемлекеттің, адамдар тобының – кез келген ақпараттық жүйелер субъектілерінің ақпараттық қауіпсіздік саясатын құру процессінің құрамдас бөлігі болып табылады.

• 
  Құпиялылығы – белгілі бір ақпараттың белгілі бір адамдарға ғана тиімді екеніне сенімділік; бұл категорияны бұзу – ақпаратты бұзу немесе ұрлау деп атлады;
  
• 
  Бүтіндігі – ақпараттың сақталуы немесе таралуы кезінде санкцияланбаған өзгерісиердің болмағанына сенімділік; бұл категорияны бұзу – мәліметтің фальсификациясы деп аталады;
  
• 
  Аутентичность – ақпараттың көзі – оның авторы болып табылатынына сенімділік; бұл категорияны бұзу – автордың тарапынан мәліметтердің фальсификациясы деп аталады;
  
• 
  Апелляциялануы - өте күрделі категория, бірақ электронды коммерцияда жиі қолданылады. Қажет уақытында белгілі бір адам сол мәліметтің авторы өзі екенін дәлелдей алады. Алдыңғы категориялардың ерекшелігі – автордың ауысуы кезінде, басқа біреу өзін сол мәліметтің авторы депайтуы мүмкін; ал апелляцияда – автордың өзі бір кездегі «сөздерінен» бас тартуы мүмкін.
  

• 
  Сенімділік – жүйенің жоспарланғандай қалыпты және штаттан тыс режимде болуына сенімділік;
  
• 
  Нақтылық – барлық командалардың толық және нақты орындалуына сенімділік;
  
• 
  Ақпаратқа жолды бақылау - әртүрлі адамдардың объектілерге әртүрлі жету жолдарының болуына сенімділік; бұл жолдардың шектелуі әрқашан орындалып отырады;
  
• 
  Бақылануы – кез келген уақытта программалық кешеннің кез келген компоненттеріне толық тексеріс болу мүмкіндігі;
  
• 
  Идентификация бақылауы – жүйеге қосылған пайдаланушының онда болған қателіктерді мойындауы.
  

• 
  Ақпаратқа әсер ету түрлері;
  
• 
  Автоматтандарылған жүйе түсінігі;
  
• 
  Автоматтандарылған жүйеге түсетін қауіп түрлері;
  
• 
  Қауіптерге қпрсы тұру шаралары;
  
• 
  Қорғаныс жүйелерінің құрылу принциптері.
  

• 
  сақтау құрылғыларынан жоғалуы;
  
• 
  бүлінуі;
  
• 
  мәндік мазмұнының бұзылуы;
  
• 
  логикалық байланыстың бұзылуы;
  
• 
  дұрыстығының бұзылуы(қолда бар ақпараттың негізгі жағдайына сәйкес келмеуі).
  

• 
  барлық жұмыс станциялары;
  
• 
  белгіленген серверлер және орталық компьютер;
  
• 
  локальді байланыс каналдары;
  
• 
  ақпарат алу жолының реквизиттері.
  

• 
  Ақпаратты қорғау жүйелерінің жалпы анализі мен классификациясы.
  
• 
  Тақ жиындар теориясының негізгі көрінісі.
  
• 
  Ықтималдылық-автоматты модельдеудің негізгі көрінісі.
  
• 
  Формальды емес жүйелер теориясының негізгі көрінісі.
  

Вирустардың кіруі

Компьютер вирусты жұқтырған кезде оны табу керек. Ол үшін оның ең басты көрінетін белгілерін білу керек. Оларға келесі белгілерді жатқызуға болады:

• 
  компьютердің ақырын жұмыс істеуі
  
• 
  операциялық жүйенің жүктелмеуі
  
• 
  файлдардың және каталогтардың жоғалуы немесе олардың мазмұнының өзгеруі
  
• 
  файлдың күнінің немесе уақытының өзгеруі
  
• 
  файлдардың мөлшерінің өзгеруі
  
• 
  файлдардың белгісіз бір себептен компьютерде көбейіп кетуі
  
• 
  жедел жадының бос орынының азайуы
  
• 
  экранда қаралмаған бейнелердің немесе сөздердің шығуы
  
• 
  қаралмаған дыбыстардың берілуі
  
• 
  компьютердің жиі жұмысын тоқтатып қалуы
  

Вирус қандай болмасын, қолданушы одан қорғанудың негізгі тәсілдерін білуі қажет. Вирустан қорғану үшін мынаны қолдануға болады:

• 
  винчестер қорғалып тұрған сияқты файлдардыңда жалпы қорғаушы түрлері
  
• 
  профилактика
  
• 
  вирусқа қарсы программаларды орнату
  

1. информацияның және дискінің облыстық жүйелерінің көшірмесін жасау.

2. информацияға шектеулі қолдану қою.
ВИРУСҚА ҚАРСЫ ҚҰРАЛДАР

Вирустардың жіктелуі. Компьютерлік вирустардың әртүрлі типтері бар: жүктелетін, файлдық, макровирустар және желілік.

Жүктелетін вирустар дискеттердің немесе винчестердің жүктеуші секторларын зақымдайды.  Жүктелетін вирустармен зақымдалған жүйені қайта қосқанда басқаруды операциялық жүйенің жүктеуші программалық кодына емес, вирус кодына береді.

Файлдық вирустар өзінің көбеюі үшін операциялық жүйенің файлдық жүйесін пайдаланады. Файлдық вирустар әртүрлі форматтағы (EXE, COM, BAT, SYS және т.б.) орындалушы файлдарды зақымдайды.

Барлық жүктелетін және файлдық вирустар резидентті, яғни компьютердің оперативті жадында орналасады және пайдаланушының жұмыс істеу процесінде қауіпті жағдайлар (дискеттегі мәліметтерді өшіріп тастау, аттарын және басқа да атрибуттарын өзгерту және т.б.) тудырады. Резиденттік вирустардан емдеу қиын, зақымдалған файлдарды дискіден өшіргенмен олар компьютердің оперативті жадында қалып қояды және  файлдарды қайта зақымдауы мүмкін.

Макро-вирустар мәліметтерді өңдеуге  арналған жүйелерге (мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер және т.б.) орнатылған тілдерде жазылған программалар болады.  Өзінің көбеюінде мұндай вирустар макро-тілдер мүмкіндіктерін қолданады және олардың көмегімен зақымдалған файлдың (құжаттың немесе кестенің) біреуінен басқаларына көшеді. Макро-вирустар көбінесе Visual Basic for Application  тілінің мүмкіндіктерін қолданатын Microsoft Office-те кең таралды.

Пайдаланушы құжатпен жұмыс істеу барысында әртүрлі әрекеттер орындайды: құжатты ашады, сақтайды, баспаға шығарады, жабады және т.б. Мұндай кезде қосымшалар сәйкес келетін стандартты макростарды іздейді және орындайды. Макро-вирустар стандартты макростардан тұрады, олардың орнына шақырылады және әр ашылған және сақталынған құжаттарды зақымдайды. Макро-вирустардың жағымсыз әрекеті   түзілген макростар (мәтіндерді орналастыру, меню қосымшасының орындалуына тиым салу және т.б.) көмегімен таралады.

Макро-вирустар шектелген резидентті болып табылады, яғни олар оперативті жадыда болады және құжаттарды қосымша ашық тұрғанда зақымдайды. Сондай-ақ, макро-вирустар құжат шаблондарын зақымдайды және сол себепті зақымдалған қосымша жүктелуінде-ақ іске қосылады.

  Желілік вирустар  жергілікті және ауқымды желі хаттамаларын пайдалану барысында таралады. Желілік вирустардың негізгі жұмыс принципі - өз кодын алыста орналасқан компьютерге беріп, тасымалдай алуы.

Вирусқа қарсы программалар

Вирусқа қарсы блоктаушылар - "вирусты-қауіпті" жағдайларды қармап және ол туралы пайдаланушыға хабар жеткізетін резиденттік программалар. Мысалы, дискінің жүктеу секторына жазылған жазба "вирусті-қауіпті" болып табылады, оларды BIOS Setup пограммасы арқылы тоқтатуға болады.

Сонымен бірге көптеген полифагтарда эвристикалық сканерлеу алгоритмі қолданылады, яғни тексерілетін объекттің командалар тізбегін, кейбір статистикалық мәліметерді талдап, әр объект үшін шешім (зақымдалған ба, жоқ па) қабылдайды.

Полифаг-мониторлар  барлық уақытта компьютердің оперативті жадында орналасады да, барлық файлдарды осы уақыт режимінде тексереді. Полифаг-сканерлер жүйені қолданушының командасынан кейін ғана тексереді.

  Вирустан қорғау, ұстау және емдеу. Вирусқа қарсы программалар көмегімен өз компьютеріңізде вирустың бар жоқтығын тексеріп, бар болған жағдайда емдеңіз.

1.BIOS Setup программасының көмегімен жүйелік дискінің жүктеу секторына қорғаныс орнатуға болады.

2. ADinf32 ревизорының көмегімен компьютердегі күдікті өзгерістер туралы мәлімет ала аламыз. Бірінші жүктелуінде кестеде оперативті жадының көлемі, басты жүктеу секторының, жүктеу секторының бейнесі, қате беріп тұрған кластерлердің тізімі, каталогтардың бұтақ тәрізді құрылымы, файлдардың ұзындығы мен олардың бақылау қосындысы туралы мәлімет сақталады. Ревизорды іске қосу үшін:

1. ADinf32 ревизорын іске қосыңыз.

2. Терезеде тексерілетін дискіні таңдап, Старт батырмасын шертіңіз.

3. Таңдалған дискілерге кестелер құрылады.

1-сурет. ADinf32 ревизорының терезесі.

Вирус компьютерді зақымдағанда, ол ендірілетін объектілерді (файл немесе жүктеу секторы) өзгертеді. ADinf32 ревизорын жүктеу вируспен зақымдалғандығын куәландыратын өзгерістерді табу мүмкіндігін береді.

Тексеру нәтижелерін көру үшін:

1.Терезеде тексерілетін дискілерді таңдап, Старт батырмасын шертіңіз.

2. Кестеде сақталған мәліметтермен қазіргі уақыттағы мәліметтер салыстырылады.

2-сурет. ADinf32 ревизорының Тексеру нәтижелерін көру терезесі.

3-сурет. AntiViral Toolkit Pro терезесі.

1. AntiViral Toolkit Pro полифаг-сканерді іске қосыңыз.

2. Облыс бөлімінен тексеруге қажет дискіні таңдаңыз.

4-сурет. Объектілер (тексерілетін объектілерді таңдау) терезесі.

4. Әрекеттер бөлігінде вирус табылғандағы әрекеттерді  (Тек есеп, Емдеуге сұраныс, Сұраныссыз емдеу, Сұраныссыз жою) таңдаңыз.

5.Пуск батырмасын шерту арқылы тексеруді бастаңыз.

6. Вирус табылған жағдайда емдеуге сұраныс пайда болады.

7. Тексеру аяқталғаннан кейін қосымшаның оң жақ төменгі шетінде табылған вирустар мен емделген файлдар туралы мәлімет пайда болады.

5-сурет. Статистика (табылған вирустар мен емделген файлдар туралы мәліметер) терезесі.