Платежные системы казахстана

жүктеу 1,01 Mb.

бет	7/7
Дата	04.12.2017
өлшемі	1,01 Mb.
	#2937

1 2 3 4 5 6 7

IV. ТӨЛЕМ ҚҰРАЛДАРЫ
2012 жылы банктер мен «Қазпочта» АҚ кестеде келтірілген төлем құжаттарын пайдалана отырып, 124 948.2 млрд. теңге сомасына 310 307.2 мың құжат көлемінде транзакция жүргізді. Қазақстан аумағында барынша таралған төлем құжаттары бұрынғысынша төлем тапсырмалары мен төлем құжаттары болып табылады. Бұл ретте бір төлем тапсырмасының орташа сомасы 2012 жылы 1.0 млн. теңгені құрады.

Сонымен қоса, саны бойынша төлем карточкаларының жоғары үлес салмағы және төлемдердің мөлшері бойынша төмен үлес салмағы негізінен аздаған қолма-қол ақша сомасын (бір транзакцияның орташа сомасы 2012 жылы 32.7 мың теңгені құрады) алу үшін ғана аталған төлем құралын пайдаланумен сипатталады.

2012 жылы ең аз пайдаланылған төлем құралы төлем талаптары-тапсырмалары мен инкассалық өкімдер болып табылады. Жалпы саны мен көлемінде аталған құралдарды пайдаланудың аздаған үлесі олардың ерекшеліктеріне негізделген.
Төлем құралдары бөлігіндегі төлемдер бойынша 2012 жылғы мәлімет

мың транзакция мен млрд. теңге

Төлем құралы	Саны		Сома
Төлем құралы	Абс.	жалпы көлемінде %-бен	Абс.	жалпы көлемінде %-бен
Төлем тапсырмалары	122 011.0	39.3%	118 868.1	95.1%
Төлем талаптары-тапсырмалар	533.7	0.2%	3.1	0.002%
Инкассалық өкімдер	84.0	0.03%	32.8	0.03%
Төлем карточкалары	187 645.9	60.5%	5 562.6	4.5%
Басқа құралдар^⁹	32.6	0.01%	481.6	0.4%
Жалпы жиынтығы	310 307.2	100.0%	124 948.2	100.0%

V. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АҚША АУДАРУ ЖҮЙЕЛЕРІ
Қазіргі кезде ақша аудару жүйелерінің нарығы Western Union, Faster, Алтын тәж, Contact, Жедел Почта, Блиц, Unistream, Анелик, Дүниежүзілік почта одағының жүйесі, Лидер, MoneyGram, Coinstar Money Transfer, CiberPlat, BS-Client, Open Way, IntelExpress, Шығыс Экспресс, InterBanking, Метроэкспресс, Почта аударымдары сияқты халықаралық жүйелермен беріліп отыр.

Халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы жіберілген ақша аударымдарының жалпы көлемі 2012 жылы 248,2 млрд. теңге сомасына 2 285,3 мың транзакцияны құрады. Бұл ретте Қазақстан аумағында 44,1 млрд. теңге сомасына 692,3 мың транзакция (ХААЖ арқылы жүргізілген төлемдердің жалпы санының 30,3% және жалпы сомасының 17,8%) жүргізілді. Халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы шетелге 204,1 млрд. теңге сомасына 1593,0 мың транзакция аударылды.

Бұл ретте халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы жүргізілген ақша аударымдарының негізгі көлемі Алтын тәж жүйесіне - 24,4% және ақша аударымдарының жалпы саны мен көлемінің 28,6%, Western Union – 14,0% және тиісінше 15,0%, Faster – 14,0% және 10,4%, Contact – 8,2% және 10,4%, Жедел почта жүйесіне – 4,1% және 10,3% тиесілі.

Бұл ретте аталған жүйе арқылы аударымдардың жалпы көлемінен жеке тұлғалардың аударымдары (ел аумағында, сол сияқты шетелге) 2012 жылы 227,9 млрд. теңге сомасына 2 088,3 мың транзакцияны құрады.

Трансшекаралық ақша төлемдері мен аударымдарын жөнелту кезінде халықаралық ақша аудару жүйесінің жеке тұлғалары арасында барынша танымал Алтын тәж жүйесі болып табылады, ол арқылы халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы жүргізілген аударымдардың жалпы сомасының 31,2% аударылды және Western Union – тиісінше 13,7%. Бұл ретте халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы жүргізілген жеке тұлғаның бір аударымының орташа сомасы 109 мың теңгені құрады.

Бұл ретте жеке тұлғалар халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы шетелге 185,9 млрд. теңге сомасына 1 461,9 мың транзакция жүргізілді. Халықаралық ақша аудару жүйесі арқылы жүзеге асырылған ақша төлемдері мен аударымдарының негізгі көлемі Ресей Федерациясы резиденттерінің пайдасына берілді – аталған жүйе арқылы жасалған аударымдардың жалпы санының 47,4%, Өзбекстан тиісінше – 16,3%, Қытай – 9,2%, Қырғызстан – 6,2%, Әзірбайжан – 3,0%, Украина – 2,8% және Түркия – 2,2%.

Жеке тұлғалар шетелге жіберген ақша аударымдары

жөніндегі мәлімет

Ақша алушының резиденттік елі	Саны (мың тр.)	Сомасы (млн. теңге)
Ресей Федерациясы	738,9	88 184,1
Қытай	26,6	17 128,8
АҚШ	9,9	1 137,3
Түркия	22,2	4 120,7
Германия	7,9	1 022,7
Өзбекстан	287,9	30 332,8
БАӘ	5,0	1 278,3
Латвия	0,9	132,0
Англия	2,3	376,2
Гонконг	0,1	24,3
Украина	45,3	5 191,2
Швейцария	0,6	243,5
Литва	1,5	397,2
Қырғызстан	128,6	11 571,3
Италия	1,0	96,1
Сингапур	0,1	15,4
Беларусь	12,2	1 680,6
Әзірбайжан	29,8	5 538,5
Армения	11,4	2 277,2
Тәжікстан	24,1	2 251,7
Басқа елдер	105,7	12 891,5
Жалпы жиынтығы	1 461,9	185 891,4

1-қосымша

Төлем карточкалары үшін жабдықтар бойынша 01.01.2013ж. мәліметтер

Облыстың/қаланың атауы		POS-терминалдар				Банкоматтар			Банк дүңгіршектері
		саны (бірлік)		үлесі (%)		саны (бірлік)		үлесі (%)	саны (бірлік)	үлесі (%)
Ақмола	829		2,5%		307		3,5%		51	3,0%
Ақтөбе	1 345		4,0%		487		5,6%		102	6,1%
Алматы	884		2,7%		364		4,2%		81	4,8%
Атырау	1 528		4,6%		464		5,4%		71	4,2%
Шығыс Қазақстан	2 145		6,4%		705		8,1%		130	7,7%
Жамбыл	682		2,0%		309		3,6%		78	4,6%
Батыс Қазақстан	1 208		3,6%		368		4,3%		70	4,2%
Қарағанды	2 417		7,3%		769		8,9%		198	11,8%
Қостанай	1 244		3,7%		360		4,2%		65	3,9%
Қызылорда	483		1,4%		239		2,8%		49	2,9%
Маңғыстау	1 337		4,0%		428		4,9%		82	4,9%
Павлодар	1 671		5,0%		521		6,0%		99	5,9%
Солтүстік Қазақстан	854		2,6%		255		2,9%		57	3,4%
Оңтүстік Қазақстан	1 577		4,7%		580		6,7%		104	6,2%
Алматы қ.	10 662		32,0%		1 625		18,8%		299	17,8%
Астана қ.	4 452		13,4%		871		10,1%		142	8,5%
Қазақстан Республикасы	33 318		100,0%		8 652		100,0%		1 678	100,0%

2-қосымша
Карточкалардың және ұстаушылардың саны бойынша 01.01.2013ж. мәліметтер

Облыстың/қаланың атауы		Айналымдағы төлем карточкалары				Төлем карточкаларын ұстаушылар			2012ж. желтоқсанда белсенді (пайдаланылған) төлем карточкалары
		саны (бірлік)		үлесі (%)		саны (адам)		үлесі (%)	саны (бірлік)	үлесі (%)
Ақмола	323 836		2,7%		302 948		2,7%		231 904	3,7%
Ақтөбе	565 203		4,7%		531 132		4,8%		330 127	5,2%
Алматы	435 805		3,6%		408 190		3,7%		289 820	4,6%
Атырау	477 603		3,9%		439 851		4,0%		260 732	4,1%
Шығыс Қазақстан	853 607		7,0%		767 832		6,9%		510 582	8,0%
Жамбыл	408 708		3,4%		384 181		3,5%		294 152	4,6%
Батыс Қазақстан	364 830		3,0%		332 567		3,0%		217 240	3,4%
Қарағанды	929 535		7,7%		845 986		7,6%		594 612	9,4%
Қостанай	434 468		3,6%		410 994		3,7%		289 869	4,6%
Қызылорда	366 684		3,0%		338 131		3,1%		244 777	3,9%
Маңғыстау	450 807		3,7%		413 900		3,7%		267 190	4,2%
Павлодар	552 178		4,5%		500 499		4,5%		344 218	5,4%
Солтүстік Қазақстан	258 443		2,1%		237 608		2,1%		173 999	2,7%
Оңтүстік Қазақстан	820 490		6,8%		767 180		6,9%		516 258	8,1%
Алматы қ.	4 075 717		33,6%		3 643 425		32,9%		1 326 748	20,9%
Астана қ.	821 897		6,8%		756 825		6,8%		454 042	7,2%
Қазақстан Республикасы	12 139 811		100,0%		11 081 249		100,0%		6 346 270	100,0%

3-қосымша

Электронды банктік қызмет нарығындағы төлем көлемі бойынша мәліметтер

Облыстың/қаланың атауы	Төлем карточкаларын қолдана отырып қолма-қол ақша алу		Төлем карточкаларын қолдана отырып жүргізілетін қолма-қол емес төлемдер		Төлем карточкаларын қолданбай жүргізілетін қолма-қол емес төлемдер		Қолма-қол ақша енгізу арқылы төлем карточкаларын қолданбай жүргізілетін төлемдер
Облыстың/қаланың атауы	саны (мың транз)	сомасы (млн. теңге)	саны (мың транз)	сомасы (млн. теңге)	саны (мың транз)	сомасы (млн. теңге)	саны (мың транз)	сомасы (млн. теңге)
Ақмола	5 180,7	142 669,3	370,5	14 232,7	65,0	2 340,2	391,7	7 885,7
үлесі %	3,6%	3,0%	1,1%	2,2%	1,0%	0,9%	3,4%	3,3%
Ақтөбе	8 077,6	248 931,6	1 248,2	29 767,2	48,3	3 115,1	746,4	11 367,3
үлесі %	5,5%	5,2%	3,6%	4,7%	0,7%	1,3%	6,5%	4,8%
Алматы	6 269,2	198 809,2	977,1	35 510,3	128,4	4 563,4	647,8	10 951,7
үлесі %	4,3%	4,2%	2,8%	5,6%	1,9%	1,8%	5,7%	4,6%
Атырау	7 548,7	255 383,4	1 034,3	49 626,0	59,6	4 051,6	456,0	12 221,7
үлесі %	5,2%	5,4%	3,0%	7,8%	0,9%	1,6%	4,0%	5,2%
Шығыс Қазақстан	12 463,8	366 225,8	1 705,7	16 205,9	202,0	9 258,1	638,8	8 863,3
үлесі %	8,5%	7,7%	4,9%	2,5%	3,0%	3,7%	5,6%	3,7%
Жамбыл	6 488,8	195 065,7	850,8	17 195,3	25,2	1 819,6	334,1	8 115,2
үлесі %	4,4%	4,1%	2,5%	2,7%	0,4%	0,7%	2,9%	3,4%
Батыс Қазақстан	5 394,8	156 452,3	939,1	23 879,1	53,9	5 725,5	346,4	7 360,5
үлесі %	3,7%	3,3%	2,7%	3,7%	0,8%	2,3%	3,0%	3,1%
Қарағанды	14 618,7	425 181,0	1 584,1	28 919,3	226,1	8 954,6	928,7	18 385,1
үлесі %	10,0%	9,0%	4,6%	4,5%	3,3%	3,6%	8,1%	7,8%
Қостанай	6 425,5	188 368,4	5 019,1	13 919,6	49,1	3 233,5	441,5	7 309,3
үлесі %	4,4%	4,0%	14,5%	2,2%	0,7%	1,3%	3,9%	3,1%
Қызылорда	5 037,7	173 652,9	1 153,5	16 966,5	31,3	2 229,4	568,7	9 417,2
үлесі %	3,5%	3,7%	3,3%	2,7%	0,5%	0,9%	5,0%	4,0%
Маңғыстау	7 002,0	288 540,6	1 305,5	32 360,5	51,6	3 503,1	459,6	12 354,3
үлесі %	4,8%	6,1%	3,8%	5,1%	0,8%	1,4%	4,0%	5,2%
Павлодар	7 434,0	223 057,2	1 201,8	21 631,6	63,7	5 526,0	528,6	10 043,4
үлесі %	5,1%	4,7%	3,5%	3,4%	0,9%	2,2%	4,6%	4,2%
Солтүстік Қазақстан	4 075,9	108 080,9	389,7	6 799,4	36,1	1 676,2	251,5	4 409,2
үлесі %	2,8%	2,3%	1,1%	1,1%	0,5%	0,7%	2,2%	1,9%
Оңтүстік Қазақстан	10 107,6	318 361,6	768,2	30 160,7	73,7	7 154,7	657,0	14 428,8
үлесі %	6,9%	6,7%	2,2%	4,7%	1,1%	2,9%	5,8%	6,1%
Алматы қ.	25 938,7	991 035,8	12 069,8	225 942,9	5 486,1	174 741,0	2 202,8	51 630,0
үлесі %	17,8%	20,9%	35,0%	35,4%	80,4%	70,2%	19,3%	21,8%
Астана қ.	13 827,4	469 139,1	3 911,3	75 849,0	224,2	11 203,4	1 823,8	42 205,0
үлесі %	9,5%	9,9%	11,3%	11,9%	3,3%	4,5%	16,0%	17,8%
Қазақстан Республикасы	145 891,0	4 748 954,9	34 528,6	638 965,8	6 824,1	249 095,5	11 423,4	236 948,0

1 Төлем жүйесінің бір жылғы жұмыс істеу қабілетінің коэффициенті нақты жұмыс уақытының (төлем жүйесі тоқтатылған уақыт кезеңін қоспағанда төлем жүйесінің операция күні ашылғаннан бастап операция күні жабылғанға дейінгі уақыт кезеңі) төлем жүйесінің жұмысының жалпы уақытына (төлем жүйесінің операция күні ашылғаннан бастап операция күні жабылғанға дейінгі уақыт кезеңі) қатынасы ретінде есептелінеді.

2 Деректерді өңдеу орталықтарын құру бойынша TIA-942 стандарты.

3 Өтімділік тәуекелі – төлеушінің ақша аудару бойынша өзінің міндеттемелерін орындамау ықтималына байланысты тәуекелі.

4 Жүйелік тәуекел – төлем жүйесін бір пайдаланушысының өзінің ақша аударымы бойынша міндеттемелерін орындамауы төлем жүйесінің басқа пайдаланушыларының (бір немесе бірнеше) өз міндеттемелерін орындамауға әкеледі.

5 ААК = Д / Лс,

мұнда: ААК – операциялық күндегі БААЖ-дағы ақша айналымдылығы коэффициенеті; Д – БААЖ бойынша дебет айналымының сомасы (операциялық күндегі пайдаланушылардың дебет айналымдарының жалпы сомасы); Лс – банкаралық жүйесінің ағымдағы өтімділігі (БААЖ-ға операциялық күн ішінде келіп түскен/алып алынған ақшаны ескергенде, операциялық күннің басында БААЖ-дағы пайдаланушылардың ақша қалдықтарының сомасы).

6Лс

АӨК = -----------,

Д + Н

мұнда: АӨК –операциялық күндегі БААЖ өтімділік коэффициенті; Лс – БААЖ ағымдағы өтімділігі (БААЖ-ға операциялық күн ішінде келіп түскен/алып алынған ақшаны ескергенде, операциялық күннің басында БААЖ-дағы пайдаланушылардың ақша қалдықтарының сомасы); Д – БААЖ бойынша дебет айналымы сомасы (операциялық күндегі пайдаланушылардың дебет айналымдарының жалпы сомасы); Н – өтімділіктің жеткіліксіз болуы себебімен операциялық күннің соңында БААЖ алып тасталған орындалмаған төлемдер сомасы.

7 Жүйеде өтімділік тәуекелі мен жүйелік тәуекелі ең төмен болып саналатын ААК және АӨК шектерінің мынадай дәліздері белгіленді: АӨК<0,5 болған кезде жоғарғы шегі ААК>1,5, АӨК >1,5 болған кезде ААК төменгі шегі<0,5 болады.

8 Клиринг пайдаланушыларының таза позициясының есебі БААЖ-дағы пайдаланушылардың қолда бар қаражаты есебінен жүзеге асырылатындықтан, пайдаланушылардың таза дебет позициясының орташа сомасы БААЖ-да пайдаланушылар айналысының орташа күндік сомасына арақатынаста болады.

9 Басқа төлем құралдарына тауарлар мен қызметтер үшін есептесуге арналған чектер, банк шотын тікелей дебеттеу жатады.

жүктеу 1,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7