Физика сабақтарында қарастырылатын оқу материалындағы политехникалық білімнің мазмұнына енуге тиісті

2.Физиканы оқытуда оқушыларға кәсіби бағыт беру.

а) политехникалық білімдердің негізі;

ә) физиканы оқытудағы еңбек тәрбиесі;

б) физика-техникалық кәсібибағдар.

Халықшаруашылығының негізгі салалары бойынша оқушылардың политехникалық білімін тереңдетуде физика сабақтарының ролін ерекше ескерген жөн. Мысалы, «Электродинамика» бөлімін оқығанда жас жеткіншектер двигательдердің, генераторлардың, электр станцияларының қуаттарымен, оларда қолданылатын жаңа приборлармен танысады. Материалдардың түрлі қасиеттерімен таныстырғанда, космос ғасырының металы - титан туралы түсінік беруге болады. Оның тығыздығы 4510 кг/м.куб., балқу температурасы 1668⁰С, ал беріктілігі темірдің беріктілігінен 2 есе, алюминийдікінен 6 есе артық. Мұндай жеңіл әрі берік металл авиацияда, космонавтикада кеңінен қолданылатын болады (б). Физиканы оқыту процесінде жастар көптеген техникалық мамандықтардың (электрмен пісіру, механик, инженер, ғарышкер, конструктор, оператор, т.т.) кәсіби ерекшеліктермен танысады (ә).

Мұндай материалдар мектеп физикасының танымдық, тәлім-тәрбиелік және кәсібибағдарлық маңызын айқын аша түседі. Демек, бұл жағдай физика сабақтарында күнделікті ескерілуі тиіс.

Кәсіптік бағдар беру дегеніміз – педагогтардың, психологтардың, дәрігерлердің және басқа да қызметкерлердің қоғамның қажеттілігіне қарай әрбір оқушының қабілеттілігі мен бейімділігін ескере отырып, кәсіптік қызығуы мен қабілеттілігін қалыптастыруға және мамандық таңдауға көмектесуде, мақсатты істелетін жұмыс. Мектептегі кәсіптік бағдар беру жұмысының негізгі міндеттері төмендегідей:

- оқушыларды көпшілік мамандықтар туралы түсінікпен қаруландыру;

- кәсіптік қызығуы мен бейімділігін, қабілеттілігін қалыптастыру және дамыту мақсатында оқушылардың дара ерекшеліктерін зерттеу;

- мектеп бітірушілерге мамандық таңдауға көмектесу;

- оқушыларды белгілі мамандықтың түрін меңгеруге бейімдеу.

Кәсіптік бағдар беру жүйесінің құрамды бөліктеріне, кәсіптік ақпарат, кәсіптік ағарту жұмысы, кәсіптік ақыл-кеңес және кәсіптік іріктеу (профотбор), кәсіптік бейімделу жатады. Кәсіптік ақпарат – орта мектептегі кәсіптік бағдар берудің ең негізгі нысандарының бірі. Кәсіптік ақпарат арқылы оқушылар әр түрлі мамандықтардың маңызы мен мәні туралы түсініктер алады. Мамандық бойынша адамға қойылатын талаптармен таныстырылады. Мамандықтың ерекшелігі, оның қоғамда алатын орны туралы түсініктер беріледі.

Кәсіптік іріктеу – (профотбор) мамандықты меңгеруге жарамдылығын арнаулы әдістеме арқылы анықтауға бағытталған зерттеу процесі. Қоғамда кәсіптік іріктеу белгілі бір мамандықтың түріне зорлықпен жүргізілетін «бейімдеушілік» түрінде болса, кәсіптік іріктеудің (профотбор) негізіне оның гуманистік, тәрбиелік мәні, жастардың жаңа жағдайда жұмысқа «үйренуі» жатады.

3.Физиканы оқыту процесінде оқушыларға экологиялық білім беру.

Табиғатты қорғаудың қажеттілігін жеке адамның түсінуі үшін үлкен тәрбие жұмысын жүргізу қажет. Демек болашақ ұрпақ табиғат тазалығын сақтап қалатындай деңгейдегі экологиялық білім беру баршаға бірдей іс. Мұндай жұмыс мектеп қабырғасынан басталады. Экологиялық материал пәндердің тәрбиелік мәнін күшейтуі – табиғатты қорғау жөнінен ғылыми-техникалық прогрестің ерекшеліктерін өзара байланыста қарастыруы, биосфераға антропогендік әсердегі диалектикалық сипатын ашуы, оқушылардың экологиялық мәдениетінің табиғатқа деген жауапты қатынасының қалыптасуына мүмкіндік туғызуы қажет. Бұл орайда физика пәнінің алатын орны ерекше. Физиканы оқыту барысында экологиялық білімнің жүзеге асуы оқушылардың табиғатқа деген жауапты қатынасын, экологиялық мәдениетін қалыптастыруға үлкен үлес қосады. Жоғары сынып оқушылары экологиялық материалдарды қабылдауға қабілеттірек, себебі олардың белгілі ғылымдар негізі туралы мәліметтер қоры толық өмірлік тәжірибелерде қалыптасқан. Сонымен қатар олар ғылыми талдау жасап салыстыра алады, жалпылауға және қорытынды жасауға қабілеттірек. Осыған байланысты физика пәнін оқыту барысында оқу бағдарламасына сәйкес 10-сынып физика курсы бойынша электродинамика бөлімін өткен кезде оқушыларды экологиялық мазмұндағы төмендегідей негізгі сұрақтармен таныстыруға болады: электр өрісі және оның өсімдіктер мен жануарлар әлеміне әсері, электр энергиясын өндіру және тиімді пайдалану, оның басқа энергия түрлерінен экологиялық тұрғыдан алып қарағанда артықшылығы, халық шаруашылығындағы электр тогының қолданылуы, жер бетіндегі организмдер тіршілігі үшін атмосфералық электр көзінің маңыздылығы, атмосфералық электр энергия көзі, электрофильтрлермен суды және ауаны тазарту, жердің магнит өрісі т.б. Мысал ретінде оқушыларды организмдерде өтетін өмір сүру үшін маңызды процестерге әсер ететін өлі табиғат элементі болып табылатын электр өрісімен таныстыруға болады. Физика курсы бойынша бағдарламаны талдаудың нәтижесінде мұндай жұмысты «Электр өрісі» тақырыбын қарастырғанда ұйымдастырған жөн.

Оқушылардың Жердің электр өрісі туралы білімдерін жетілдіруде конденсаторлардың түрлерімен таныстыру көп үлес қосады.

Газдардағы электр тогы туралы материалдарды түсіндірген кезде оқушыларды зауыттардың, фабрикалардың, жылу электр станцияларының және т.б. трубаларынан бөлініп шығатын зиянды газдарға ұстауға арналған электр фильтрлерінің жұмыс істеу процесіне және қолданылуының экологиялық маңыздылығына тоқтала кетуге болады, ал токтың магнит өрісі тақырыбында оқушыларға электромагниттік ластанудың негізгі ғылыми-техникалық прогреспен тығыз байланысты екенін, оны электр тасымалдау желісі мен атмосфералық өрістің тудыратындығының, ал біздердің электромагниттік өріс қоршауында екенімізді әңгімелеп, электромагниттік сәуле шығарудың ішінен жарық толқыны мен инфрақызыл сәулеленуді сезінетінімізді жеткізуге болады. Осы өрістің зиянды әсерінен қорғаудың керектігін түсіндіру керек.

Экологиялық білім – қоршаған ортаны қорғау үшін қажетті білімді, әдетті, ептілікті, икемдікті қамтиды.
Дәрісті меңгергеннен кейін білуге қажетті негізгі ұғымдар

Политехникалық білім – өндіріс негіздерін зерделейді.

Кәсіби бағыт беру – педагогтардың, психологтардың, дәрігерлердің және басқа да қызметкерлердің қоғамның қажеттілігіне қарай әрбір оқушының қабілеттілігі мен бейімділігін ескере отырып, кәсіптік қызығуы мен қабілеттілігін қалыптастыруға және мамандық таңдауға көмектесуде, мақсатты істелетін жұмыс.

Экологиялық білім – табиғат қорғау саласына ғылыми және педагогикалық кадрлар даярлауды мақсат ететін арнаулы білім.

Өзін -өзі бақылау сұрақтары

1. Физикалық ойлау дегенді қалай түсінесіңдер?

2. Оқушылардың ғылыми-техникалық ойлауы дегенді қалай түсінесіңдер?

3. Оқушылардың ойлауын дамыту қалай жүзеге асады?