Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Стандартты емес физика есептерін шығару әдістері» 5В011000- «Физика» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары

Толқындық функция -

Фермион деп жарты спині бар бөлшекті айтады.

Практикалық сабақтарды өткізудің негізгі мақсаты теориялық материаларды бекіту және есеп шығару дағдыларын үйрену болып табылады.

Есеп шығару кезінде мынандай мәселелерді ескеру керек:

• 
  тақырып бойынша теориялық материалды оқу ;
  
• 
  есеп шығармас бұрын оның мағынасын түсініп алу, егер қажет болған жағдайда сурет салу;
  
• 
  есеп шартын қысқаша жазу, шамаларды ХБЖ жүйесіне көшіру;
  
• 
  есеп шартын жетіспейтін тұрақты шамалармен толықтыру;
  
• 
  есеп шығаруды текстпен түсіндіріп отыру;
  
• 
  есепті жалпы түрде шығарып, өлшем бірліктерін тексеру;
  
• 
  сандық есептеулер жүргізу;
  
• 
  жауабын тексеру;
  

Курстың әртүрлі тақырыптары бойынша ұсынылған әдеьиеттерді пайдаланып есеп шығаруды қарастырыңдар.

- Есептің қысқаша мазмұнын жазу керек , мұнда есепте кездесетін барлық мәліметтерді енгізу керек. Мәліметтерді әріппен белгілеу физикада алынған таңбаларға сәйкес болуы керек. Есепте келтірілген физикалық шамалардың сан мәндерін ХБ жүйесіне көшіру керек. В краткой записи условия также отразить искомые величины. Қандай шамаларды табу керек екенін көрсету керек.

- Есеп шартына сәйкес сурет салу керек.Әдетте оның есеп шығаруда көмегі өте зор. Сурет кіші болмау керек. Оны мұқият жасау керек.

- Егер есепте векторлық шамалар болса, санақ жүйесін таңдау керек. Координат жүйесі ретінде тік бұрышты жүйені таңдайды.

- Математикалық векторлық шамалар кіретін жазулар осы есептегі физикалық процестерге сәйкес келуі керек..

- Көрсетілген қатынастарды таңдап алынған координат остеріне проекциялау керек.

- Проекцияланған қатынастарды нақты физикалық параметрлер үшін (мысалы, нақтыуақыт үшін, жылдамдық және т.б.).жазу керек.

- Векторлық алгебра элементтерін пайдаланып, векторлық шамалардың проекцияларын табу, оны табу үшін есеп шарты жеткілікті болуы керек

- Алынған қатынастарды пайдалана отырып белгісіз шамаларды анықтау.

- Алынған математикалық өрнектің дұрыстығын формула бойынша шыққан өлшем бірлікті сол шаманың өлшем бірлігімен салыстыру арқылы қнықтау керек.

- Ең соңында соңғы формулаға сан мәндерін қойып есептеу керек.

Ізделініп отыған шамалардың сан мәндерін сараптап, нақтылау керек. Егер ,мысалы, масаның массасы бірнеше тоннаға, ал автомобилдің жылдамдығы жарық жылдамдығына жуық болса, онда ең әуелі сандық есептеулердің дұрыстығын, одан кейін есеп шығару жолының дұрыстығын тексерген жөн..

Кәдімгі есептерден тарихи есептердің айырмашылығы олардың нақтылығында, сондықтан оларды шығару өте қызықты. Мұндай есептер материалдары арқылы физиканың даму тарихымен, әртүрлі даму кезеңіндегі ғалымдардың негізгі ғылыми-зерттеу әдістеріментанысу, көптеген физикалық процестер мен құбылыстардың мағнасын терең түсіну үшін, ғалым-физиктердің экспериментеріментаныс болу үшін, ғылым мен техниканың байланысын сезіну үшін қажет және т. б. Мұндай есептер, мысалы, «Физика есептер жинағы » А.П. Рымкевича (1992 г. басылған 1211 есептің 15 тарихи мазмұнды екен.

Тарихи есептердің арасында әртүрлі сандық (есептеу), сапалық (есеп-сұрақтар), қалжың есептер, парадокс-есептер және т. б.
1. Философиялық, танымдық сипаттағы есептер, сұрақтар.

1.1. Материя дегеніміз не? Этот вопрос занимал лучшие умы человечества с глубокой древности. Ертедегі грек оқымыстылары Фалес Милетский (ок. 625 – ок. 547 гг. до н.э.) ең алғашқыны су десе, оның отандасы және замандасы Анаксимен (VI в. до н.э.) – ауа, Гераклит Эфесский (конец VI – начато V в. до н.э.) – от деп есептеді. Аристотель іліміне (384–322 гг. до н.э.), барлығының негізі төрт элемент: от, жер, ауа, су; материя шексіз. Иначе отвечали на вопрос о строении материи Левкипп (V в. до н.э.), Демокрит (V–IV вв. до н.э.) материяның құрылысы туралы басқаша көзқараста болды. Олар материя бөлінбейтін ұсақ бөлшектерден түрады деді. Аристотель көзқарасы Европада басым болды, XVI ғасырға дейін, тек 20 ғасырдан кейін ғана атомизм идеясы пайда болды. XXI ғасырдың басындағы адамдар біз «Материя деген не ?» деген сұраққа қалай жауап береміз?

1.2. «… бізді қоршаған табиғаттағы белгісіздердің ішіндегі белгісізі уақыт болып табылады,не ешкім уақыт деген не және оны қалай басқаруға болатынын білмейді». (Аристотель.)

Сонымен , уақыт дегеніміз не? Уақыт ұғымына не кіреді? Қазіргі физикада уақытты қалай түсінеміз?

Ньютон концепциясына сәйкес , кеңістік – бұл денелердің бостығы, абсолюттік қозғалыссыздық, біртектілік және изотроптыллық, ал уақыт – «вместилище» оқиғалардың жиынтығы өткеннен болашаққа қарай ағып жатқан. Ұлы ғалымдікі дұрыс па?

Бұл апория «дихотомия» (дихотомия по гречески – екіге бөліну). «Біздің қозғалыс ешқашан бастала алмайды,себебі қайсыбір аралықты жүріп өту үшін біз әуелі оның жартысын, ал жартысын жүру үшін оның ширегін, сөйтіп шексіздікке дейін созыла береді.». Зенон логикасы бойынша екіге бөлуді жалғастыра отырып, біз бөлуді ешқашан аяқтай алмаймыз, ендеше ешқашан қозғалысты бастамаймыз. Ал сіздер қалай ойлайсыздар?

1-сурет.

«Кажется нам, что корабль, на котором плывем мы, неподвижен,

Тот же, который стоит причаленный, мимо проходит;

Кажется, будто к корме убегают холмы и долины,

Мимо которых идет наш корабль, паруса распустивши».

Лукреций не туралы айтқан? Лукрецийдің осы жолдарында механиканың қандай фундаментальді принципі жатыр? Оны кім тұжырымдаған және оның мағынасы қандай?

Рис. 2.