Пәннің ОҚУ Әдістемелік кешені “Цитология және гистология”

5В060700 – “Биология” мамандығына арналған

Семей, 2015

1. 
   ӘЗІРЛЕГЕН
   

З.Токаев д.в.н., «Мал шаруашылығы және аңшылықтану» кафедрасының профессоры

2. 
   ТАЛҚЫЛАНДЫ
   

Хаттама №__ «____»_____20___ж

Хаттама №___ «____»_____20___ж

Университеттің оқу - әдістемелік кеңесінің отырысында қаралып, баспаға ұсынылды

Хаттама №___ «____»_____20___ж
ОӘК төрағасы _____________ Г.Искакова

4. АЛҒАШ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН

2 Нормативті сілтемелер

3 Жалпы ережелер

4 Оқу пәнінің мазмұны (модульдер)

5 Студентердін өздік жұмыстары тақырыптарының тізімі

6 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуінің қартасы

7 Әдебиеттер

1. 
   Қолданылу саласы:
   

“Цитология және гистология” пәні бойынша ОӘК 5В060700 – “Биология” мамандығы студенттеріне арналған. Ол студентті оқу процесінде алған пәннің мазмұнымен, оның көкейкесті маңыздылығы мен қажеттілігін, саясатын, оқу барысында меңгерілетін дағдылар мен іскерліктің тақырыптарымен таныстырады. ОӘК пәнді оқып білудегі, зерделеудегі ең басты құрал болып келеді.

2. 
   Нормативтік сілтемелер
   

“Цитология және гистология” ПОӘК келесі құжаттардың ұсынымдарымен және талаптарына сәйкес берілген пән бойынша оқу барысын ұйымдастыру тәртібін белгілейді және жасайды:

Осы әзірленген «Цитология және гистология» ӘК мына құжаттар талабына, ұсыныстарына сай, пәннің оқу барысын ұйымдастыру тәртібін белгілейді:

-5В060700 «Биология» мамандығына бойынша Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің элективті пәндер каталогы;

-«Жануарлар систематикасы» пәннің оқу бағдарламасы;

-Шәкәрім атындағы Семей мемлекетік университетінің ПОӘК стандарты СТУ 042-СГУ-4-2014;

-документациялық кұжаттар 042-1.01-2014 Құжаттандыру процедурасы «Пәннің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны»

3. 
   Жалпы ереже
   

Цитология және гистология – адам және жануарлар организмiндегi жасушалар, ұлпалар, ағзалар, оның жүйелерінiң микро-, субмикроскопиялық құрылысын, қызметiн зерттейтiн, әрі организмнің пайда болғанынан өлгенге дейiнгi тiршiлiк әрекетiн және iс-тәжiрибе мүддесiне сай, даму бағытына ықпал жасау мүмкiндiктері туралы ғылым.

Пән биологияның білім жүйесінде басқа пәндермен (зоология, анатомия, биохимия, физиология, генетика және басқа) бірге маңызды орын алады да, биология ілімі мен іс –тәжірибесі (практикасы) түзілетін негізі болып келеді. Ол кәсіптендіру пәндермен де (молекулалық биология, адам биологиясы және басқа) тығыз байланысты.

Биология бакалавры жұмысында микроскоппен жұмыс істеу, қарапайым препараттарды жасау, жасушаның электронограммасын және микрофотосын ажырату, плазмалемманың туындылары мен негізгі тұрақты қосындыларды (органоидтарды) ұқсаттыруға, гистологиялық препараттарды оқуға, жануарлардағы негізгі ұлпалар жүйесінің түрлерін (типтерін) ұқсастандыруды (идентификациялау) білуі керек.

Ол организмдегi жасуша, ұлпалар биологиясы туралы бiлiмдi тереңдетiп, олардың қызметiне нәтижелi, көздеулi ықпал жасау мүмкiндiгiн туғызып, биология ғылымының негізгі салаларында қызмет етуге мүмкiндiк бередi.

3.2. Пәннің мақсаты биология ғылымы мен практикасына өте қажет және маңызды организм жасушаларының, ұлпаларының, ағзаларының қазіргі деңгейдегі морфологиясын студенттерге баяндау, оны оларға меңгерту. Сөйтіп студенттердің ары қарай жоғары білім алуын жалғастыруға, творчестволық мүмкіндіктерін, белсенділігін және жаңашылдығын дамытуға жағдайлар жасау.

3.3. Пәнді зерделеудің негізгі міндеттері: тіршілік құбылысындағы түрлі деңгейдегі жүйелер құрылымы, қызметінің (жасушалар, ұлпалар, ағзалар, ағзалар жүйелері, организм) мәнін айқындау; заттардың алмасу процестерін, сыртқы ортамен қарым-қатынасын, дамуын және шығу тегін білу; қазіргі биологияның ілімдік, қолданбалы аспектілерін әзірлеуге айтарлықтай үлес қосу. Мысалы, қан құюдағы жасушалардың, ұлпалардың сәйкестігі, ұлпаларды ауыстырып салу, жүйкенің қажу (стресс алу) себепшарттарының әсері, әртүрлі жағдайдағы ұлпалардың қалпына келу мүмкіншіліктерін зерттеу, цитоанықтау көкейтесті қолданбалы түйінді мәселе (проблема) болып келеді. Ал, цито-, гистологиялық әдістерді (цито-, гистохимия, авторадиография, биометрия, математикалық жоба, ЭЕМ, арнайы автоматикалық құралдар) қолдану биотехнологияның, тек инженериясының, ұрықтарды ауыстырып отырғызудың іс-тәжірибе есептерін шешуге мүмкіндік береді. Медицинада, ауыл шаруашылығында, ветеринарияда және басқа салаларда цитологиялық,гистологиялық зерттеулердің қортындысын пайдалану.
3.4. Пәнді зерделеу нәтижесінде студент мыналарды білуге міндетті:

• 
  жануарлар организміндегі ұлпалар, ағзалар және ағзалар жүйесінің құрамында болатын жасушалардың, жасушасыз құрылымдардың микро,- субмикроскоптық құрылысын, тіршілік әрекетін; организмдегі ұлпалар дамуын, олардың құрылысын, қызметін, орналасқан жерін және қалпына келуін; ағзалардың микроскопиялық құрылысын білуі;
  
• 
  тұрақты және уақытша гистологиялық препараттарды, микроскоптың окулярлық көрсеткішін әзірлеу техникасының негізімен және онымен зерделеу әдістерін; биология бакалаврының практикалық еңбегінде организм, ағзалар, ұлпалар, жасушалар және субжасушалық элементерді күрделі, кешенді зерттеу әдістерін қолдануды және пайдалануды білуді;
  
• 
  түрлі микроскоптар мен микротомдарды пайдалануды, бір нәрсені жарық оптикалық техника арқылы көрсетуді, лейкоциттерді санауды және лейкоцитарлық формуланы құруды, гистологиялық препараттардың бейнесін салуды және пәннен алған білімді басқа пәндерді оқығанда қолдануды істей білуі;
  
• 
  ғылыми әдебиеттермен жұмыс істеу, қысқаша жазбаны (конспект) жазу, зерттеу журналын, библиографиялық істі жүргізу және организм ұлпаларының шығу тегін, орналасқан жерін, құрылысын, қызметін, жіктелуін, әрі қазіргі зерттеу әдістерінің (электронды, люминесцентті, кезеңді-қарсыластық микроскопия, сандық гистохимия, т.б.) қысқаша жазбасын жазу дағдысы бар болуы;
  
• 
  микроскоппен жұмыс істеу, гистологиялық препараттарды дайындап, оны “оқуды” және микро-, электрондыфотобейнелерді айқындай білу, ғылыми тәжірибе сызбасын құрып, оны өткізу және талдау дағдысына ие болуы.
  

3.5.1 клеткалық биология

3.6 Курстың постреквизиттері:

3.6.1 молекулалық биология

3 кесте

7.1 Негізгі әдебиеттер:

7.1.1 Мырзағалиева А.Б. Оқулық. Цитология. Алматы. 2013

7.1.2 Сапаров Қ.Ә., Базарбаева Ж.М., Абдуллаева Б.А. Цитология, гистология, эмбриология терминдерінің түсіндірме сөздігі .Алматы. 2012

7.1.3 Асанов Н.Г., Соловьева А.Р. Учебник. Биология. Алматы: Атамура, 2010

7.1.4 Ленчеко Е.М. Цитология, гистология и эмбриология. М., «Колос», 2009

7.1.5 Сапаров Қ.Ә. Цитология және гистология. Алматы 2004, 2009

7.1.6 Кузнецов С.Л., Пугачев М.К. Лекции по гистологии, цитологии и эмбриологии. М., «Медицинское информационное агентство», 2009

7.1.7 Яглов В.В., Яглова Н.В. Основы цитологии, эмбриологии и общей гистологии. М., «Колос», 2008

7.1.8 Тоқаев З.Қ. Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. Алматы. 2006

7.1.9 Нұрышева А., Нұрышев М., Цитология Алматы.2006

7.1.10 Ченцов Ю.С. Введение в клеточную биологию. Учебник. М., 2005

7.1.11 Дерябин Д.Г. Функциональная морфология клетки. Учебное пособие 2005

7.2 Қосымша әдебиеттер:

7.2.1 Тугамбаева С.М. Учебное пособие Жасуша биологиясы. Семей.2013

7.2.2 Журнал «Морфология». Российская академия. Санкт-Петербург.2013

7.2.3 Журнал «Биология». Алматы. 2013

7.2.4 Кенжебаева Г.К. Биология. Атлас тірек- схемалар. Алматы, 2006

7.2.5 Соколов В.И., Чумасов Е.И. Цитология, гистология, эмбриология. М., «Колос», 2004

7.2.6 Ченцов Ю.С. Введение в клеточную биологию. М.,2004

7.2.7 Грин Н., Стаут У., Тейлор Д. Биология. М., Мир. 2001

7.2.8 Альбертс Б., Брей Д., Льюис Д. Молекулярная биология клетки: в 5-ти томах. М. 1995

7.2.9 Роллан Ж.К., Селоши А., Селоши Д., Атлас по биологии клетки. М., 1978

7.2.10 Зенбуш П. Молекулярная и клеточная биология в 3-х томах. М., 1982

7.2.11 Заварзин А.А., Харазова А.Д. Основы общей цитологии. Л., 1982

7.2.12 Поликар А., Беси М. Элементы патологии клетки. М., 2006

7.2.13 Робертис Э. де., Новинский В., Саэс Ф., Биология клетки М., 1973

7.2.14Александровская О.В. Цитология, гистология, эмбриология . М., 1987