Жалпы еуропалық стандарттау жөніндегі үйымдар Стандарттау жөніндегі еуропалық комитет (СЕН)

Жалпы еуропалық стандарттау жөніндегі үйымдар Стандарттау жөніндегі еуропалық комитет (СЕН)

(Стандарттау жөніндегі еуропалық комитет (1970 жылға дей-ін Стандарттауды үйлестіру жөніндегі еуропалық комитет) 1961 жылдан бері жүмыс атқарып келе жатқан үйым. СЕН-ге 17 еуропа елдері - Австрия, Бельгия, Үлыбритания, Греция, Дания, Германия, Испания, Ирландия, Италия, Люксембург, Норвегия, Нидерланд, Португалия, Финляндия, Франция, Швеция, Швейцария үлттық үйымдары мүше. Ол 1992 жылғадейін ЕО пен ЕАСТ ғана мүше-елдер (үлттық стандарттау үйымы жоқ Лихтейштейннен басқа) кіретін жабық үйым болатың)

|СЕН Бас ассамблеясының шешімімен мүшеліктің жаңа категориясы-ассоциациялықмүше қүрылды. СЕН-ге статусы еуропалық немесе үлттық заңнамамен анықталатын мүше-елдердің кез келген қоғамдық, ғылыми, экономикалық ігемесе басқа да үйымдары ассоциациялық мүше бола алады| СЕН мақсаттарына жетуге, стандарттау процесіне ықпал етуге, стандарттар жобаларын талқылауға қатысуға ассоциациялық мүшелер міндетті (шешім қабылдауға дейін), бірақ олардың дауыс қүқықтары жоқ.

СЕН-нің еуропалықдеңгейдегі стандарттау процесіне бар-лық мүдделі жақтар консенсусы негізінде стандартты жос-парлау, әзірлеу және қабылдау кіреді.

Стандарттау жөніндегі жүмыстарды жоспарлауда үлттық үйымдар, еуропалық (кобіне ЕАСТ жағы бойынша) үйымдар, ассоциативтік органдар (АО), еуропалық сауда ассоциация-ларынан түскен үсыныстар ескеріледі.

Стандарт жобасын дайындау бастапқы жобаны бекіткен (үш ресми тілдерде), ал Орталық хатшылықта ол тіркелгеннен соң еуропалық стандарттың ресми жобасы болған қүжат сәй-кес техникалық комитетке жүктеледі.

Бірқатар жағдайларда стандарт дайындау ИСО шеңберінде атқарылады, онда да ЕО* мүше-елдердің еуропалық окілі жо-баның жетекшісі болып тағайындалады.

СЕН негізгі мақсаты - ЕО, ЕАСТ және басқа үкіметаралық үйымдар оздерінің директиваларында сілтеме жасай алатын еуропалық стандарттар – Е (еуронормалары) әзірлеу арқылы онім мен көрсетілетін қызмет саудасын дамытуға ықпал ет^ ИСО мен МЭК халықаралық стандарттарын мүше-елдерде қолдану бірыңғайлығын қамтамасыз ету жолымен онім мен көрсетілетін қызмет саудасын дамытуға ықпал ету; стандарттаумен айналысатын аймақтардың барлық үйымдарымен ынтымақтаста болуды дамытуға ықпал ету; еуропалық стандарттарға (еуронормаға) сәйкестік сертификаттауы бойынша корсетілетін қызметтерді дамытуға ықпал ету.

СЕН еуропалық стандарттарды авиация жабдықтарына, газды су қыздыратын қүралдарға, газ баллондары, котергіш механизмдердің қүрастыру болшектері, газ плиталары, дәне-керлеу мен кесу, қүбырлар, насос станциялары және тағы бас-қаларына әзірлейді.

СЕН жоғары органы - стандарттау жөніндегі үлттық үйым-дар, ЕО пен ЕАСТ мүше-елдерінің үкімет органдары, сондай-ақ ассоциациялық үйымдар болатын Бас ассамблея (18-сурет). Бас ассамблея Әкімшілік кеңесті сайлайды. Оның атқаратын қызметі мыналар:

- мүше-елдер үлттық стандарттарын қолдану ережесі мен тәсілдерін және еуропалық стандарттар әзірлеуде халықара-лық стандарттарды белгілеу;

* 1991 жылғы СЕН мен ИСО арасындағы Венакелісімдері негізінде.

- еуропалық стандарт ретінде үлттық немесе халықаралық нормативтік қүжаттарды тікелей пайдалану мүмкіндігін анық-тау және оны сақтауды (орындауды) бақылау;

- аймак шеңберінде үлттық стандарттау жөніндегі жүмыс-тарды үйлестіру.

Стандарттау саласындағы саясат үлттық үйымдар окілдері - директорлар коллегиясымен анықталады жөне Бас ассам-блеямен бекітіледі.

Стандарттау жөніндегі техникалықжүмыстарды техника-лық бюро үйлестіретін техникалық комитеттер орындайды. Техникалық комитеттер мына бағыттарда жүмыс істейді:

- қүрылыс және азаматтық қүрылыс;

- машинажасау;

-денсаулық сақтау;

- жүмыс орындарында денсаулық сақтау жөне қауіпсіздік;

- көлік және буып-түю;

- ақпараттық технология.

Бағдарламаларды қамтамасыз ету жөніндегі комитеттер (бағдарламалық комитеттер) міндеті - бүрыннан бар халық-аралық немесе алгы үлттық стандарттарды талдау арқылы еуростандарттар әзірлеуді жеделдету және СЕН-де тез және тиімді пайдалануға болатын ақпараттар жинау.

Бағдарламалық комитеттер - стандарттау бағдарламасын қүрас-тырады, үйлестіруге еуропалық стандарттар немесе қүжаттар ретінде ИСО мен МЭК халықаралық стандарттарын қабылдайды; еуропалық стандарттар әзірлейді, немесе ИСО мен МЭК-тен нәтижелер алуды күтеді. Осы үйымдармен түрақты байланыс жасайды және еуростандарт қабылдауда комитет өз жүмыстарының нәтижелері туралы ИСО немесе МЭК-ке хабарлайды.

Техникалық комнтеттер, сонымен қатар ез жүмыстарында халықаралық стандарттарға сүйенеді, аймақтық үйымдармен байланыс жасап түрады, сабақтас мәселелермен айналысатын басқа техникалық комитеттер жүмыстарының нәтижелерін ескереді. Комитеталдынақойылған міндеторындалысымен, ол Техникалық бюромен таратылуы, немесе стандартты қайта қарауға жауапты етіп жәй қалдырылуы мүмкін.

Стандарттарды қабылдау тәртібіне техникалық комитет жүмыс тобының жобаны қүптауы, белгіленген мерзімде дауысқа салу үшін стандарттау жоніндегі үлттық үйым атынан СЕН-ге мүше-елдердің барлығына техникалық бюроның жобаны жонелтуі кіреді.

Жобаны қабылдауға қарсы дауыс 20%-дан көп болмаса еуронорма (еуропалық стандарт) қабылданған болып есептелінеді. Қабылданғанстандартмүше-елдерүлттықстандарттаужүйесіне, оның ішінде қарсы дауыс бергендердікіне де енгізіледі. Әрі қарай Әкімшілік кеңес ЕО мүше-елдер үшін осы стандарттың маңыздылық дәрежесін қарайды. Оң шешім болған жағдайда, сәйкес ЕО директивасында оған сілтеме жасалынады жоне стандарт ЕО мүше-елдерде міндетті орындау статусын иеленеді.

СЕН еуронормадан басқа үйлестіру жөніндегі қүжаттарды (ҒГО) және саудадағы техникалық кедергілерді жою мен жаңа тауарлар өндіру прогрессивті техникалықталаптарын жедел-детуге бағытталған алғы стандарттарды (ЕІЧУ) әзірлейді.

Үйлестіру жөніндегі қүжаттар СЕН-ге мүше-елдерде халықаралық стандарттар қолдануда бірыңғайлықты бүзатын әкімшілік және қүқықтық нормалар мәнін түсіндіреді.

[СЕН қабылдаған еуропалық стандарт екі вариантта басылып шығарылады: СЕН мүше-елдері еуронормасы және үлттық стандарты сияқты. Екінші вариантта, стандартта оны түсіну мен қолдануға ықпал ететін үсыныстар мен түсініктемелер түрінде қосымша болады. СЕН өнім, көрсетілетін қызметтер, процестер стандарттарын әзірлеуден басқа, өнім сапасын, сынақ зертханаларын сынау мен аккредиттеу әдістерін қамтамасыз ету жүйесін стандарттаумен айналысады)Бүл бағытта «мүқабалық әдіспен» 9000 сериялы ИСО хапықаралық стандарттары негізінде қабылдаған еуропалық 29000 сериялы еуронорма-стандарттары (29000 ЕҢ) жасальшды және бекітілді. Бүл нормативтік қүжаттар кешеніне бес еуропалық стандарттар кіреді:

«Сапаның жаппы нүсқауы және сапаны қамтамасыз ететін стандарттар, таңдау және қолдану жөніндегі басшылық нүс-қаулар» 29000 ЕИ;

«Сапа жүйелері. Жобалау және (немесе) әзірлеу, өндіру, қүрастыру жөне көрсетілетін қызметтерде сапаны қамтамасыз ету моделі» 29001 ЕІМ;

«Сапа жүйелері, өндіру мен қүрастырудағы сапаны қам-тамасыз етуге арналған модель» 29002 ЕІЧ;

«Сапа жүйелері. Қорытынды бақылау мен сынаулардағы сапаны қамтамасыз етуге арналған модель» 29003 ЕІЧ;

«Сапаның жалпы нүсқауы және сапа жүйесі элементтері. Басшылық нүсқаулар» 29004 ЕЫ.

Сынау, сертификаттау жөне аккредиттеу саласында жеті 45000 сериялы еуронорма (45000 ЕИ) - еуропалық негіз қалау-шы стандарттардан түратын нормативтік қүжаттар кешені қа-былданды:

«Сынақ зертханалары жүмыстарына қатысты жалпы кри-терий» 45001 ЕІЧ;

«Сынақ зертханаларын бағалайтын (аттестациялайтын) жалпы критерий» 45002 ЕІЧ;

"Зертханаларды аккредиттеу жөніндегі органдарға арнал-ған жалпы критерий" 45003 ЕМ;

«Өнімді сертификаттайтын сертификаттау жөніндегі органдар жалпы критерийі» 450011 ЕІЧ;

«Сапажүйелерін сертификаттауғажауапты сертификаттау жөніндегі органдар жалпы критерийі» 450012 ЕІЧ;

«Қызметкерді аттестаттаумен айналысатын сертификаттау жөніндегі органдарға қатысты жалпы критерий» 450013 ЕІЧ;

«Стандартқа бүйымның сәйкестігі туралы жеткізуші ары-зына (өтінішіне) арналған жалпы критерий» 450014 ЕІЧ.

Бүл стандарттарды СЕН Электртехникадағы стаңдарттау жө-ніндегі Еуропалық комитетпен (СЕНЭЛЕК) бірігіп әзірлеген.

СЕН қазіргі мәселелері нарық қажеттіліктерінен туындай-тын сәйкес стандарттар әзірлеу және оларды уақытында басып шығаруға, еуропалық директивалар басылуынан стандартты қабылдаудың қалып кетуін жоюға, саны жылдан жылға жоба санынан қалып түратын стандарттар қабылдау мерзімдерін жеделдетулерге қатысты.

Электртехникаларды стандарттау жөніндегі еуропалык комитет (СЕНЭЛЕК)

СЕНЭЛЕК екі еуропалық үйымдар - ЕАСТ пен ЕО-ға (ол кезде ЕЭО) мүше-елдер электртехникалары стандарттарын үйлестіру жөніндегі еуропалық комитеттерін 1971 жылы біріктірумен қүрылды.

СЕНЭЛЕК-ке 16 Еуропа елдері - Австрия, Бельгия, Үлыбри-тания, Германия, Греция, Дания, Ирландия, Испания, Италия, Люксембург, Нидерланд, Норвегия, Португалия, Финляндия, Франция, Швейцария, Швеция мүше. Олардың барлығы (Люксембургтен басқалары) үлттық электртехникалық комитеттерімен кірген және МЭК-тің мүшесі болып келеді.

Үйымның басында - Бас ассамблея. Оғ&н мүше-елдердің стан-дарттау жөніндегі үлттық үйымдары мен үкімет органдары және ЕО мен ЕАСТ өкілдері кіреді. Бас ассамблея мүше-елдер үлттық үйымдары делегациясынан (5 адамғадейін)түратынӘкімшілік кеңесін қүрады. Стандарттау үшін жауапты қүрылымдары СЕН-дей СЕНЭЛЕК олармен тығыз қызметтес (19-сурет).

СЕНЭЛЕК негізгі мақсаты - ЕО және ЕАСТ-пен тығыз ын-тымақтаста электртехникалық өнімдер стандарттарын әзір-леу. СЕНЭЛЕК стандарттары бірыңғай еуропалық нарық қү-руға қажет қүрал ретінде қаралады.

СЕНЭЛЕК жұмыстарының басты бағытының мөні - мүше-елдер үлттық стандарттары, стандарттар талаптарына бүйым сәйкестігін сертификаттау тәртіптері арасындағы кез-келген техникалық айырмашылықтарды жою және сол арқылы элек-тртехника салаларының өнімдері саудасындағы техникалық кедергілерді болдырмау.

Жаңа технологиялар төңірегінде стандарттау жөнінде жү-мыстар жоспарланғанда ЕО пен ЕАСТ талаптары ескеріледі, СЕН және басқа үйымдардан мамандар қатыстырылады. Егер информатикаға қатысты мәселелерді шешетін болса, онда еуропалық конференцияға қатысуға пошта мен телебайланыс басшы органдарын* шақырады.

*СЕНЭЛЕК жоне СЕН жүмыстарындағы кайталануларды болдырмау үшін осы үйымдармен бірігіп Акпараттық технологияларды баскару комитеті күрылды.

СЕНЭЛЕК-тің негізгі стандарттау нысандары мыналар:

- түрақты тоқтағы номиналды күші 75-1500 В, ауыспа-лыдағы - 50-ден 1000 В өндірістік және түрмыстық жабдық-тары;

- медицинаэлектржабдықтары;

- электрмагниттік сыйысымдылық, оның ішіне радио кедергілер де кіреді;

- жарылуқауіпті атмосферада (жарылыстан қорғалған жабдықтар) пайдалануға арналған жабдық;

- өлшеу қүралдарын, электрондыларды қоса метрология-лық қамтамасыз ету.

СЕНЭЛЕК осылардан басқа, ЕО жөне ЕАСТ тапсырмасы-мен еуропалық нарық өте қажетсінетін, бірақ олардың енуіне болып түрған және болашақта болуы да мүмкін техникалық кедергілерді болдырмайтын электржабдықтардың жеке түр-леріне еуропалық стандарттар әзірлейді.

СЕНЭЛЕК қызметінің тағы бір бағыты - бағдарламалық комитеттер үсыныстары мен нүсқауларын қарауға арнайы қү-рылған Техникалық кеңес басқаратын стандарттарды үйлес-тіру. Бүл жүмыс МЭК-ті қайталауды болдырмау, сондай-ақ еуронорма немесе аймақтық ретінде оларды қабылдау базасы сияқты МЭК халықаралық стандарттарын (және де олардың жобаларын) мезгілінде қолдану үшін қажет. Осындай талдау аймақтың басқа үйымдарына да қатысты жасалынады.

Егер қандай да болмасын халықаралық стандарт базалық ре-тінде таңдалған болса, онда СЕНЭЛЕК стандарттау жоніндегі барлық үлттық үйымдарға осы тоңіректе стандарттау әзірлеуді тоқтатуды үсынады. Халықаралық негізде жасалынған СЕН-ЭЛЕК еуропалық стандарты үлттық ретінде болып қабылданады. СЕН/СЕНЭЛЕК жалпы ішкі ережелерімен қаралған осындай тәртіп «Әрекет етпеу туралы келісім» - деп аталады.

СЕНЭЛЕК еуронормасы (ЕЬІ) - мүше-елдер үлттық нор-мативтік қүжат ретінде қабылдаған, келісілген техникалық мәтіндегі еуропалық стандарты. Үйым ережесі стандарт мә-тініне қандай болмасын өзгертулер енгізуге рүқсат етпейді.

ЕЫ үш ресми тілде (ағылшын, француз, неміс) жарияла-нады, бірақтитуль бетін индоссамент* туралы ресми өтініш-пен басуга болады. Еуронормалардың нөмірленуі 50001 басталады. Е^ жариялау (басу) елдер тілінде мәтінді нақты сақтау (орындау) және кез келген ауытқуларсыз үлттық деңгейде жі-беріледі. Стандарттарды пайдалануға анау-мынау үлттық ерекшеліктердің жағдайлары оған ақпараттық қосымша фор-масында енгізілуі мүмкін.

Индоссамент - қандай да болсын қүжатты (бүл жағдайда стандартты) бір жактан басқағаберу күкығын куоландыру. Бүл жағдайдаСЕНЭЛЕК-тен үлттык үйымдарға беруде.

СЕНЭЛЕК пен СЕН техникалық органдары жүмыстары-ныңүқсастығынақарамай, Электрондықкомпонентжөніндегі комитет (СЕСС) пен Бағдарламалық комитеттер ерекшелік-терін атап өту қажет. СЕСС өте ерекшелік төңірегінде қыз-меттер болып саналатын электрондық компоненттер сапасын бағалаумен айналысады. Сондықтан, комитеттің өзінің жеке Бас хатшылығы болады және СЕНЭЛЕК Бас ассамблеясына тікелей бағынады. СЕСС-тің жеке бюджеті мүше-елдер жар-насынан қүралады.

Бағдарламалық комитеттер сессия кезінде Бас ассамблеяға есеп береді, бірақ олардың қызметтері СЕСС және Ақпарат комитетіне қатысы жок. Бағдарламалық комитеттер СЕН-ЭЛЕК қызметтерін түзету мақсатында барлық деңгейдегі стан-дарттау жөніндегі жүмыстарды үдайы қадағалап отыруға мін-детті. Осындай дәрежеде СЕН сияқты, СЕНЭЛЕК еуропалық стандарттар өзірлеу мен қабылдауды жеделдетуге мүдделі. Бүл бағытта бірнеше шаралар қабылданады: сүраныс пен дауыс беру этаптарын біріктіру, аудару қызметтерін жеделдету, олардың индоссаменттуралы шешімдерін тез қабылдау үшін МЭК стандарттарын (жоба мен оны жариялау кезеңдерін де қоса) қарауға СЕНЭЛЕК техникалық комитеттерінің барлы-ғының қатысуы туралы шешімді қабылдау. Барлық мүше-ел-дерге СЕНЭЛЕК стандарттарын әзірлеуде база ретінде қол-дануға МЭК-те түп нүсқасы (аналогы) жоқ үлттық стан-дарттар ішінен табу үшін, оларға талдау жүргізу үсынылды.

Жоғарыда айтып откендей, ақпараттық қамтамасыз ету еуро-палық одақ комиссиясы мен ЕО сөйкес директивасы негізінде атқарылады. Осы сферадағы қызметтерді реттеу үшін ақпараттық технологияны басқару комитеті қүрылды, ал әзірлемелерге қатысуда қайталануды болдырмауға пошта мен телефон-телеграф байланысы еуропалық конференциясы кірістіріледі.

Ақпарат технологиясын басқару комитеті стандарт жобаларын дайындау техникалық тапсырмаларын жоспарлау және орналастыру, ерекше маңызды стандарттар қабылдауды же-делдету бойынша үсыныстар дайындау мен жүмыс графигін қүрастырулармен айналысады.

Ақпараттық технология тоңірегінде комитеттен басқа екі мақсатты сараптау - ақпараттықтехнологияны сертификаттау және ондірістік технология тоңірегінде стандарттау қажетті-лігі мәселелері бойынша кеңес беру топтары жүмыс істейді.

СЕН/СЕНЭЛЕК бірнеше бірлескен жүмыс топтары жүмыс атқарады:

- конфиденциалды хабарламаларды өңдеу, локальді желі-лер, файлдарды ауыстыру, әкімшілік қүжаттар және басқа жүйелер бойынша;

- еуропалық стандарттаудың негізгі бағыттары бойынша барлық мүдделі жақтар келісіміне жеткізу мақсатын атқара-тын ашық жүйе - еуропалық жүмыс топтары. Бүл топтың тех-никалық қүжаттары барлық халықаралық үйымдар мен СЕН/ СЕНЭЛЕК арналған.

Ақпараттық технология мен электрбайланыстар төңірегін-де СЕНЭЛЕК-тің соңғы жылдары ЕО-да ролі біршама ескен, сондай-ақ Еуропалық электрбайланысы төңірегіндегі стан-дарттау институты - ЕТСИ-мен тығыз ынтымақтастықта.

Скандинавияаралық стандарттау үйымы(ИНСТА)

Скандинавияаралық стандарттау жөніндегі үйымы 1952 жылы қүрылды. Олардың мүшелері - өздерінің үлттық стан-дарттау жөніндегі үйымдарымен кіретін Дания, Норвегия, Финляндия, Швеция және де стандарттау мәселелерімен айна-лысатын басқа он үйым.

ИНСТА қызметтерінің басқа үйымдардан оны айыратын басты ерекшелігі, ол аймақтық жалпыскандинавиялық стан-дарттар әзірлемейді. Бүл елдер экономикасында сыртқы сауданың көп үлесі халықаралық стандарттар кеңінен пайдалануға көшкендігіне көп байланысты. Мысалы, Дания 70-ші жылдардың басында-ақ үлттық стандарттар әзірлеуден толық бас тартып халықаралық және аймақтық нормативтік қүжаттарға көшті.

ИНСТА өзінің негізгі міндеттерін скандинавиялық мем-лекеттердің келісілген үлттық стандарттарын жасауға үлттық нормативтік қүжаттарының техникалық талаптарын унифи-каттауға ықпал етуден; қайталануды болдырмау үшін стан-дарттау жөніндегі жүмыстар туралы ақпарат алмасуды үйым-дастырудан; стандарттар жасау бойынша және ИСО, МЭК, СЕН және басқа үйымдарға мүше-елдердің келісілген пози-циясын анықтау тәжірибелерін таратудан көреді.

Стандарттар келістірілуінде ИНСТА мамандары мына ережеге сүйенеді: «4 Ғ»: ҒогЬшкег (түтынушы), ҒаЬгікапІ (өнді-руші), Ғогзкгіпег (қауіпсіздік), Ғогзк5ПІп§ (зертгеу нәтижелері).

Дайындалатын нормативтік қүжаттар негізіне ИСО, МЭК халыкаралық стандарттары, СЕН және СЕНЭЛЕК еуропалық стандарттары мен басқа да үйымдар стандарттары алынады. Әзірленген нормативтік қүжаттарды ИНСТА-ға мүше-елдер-дің барлығы қүптаған жағдайда ғана мүше-елдер ездерінің үлттық стандарты ретінде пайдйланады.

Үйым іс-әрекеттерінің маңызды бағыты Скандинавия елдері арасындағы өзаратүсіністікке жету. Ол үшін жыл сайын жүйелі түрде барлық даулы мөселелерді талқылайтын кездесу еткізіп түрады.

Сонымен қатар, кез келген аймақтық үйымдар сияқты, ИНСТА озінің күш жігерін скандинавия аймағында және ЕО елдері сауда-саттықтарындағы болатын техникалық кедергі-лерді жоюға бағыттайды. Бүл мәселелерді шешудің негізгі жолдары - стандарттарды үйлестіру, сынау нәтижелерін езара мойындау, өнім сәйкестігін сертификаттау бірыңғай жүйесін жасау. Бүл жүмыстағы үлкен рөлді ЕАСТ мүшесі ретінде Дания, Норвегия және Швеция ойнайды. Үйлестірілген стан-дарттарға сәйкестеп өнімді сынау мен бақылау нәтижелерін - автоматтандырылған өзара мойындау орнатуға сөйкестен-дірілген, аймақтық саудадағы техникалық кедергілерді жоюға арнайы бағдарлама әзірленді.

ИНСТА мүше-елдерінің сәйкес үлттық органдары ақпа-раттануы үшін үйлестірілген стандарттар каталогтары басып шығарылады. ИНСТА-ның басып шығаратын баспасы жоқ-тың қасы. Оның жүмыстары стандарттау жөніндегі үлттық журналдар мен КОПАНТ бюллетенінде хабарланады.

Үлттық стандарттарды үйлестірудегі (алғы) бағыттар бол-ып машина және станок жасау, жүмыс орны қауіпсіздігі, өртке қарсы қүралдардың эксплуатациялық сіңімділігі мен қауіп-сіздіктері танылады.

Оңтүстік-Шығыс Азия елдері халықаралық ассоциациясы(АСЕАН)

Оңтүстік-Шығыс Азия елдері Халықаралық Ассоциациясы 1994 жылы Стандарттау мен сапажөніндегі кеңесу комитетін қүрды. Бүл аймақтық үйымның қүрамына АСЕАН мүше-ел-дер - Малайзия, Таиланд, Индонезия, Сингапур, Филиппин, Бруней Дарусалам, Вьетнам стандарттау және сертификаттау жөніндегі үлттық үйымдары кіреді. Осы елдердің сауда-енер-кәсіп палаталары комитетке мүше. Аталған елдердің копші-лігінің үлттық стандарттауы мен халықаралық стандарттарды пайдалануы өте жоғары деңгейде.

Малайзияда стандарттау жоніндегі үлттық үйым - Малай-зиялық стандарттар мен онеркәсіптік зерттеулер институты (СИРИМ) 1975 жылдан бар. СИРИМ озінің статусы бойынша-акционерлік қоғам қүқығындағы ассоциация, бірақ акцияның негізгі иесі малайзия үкіметі. СИРИМ басшылығымен Малай-зияда үлттық стандарттау мен сертификаттау жүйесі қүрылды.

СИРИМ-нің негізгі міндеттері:

- сауда мен енеркәсіпке ықпал ету үшін стандарттауды әрі қарай дамыту мен жетілдіру;

- адам өмірі мен денсаулығы үшін енім қауіпсіздігін қам-тамасыз ету;

- стандарттарды енгізу бойынша енеркәсіптік кәсіпорын-дарға кеңес беру;

- жаңа технология теңірегінде ғылыми- зерттеулер жүргізу;

- ИСО және МЭК халықаралық стандарттары туралы ақ-параттармен онеркәсіп аумағын қамтамасыз ету және оларды үлттық ретінде қабылдауға ықпал ету.

СИРИМ стандарттау жөніндегі халықаралық үйымға Малайзияның атынан қатысады, оның басшылығымен елде МЭК-тің электрондық және электртүрмыстық жабдықтар қауіпсіздігі бойынша негіз қалаушы стандарттары енгізілді. Барлық қолданыстағы осы сала енімдері үлттық стандарттары МЭК стандарттарымен үйлестірілген. Ол осы өнімдердің қарқынды жетілуіне ықпал етуде.

БСҮ бағалауынша Малайзия 90-шы жылдары әлемдік сауданың 25 кошбасшыларының бірі болды. Бүған көп дәрежеде сынау зертханаларын аккредиттеу жүйесін жасауы, экспорттық өнімдерді сертификаттау, 9000 сериялы ИСО стандарттарына сәйкестенуге сапаны қамтамасыз ету жүйесін сертификаттаулар ықпал етті.

Таиландтың стандарттау және сертификаттау жөніндегі үлттық органы - Тайланд өнеркәсіп стандарттары институты (ТИСИ) әз қызметтерін айрықша үйымдастырумен ерекше-ленеді. Ол стандарттау жүмыстарының барлығын (жоспар-лаудан қабылдауға дейін) атқарады. ТИСИ стандартты бе-кітетін өнеркәсіп министрлігінің қүрылымдық болігі. Стандарт жобасы мәтін бойынша, сондай-ақ техникалық талаптар бойынша да мүдделі жақтардың толық келісуінен кейін ғана қабылданады. Келісу бойынша барлық жүмыстарды ТИСИ жүргізеді. Тайланд үкіметі түрлі сала әнімдерін үлттық стандарттар талаптарына толық сәйкес болғанда ғана сатып алып, үлттық стандарттауға кемек жасайды. ТИСИ және де онім сәйкестігін сертификаттауға жетекшілік жасайды, сонымен қатар сынауды тікелей институт және онын тапсырысымен өнеркөсіп және университетзертханаларыжүргізеді. Елде 10 сертификаттау жүйесі қызмет етеді.

Индонезияда стандарттау женіндегі үлттық үйым - Ин-донезия стандарттау жөніндегі Үлттық Кеңесі(ИСС) 1984 жылы Президент Декретімен қүрылды.

Кеңес міндеттеріне мыналар жатады:

- стандарттау мен сертификаттау жөніндегі түрлі үйымдар жүмыстарын, сондай-ақ стандарттау бағдарламаларын үй-лестіру;

- стандарттау және метрология төңірегінде үлттық саясат өзірлеу және Президентке сәйкес үсыныстар беру;

- әзірлеуге қатысқан барлық тараптар консенсусқа жеткен-нен соң үлттық стандартты қабылдау;

- әлемнің метрологиялық орталықтарында үлттық эталон-дарды дүрыстау және үлттық дүрыстау тәртіптерін жоспарлау.

ИСС халықаралық үйымдарға Индонезия атынан қатыса-ды, бірақ сынау зертханалары мен сертификаттауды аккре-диттеу оның қүзыретіне кірмейді.

Барлық үлттық үйымдар - Стандарттау және сапа жөніндегі кеңес беру комитетіне мүшелер мемлекеттік болып келеді және олардың жүмыстарын мемлекет (өздігінен қаржыландырылатын СИСИР- Сингапур үлттық стандарттау жөніндегі үйымнан басқа) қаржыландырады.

АСЕАН елдерінің іс жүзінде барлық үлттық стандарттары ерікті сипатта (Малайзияда 100%, Индонезия, Тайланд - 97, Филиппиндерде - 95, Сингапурда 91 %). Техникалық заңның тура әсері ету жағдайында ғана стандарттар міндетті статуста.

АСЕАН барлық елдері 9000 сериялы ИСО стандарттарын қабылдады. Сингапур көрсетілетін қызмет сапасын басқару жөніндегі 14000 сериялы ИСО стандартын енгізуде.

АСЕАН-ға мүше-елдер Стандарттау жөне сапа жөніндегі кеңес беру комитетінің басқаруымен аймақтық стандарттауға комақты үлес қосты. Комитет қызметтері стандарттау мен сапа жөнінде стандарттаудың жалпы мәселелерін, өнеркәсіптің мемлекеттік және жеке секторларында стандарттаудың көптеген нақты мәселелерін, осы сала жүмыстарын ақпараттық қамтамасыз етулерін қамтиды.

Панамерикандық стандарттар комитеті (КОПАНТ)

Панамерикандық стандарттау комитеті 1961 жылдан жү-мыс атқарып келеді. Комитет - Аргентина, Боливия, Бразилия, Чили, Колумбия, Коста-Рика, Эквадор, Доминикам респуб-ликасы, Мексика, Панама, Парагвай, Перу, Тринидад-Табого, Уругвай, Венесуэла үлттық үйымдарын, сондай-ақ басқа елдер

- Коста-Рика, Сальвадор, Гватемала, Гондурас жөне Никарагуаның аймақтық үйымдарын біріктіреді.

Үйымның басты мақсаты - аймақтық саудадағы техника-лық кедергілерді жою. КОПАНТ осы мақсатқа жетуді - аймақтық стандарттарды әзірлеу мен кеңінен қолдануда ынты-мақтастықты дамыту, ғылыми-техникалық прогресс жетістік-терін іске асыру қүралы ретінде стандарттауды насихаттаудан; үлттық стандарттау бағыттарындағы мәселелерді таңдауға ықпал етуден; ИСО мен МЭК жүмыстарына латынамерика-лық елдердің белсенді қатысуы мен халықаралық үйымдар талаптарымен аймақтық нормативтік қүжаттарды жоғары мүмкіндікке үйлестіруге ықпал етуден көреді. КОПАНТ бүл бағытта аймақтық стандарттауды халықаралық стандарттар қамтылмаған аймақтарға немесе ерекше аймақтық норма мен ережелер орнатуды керектігіне байланысты қолдануды қажет санайды.

КОПАНТ-тың үйымдастырылу қүрылымы дәстүрлі. Оның басында барлық мүше-елдер болатьш жоғары орган

- Бас ассамблея. Атқару кеңесі, Атқарушы хатшы және Техникалық үйлестіру хатшылығы үш жылға сайланады. Жүмыс органдарына - қызметтері арнайы комиссиямен (даму, заңдар мен регламенттер, сертификаттау мен сәйкестік белгілер, қаржы, метрологця бойынша) үйлестірілетін техникалық комитеттер жатады.

Сондай-ақ, КОПАНТ-тың қызметі мүше-елдердің үлттық үйымдары жүмыстарын жетілдіру, атап айтқанда, стандарттау жоніндегі үлттық органдар қызметкерлерін оқыту мен білік-тілігін көтеру.

Аймақ мемлекеттерінің өлшемнің метрлік жүйесін қабыл-дауын үйымдастыру мен оған көшуге ықпал етуі - КОПАНТ-тың ең қомақты еңбегі.

1975 жылға КОПАНТ-қа Американдық үлтгык стандарт институты катысты.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1Стандарттау жөніндегі Халықаралық ұйымдарды атаңыз?

2Стандарттау жөніндегі өңірлік ұйымдарды атаңыз?

Ұсынылатын әдебиет:
1«Техникалық реттеу туралы» ҚР Заңы.2000ж.

2 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

3 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

4 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

5 Жанзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 б.

3 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР

№ 1 тәжірибелік сабақ Стандарттаудың даму тарихы
Тәжірибелік сабақтың мазмұны:

1 Еуропалық мемлекеттерде стандарттаудың тарихын оқып меңгеру

2 Қазақстанда және Семейде стандарттаудың дамуын оқып меңгеру
Бақылау сұрақтары:

1 Қай мемлекетте ең алғашқы рет стандартты өлшемді кірпіштерді қолдана бастады?

2 Қашан және қай елде стандартты қарулық құлыптарды дайындап шығарды?

3 Халықаралық стандарттаудың басталуына не себеп болды?

4 Ресейде стандарттар жөнінде қашан сөйлесе бастады және оған қандай себеп болды?

5 Ресей Федерациясында қай жылдан бастап стандарттау дами бастады?

6 Кеңес Одағында стандарттаудың туған күнін атаңыз.

7 Қазақстандағы қай қаланы қазақстандық стандарттаудың туған жері деп санайды?

Сабақтың мақсаты:

Әртүрлі мемлекеттерде стандарттаудың дамуы жөнінде теориялық білімді тереңдету және кеңейту

Қолданылатын әдебиет:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003г. 450с

2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000г. 465 с.

3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера.-М.: ЮНИТИ-ДАНА,2000. 487с

4 Мырзабек , Жанзақов Стандарттау

№ 2 тәжірибелік сабақ Стандарттау объектілері (нысандары)

Тәжірибелік сабақтың мазмұны:

1 Стандарттау объектілерінің жіктелуін оқып меңгеру.

2 Оқытушының тапсырмасы бойынша стандарттаудың бір объектісіне хабар дайындау

3 Топқа хабарды жеткізу

Сабақтың мақсаты:

Теориялық білімді тереңдету және меңгеру

Бақылау сұрақтары:

1Стандарттау объектісі дегеніміз не?

2 Қандай көрсеткіштер бойынша объектілер бір-бірімен ерекшелінеді?

3 Өзіңіз дайындаған объектіні сипаттаңыз.

Қолданылатын әдебиет:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003г. 450с

2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000г. 465 с.

3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера.-М.: ЮНИТИ-ДАНА,2000. 487с

4 Мырзабек , Жанзақов Стандарттау

5 ҚР СТ 1.0 ҚР МСЖ Негізгі ережелер

№ 3 тәжірибелік сабақ Стандарттаудың заңнамалық негізі
Тәжірибелік сабақтың мазмұны:

1 «Техникалық реттеу туралы» заңының 1 тарауын оқып меңгеру

Тәжірибелік сабақтың мазмұны:

Стандарттаудың заңнамалық негізі бойынша теориялық білімді тереңдету

Бақылау сұрақтары:

1. Стандарттау жөніндегі Қазақстан Республикасының заңнамасы неге негізделген?

2. Қазақстан Республикасында стандарттау жөнінде қанша заң қабылданды?

4. Стандарттау саласындағы ең алғашқы заң қашан қабылданды және оның толық атауы қандай?

6. ҚР стандарттау саласындағы келесі заңдары қашан қабылданды?

7. Қазіргі уақытта стандарттау жөнінде қандай заңның күші бар?

8. Заңда берілген негізгі ұғымдарды атаңыз.

9. Стандарттаудың мақсаттарын, принциптерін және объектілерін атаңыз.

10. ҚР стандарттау жөніндегі жұмыстарды басқаруды қандай орган жүргізеді?

11. Заңда стандарттау жөнінде қандай нормативтік құжаттар қарастырылған?

Әдістемелік ұсынымдар: «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы екі рет толықтырылып, өзгертілді, сондықтан дайындалған кезде 05.07.08 ж. өзгерістері бар заңды оқу қажет.
Қолданылған әдебиеттер

1 «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы

№ 4 тәжірибелік сабақ Техникалық реттеудің Мемлекеттік жүйесінің құрылымы
Тәжірибелік сабақтың мазмұны:

1 Техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесінің стандарттау саласындағы органдарын оқып меңгеру

2 Осы органдардың құзыреттіліктерін оқып меңгеру
Бақылау сұрақтары:

1 Сіздерге техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесінің қандай органдары белгілі?

2 Үкіметтің қандай құзыреті бар?

3 Уәкілетті органның қандай құқықтары бар?

4 Техникалық комитетті құрудың құзыреттілігі қандай органда бар?
Сабақтың мақсаты: Техникалық реттеудің стандарттау саласындағы органдардың құрылымы мен функционалдық міндеттері

Бақылау сұрақтары:

1Техникалық реттеудің Мемлекеттік жүйесінің құрылымы қандай?
Әдістемелік ұсынымдар: «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы екі рет толықтырылып, өзгертілді, сондықтан дайындалған кезде 05.07.08 ж. өзгерістері бар заңды оқу қажет.
Қолданылған әдебиеттер
1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

4 Жанзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 б.

№5 тәжірибелік сабақ Техникалық комитеттер
Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары:

1 Техникалық комитетті құру жөніндегі мәселені қарастыру үшін қандай құжаттар қажет?

2 Комитеттің мүшесі кім бола алады?

3 Функционалдық техникалық комитеттерді атап шығу. Оларға қойылатын міндеттер.

Әдістемелік ұсынымдар: ҚР СТ 1.15 оқып меңгеру

Қолданылған әдебиеттер

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

4 Жанзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 б.

№6 тәжірибелік сабақ Техникалық регламенттер
Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

4 Жанзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 б.

№7 тәжірибелік сабақ Стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттар

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер
№8 тәжірибелік сабақ Негізге алынатын стандарттар
Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер
№9 тәжірибелік сабақ Өнімге, процестер мен қызметтерге стандарттар

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№10 тәжірибелік сабақ Стандарттардың айлық көрсеткіштері

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№11 тәжірибелік сабақ Стандарттардың жылдық көрсеткіштері

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№12 тәжірибелік сабақ Мемлекеттік бақылауды тексеру

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№13 тәжірибелік сабақ Өңірлік стандарттар

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№14 тәжірибелік сабақ Сапа менеджмент жүйесі

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

№15 тәжірибелік сабақ Стандарттаудың әдістері

Тәжірибелік сабақтың мазмұны

Сабақтың мақсаты

Бақылау сұрақтары

Әдістемелік ұсынымдар

Қолданылған әдебиеттер

8 ӘДЕБИЕТТЕР

8.1 Негізгі

8.1.1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с.

8.1.2 Е.М. Лифиц Основы стандартизации, метрологии и сертификации. М.: Юрайт, 2000 г. - 465 с.

8.1.3 Стандартизация и управление качеством продукции: Учебник для вузов. Под ред. Проф. В.А.Швандера. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 г.- 487 с.

8.1.4 Жанзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 б.

8.1.5 ҚР СТ 1.0-2000 ҚР МСЖ. Негізгі ережелер

8.1.6 ҚР СТ 1.1-2000 ҚР МСЖ. Стандарттау және шектес қызмет түрлері. Терминдер мен анықтамалар

8.1.7 ҚР СТ 1.2 – 2002 ҚР МСЖ. Мемлекеттік стандарттарды жасау тәртібі.

8.1.8 ҚР СТ 1.5 – 2000 ҚР МСЖ. Стандарттардың құрылуына, баяндалуына, ресімделуіне және мазмұнына қойылатын талаптар

8.1.9 ҚР СТ 1.7 – 1998 ҚР МСЖ. Стандарттау жөніндегі жұмыстарды жоспарлау тәртібі

8.1.10 СТ РК 1.8-98 ГСС РК Порядок издания и обеспечения нормативными документами и информацией Государственного фонда стандартов РК

8.1.11 ҚР СТ 1.9 – 2003 ҚР МСЖ. Халықаралық, өңірлік және ұлттық стандарттарды және стандарттау, сертификаттау және аккредиттеу жөніндегі нормативтік құжаттарды қолдану тәртібі

8.1.12 ҚР СТ 1.15 – 2004 ҚР МСЖ. Стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер. Құру және әрекет ету тәртібі

8.1.13 ҚР СТ 1.16-2000 ҚР МСЖ. Стандартау жөніндегі нормативтік құжаттардың, сертификаттау ережелерінің міндетті талаптарын сақтауға және сертификатталған өнімдерге (жұмыстарға, қызметтерге) мемлекеттік қадағалау мен бақылауды жүргізу тәртібі

8.1.14 ҚР СТ 1.25-2001 ҚР МСЖ. Өнімді әзірлеу және өндіріске қою кезеңдерінде мемлекеттік қадағалауды жүргізу әдістемесі

8.2 Қосымша

8.2.1 Техникалық реттеу туралы ҚР заңы (2004 жылдың 9 қарашасы № 603 -11 (05.07.2008 ж. өзгерістер мен толықтырулармен)

8.2.2 Единая система конструкторской документации: Справ. пособие -М.: Изд-во стандартов,1986 г.

8.2.3 Управление качеством: Учебник для вузов/ С.Д. Ильенкова, В.С. Мхитарян и др.; под ред. С.Д.Ильенковой, - М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1999 г.-199 с.

8.2.4 В.В. Окрепилов Управление качеством: Учебник для вузов/ 3-е., изд., доп. и перераб.- СПб.: Наука, 2000 г. - 911с.