«Педагогиканы оқыту әдістемесі» пәнінің ОҚу- әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар


Қоғам дамуына байланысты мұғалімге қойылатын талаптардын өзгеруі. Мұғалім профессиограммасы



жүктеу 0,8 Mb.
бет36/71
Дата09.01.2022
өлшемі0,8 Mb.
#31976
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   71
Қоғам дамуына байланысты мұғалімге қойылатын талаптардын өзгеруі. Мұғалім профессиограммасы. Адамзат тарихында мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, мәдени жағдайларына байланысты өзгеріп отырған.

Ұстаз тұлғасына, тәрбиешілерге, тәлімгерлерге қойылатын талаптар тіпті Ежелгі Греция, Ежелті Мысыр, Ежелгі Рим философтары Демокрит, Аристотель, Сократ, Марк Фабий Квинтилиан т.б. еңбектері мен идеяларында көрініс табады.

Мұғалімдердің моральдық-психологиялық, этикалық сапалары туралы ойлар шығыс философы Әбу Насыр әл-Фараби еңбектеріндегі айырықша көңіл аударылған мәселелердің бірі болған. Ол мұғалім бойында шыншылдык, шәкірттеріне де, өзіне де талап қоя алушылык, ықыластылық, қаталдық, күш-жігер және педагогикалық такт сияқты қаситеттердің сақталуын қажет деп санаған. Әл-Фараби ұстаздың мінез-кұлық нормасы қаңдай болуы жайлы былай деп жазады: «..ол тым қатал да болмауга тиіс, тым ырыққа да жығыла бермеуі керек, өйткені тым қаталдық шәкіртті өзінің ұстазына қарсы қояды, ал тым ырыққа көне беру - ұстаздық қадірін кетіреді. Оның берген сабағы мен ғылымға шәкірті селқос қарайтын болады».

Педагогика ғылымының негізін қалаушы Я.А.Коменский (XVII ғ.) мұғалімдерге «ең тамаша міндет жүктелген, күн астында одан жоғары тұрған еш нәрсе жоқ» - дей отырып балаларды оқыту-тәрбиелеу барысында мұғалімдерден табиғатқа сәйкестілік және дидактикалық принциптердің орындалуын талап еткен.

Педагогика тарихында мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар А.Дистерверг, К.А.Гельвеций, К.Д.Ушинский, П.Ф.Каптерев, А.С.Макаренко, Ы.Алтынсарин, М.Жұмабаев, В.А.Сухомлинский сынды белгілі педагогтар еңбектерінде ерекше қарастырылады П.Ф.Каптерев мұғалімдердің адамгершілік қадір-қасиеттерінің маңыздылығына көңіл бөле отырып, окыту мен тәрбиелеу процестерінің тұтас жүргізілуі барысында «оқыта отырып тәрбиелеу, тәрбиелей отырып оқыту» кағидасының сақталуын талап етеді.

Мұғалім тұлғасына қойылатын талаптардың өсіп, күрделеніп отыруы нәтижесінде педагогикалық теорияда профессиографиялық тұрғыдан зерттеулер орын ала бастады. Осы бағытта арнайы зерттеулермен айналысқан ғалымдар Ф.Н.Гоноболин, Н.В.Кузьмина, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин, Ю.С.Алферов, Е.И.Антипова т.б. болды.

В.А. Сластенин мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар жүйесін оның педагогикалық еңбекке кәсіби даярлғы ретінде қарастырады. Ол даярлықтың құрамына мұғалімнің психологиялық,физиологиялык, даярлықтары мен қатар ғылыми-теориялық және практикалық құзіреттілігін жатқызады. В.А.Сластениннің пікірінше: «Мұғалім профессиограммасы мамандықтың паспорты ретінде оның квалификациялық сипагтамаларын, яғии қоғамдық-саяси, әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық білімдерінің көлемдерін және ғылыми негізделген өзара қатынастарын, сонымен қатар болашақ мұғалімге қажетті педагогикалық, әдістемелік іскерліктер мен дағдыларды қамтуы қажет». Профессиограмма - мұғалімнің, оқытушының, сынып жетекшісінің, педагогтың идеалды үлгісі, эталоны, моделі.

В.А. Сластенин ұсынған мұғалім профессиограммасында ол педагогикалық кәсіптің жалпы сипатын және жеке мамандығына байланысты сипаттарын қарастыра отырып 4 тараудан тұратын мұғалімнің профессиограммасын береді:

1. Мұғалімнің қасиеті мен сипаттамасы. Бүған ол мұғалімдердің идеялық, кэсіптік-педогогикалық, танымдық бағытгылығын жатқызады.

2. Мұғалімнің психологиялық-педагогикалық дайындығына қойылатын талаптар. Мұнда ол мұғалімдердің білім, білік және дағдыларын біріктіреді.

3.Арнайы даярлықтың көлемі мен құрамы. Бұл тарау болашақ мұғалімдердің шеберлік деңгейінде еңбектенуі үшін қажет болатын жалпы ғылыми негізде дайындық көлемі мен арнайы даярлықың қалыптасатын нақты білім, білік және дағдыны біріктіреді.

4.Мамандық бойынша әдістемелік жағынан даярлық мазмұны. Бұған мұғалімге қойылатын жалпы әдістемелік талаптар жэне жеке пән мұғалімдеріне қойылатын арнайы әдістемелік талаптар енгізілген.

Жалпылап қарастырғанда қазіргі кезде мұғалім профессиограммасын құруда үлкен тәжірибе жинақталған. Мұғалім тұлғасына қойылатын талаптарды үш үлкен кешенге бөліп қарастыруға болады:

- жалпы адамзаттық қасиеттері;

- кәсіби-педагогикалық касиетгері;

- арнайы пән бойынша білім, білік, дағдылары.

Белгілі педагог И.Е.Синица қоғам мен педагогикалық кәсіптің мұғалім тұлғасына қоятын жалпы талаптарын былайша сипатгайды:

1.Мұғалім деген биік те, абзал атқа лайық болыңыздар. Оқушының жеке адам ретінде калыптасу жолында жеке ұстаздардан тәлім алатынын ұмытпаңыздар. Сіздердің Отанға адал қызмет етулеріңіз, сіздердің еңбекке деген көзқарастарыңыз, сіздердің азаматтық батылдықтарыңыз және сіздердің адамдар арасындағы тәртіптеріңіз өздеріңізден тәлім алатындарға мұра боп қалатындай болсын!

2.Өз оқушыларыңызды сыйлаңыздар. Олардың ар-намысын қорғап, дамытып отырыңыздар.Оқушылардың бойында ар-намыстың дамуымен қоса жаксы касиеттер өріс алады. Ар-намысты сақтаңыздар. Ар-намысын сақтай білмеген ұустаз, оқушыларына да тәлім-тәрбие бере алмайды.

3.Қажеті болмаса, оқушыларға өз артықшылықтарыңызды баса көрсетпеңіздер. Олар сіздердің мұғалім, тәлімгер, үлкен, тәжірибелі және өздеріне қарағанда көп құқыкқа ие екендеріңізді ұмытпайды, бірақ ол туралы жиі ескерте бергенді ұнатпайды. Сіздердің оқушылармен өзара қарым-қатынастарыңызда аралық шек болуы қажет екенін жоққа шығармаймын, біракқ ол аралық шек өте алмас кедергіге айналып кетпесін.

4.Оқушылармен қарым-қатынаста тактикаларыңызды олардың жасы, рухани өсуіне байланысты өзгертіп отырыңыздар. Оны жаңа тактикалық тәсіл және әдістеріңізбен байыта түсіңіздер. Тактикаларыңыз икемді болсын, көзге ұрып тұратындай кернекі болмасын. Тәрбиелеу әдістерінде де оқыту әдістеріндсгі сияқты талап қою жоғары дәрежеде болсын. Тым тіке бетке айтудан, ақылгөйліктен аулақ болыңыздар, одан кінәратсыз кесңес, ескерту әлде қайда өтімді. Ең жаксысы— айтқанды оқушылардың өз көзқарасындай қабылдағаны.

5.Педагогикалық көтермелеуді барынша кең пайдаланыңыздар, бірақ мақтауға жомарттау, жазалауға сараңырақ болыңыздар. Жазаның әсер етерліктей болуын бақылаңыздар. Қас-қабақтарыңызбен, көзқарастарыңызбен, үнсіз қимыл-қозғалыстарыңызбен басқаруды үйреніңіздер.

6.Үн қатысу, сөйлесу мәдениетін игеріңіздер, айқайдан алыс жүріңіздер. Айқай сіздің ұстаздығыңызды кемсітеді, оқушыларға тигізер ықпалыңыздың мүмкіншіліктерін төмендетеді. Айқай күштілікті емес, әлсіздікті білдіреді.

7.Пайдасы шамалы-ау деген шешімнен аулак болыңыздар, ашу үстінде шешім кабылдамаңыздар, өз құкықтарыңызды ақылмен қолдануға, ал оқушылардың ақылға келіп илігуіне мүмкіндік беретін кейінге қалдыра тұру» әдісіне жүгініңіз.

8.Педагогикалық іскерліктің бәрі сияқты,оқушылармен араласа білу де біртіндеп келеді. Окушылармен қарым-қатынас жарасымдылығы — тиісті білім, іскерлік және тәжірибе бірлігі. Пән айырмашылығына қарамай өздеріңіздің тәжірибелі әріптестеріңіздің сабақтарына барыңыздар, олардың оқушылар алдында өздерін қалай ұстайтынын, қай уақытта және қандай ескертпелер жасайтынын, тәртіп бұзғанға қалай қарайтынын, тіпті оқушыларды қалай тыңдайтыны, қалай отырып, қалай тұратынын, класта қалай жүретінін де байқаңыздар.

9.Әрбір оқушының өзіндік келбетін, класта жақсы көрінуге, өрлеп-өсуге тырысуын қадір тұтыңдар. Табыс адамға қанат бітіреді, сәтсіздік, оның үстіне бірыңғай сәтсіздік қажытады. Педагогикалық тұрғыдан алғанда ол қаншалықты бетімен

кеткен болса да, оқушыны мақтауға сылтау іздеңіздер. Егер окушының өзі мұндай сылтауға мүмкіндік бермесе, оны өзіңіз табыңыз. Орынды мактау - ондаған ескертуден пайдалы.

10.Тұтас класпен тіл табысу белгілі бір дәрежеде сіздің әр оқушымен жеке тіл табуыңызға байланысты. Оқушымен оңаша болуға, мектептен бірге қайтуға, көшеде, паркте, стадионда бейне ойламаған жерден жолыққандай кездесуге уақыт табыңыздар. Егер сіз әдеп сақтасаңыз, не боса соған ілініспесеңіз, ақылгөй болмасаңыз, онда сіз белгілі бір оқушымен, яғни бүкіл класпен жақындаса түсесіз.

11.Оқушылардың ата-аналарын қуанышқа бөлеңіздер. Өз оқушыларыңызды көп жамандамаңыздар. Балалары туралы ата-аналарына көп шағынсаңыздар, олар балаларын қорғаштайды немесс окушылармен қарым-қатынастарына көмегі тимейтін, қайшы шаралар қолданады. Оның үстіне басқа біреудің әрекетімен орнаған тәртіп тиімсіз болады. Оқушылармен өзара қарым-қатынас - өздеріңіздің төл істерІңіз.

12.Реті келгенде оқушыларға өздеріңіз де бар жақсылықты қабілеттгілігіңізді, іскерлігіңізді көп білетіндігіңізді, әдеттеріңізді және т.б. асырмай, жасырмай көрсете біліңіздер.

13.Өз оқушыларыңыздың сенімін актаңыздар. Бұл сенім оқушылармен қарым-қатынастарыңыздың ұшар шыңы, олардың жан-дүниесіне енер жол. Бір оқушының сенімін ақтамасаңыз бүкіл класс сенімінен айырылуыңыз мүмкін.

14.Жылдан-жылға, күннен-күнге, оқушылардың бойына азаматқа тән жоғары сезімдерді, еңбек адамын қадірлеуді, өз Отанына деген сүйіспеншілікті, оның мүддесіне өзінің барлық күші мен барлық өмірін жұмсауға дайындықты сіңіре беріңіздер.

Қазіргі таңда заман талабына қарай мұғалімдік қызметтегі адамдарға талаптар да күшейе түсті. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында (2007 ж.) педагогтардың негізгі құқықтары мен міндеттері анықталған. Аталған занның 7 тарауының 50-51 баптарында педагог қызметкердің мәртебесі анықталып, олардың кәсіптік шеберлігіне, оқушыларға сапалы білім мен тәрбие бере алуларына байланысты жауапкершіліктері мен міндеттері қарастырылған.


жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   71




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау