- өзін-өзі іске асыра алуға мүмкіндік беретін құндылықтар (педагог еңбегінің көп қырлылыгы, әлеуметтік жағдайы нашар балаларга көмек көрсете алуы, т.б);
- жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға мұмкіндік беретін құндылықтар {қызметіне қарай мемлекет тарапынан еңбек ақысын алуы, жазгы демалыс .узақтылыгы, қызмет бойынша өсуі т.б.).
4) Қазіргі білім беру саласындағы құзіреттілік бағыт бойынша тұлғаның меңгерген теориялык білім, білік, дағдылары аркылы кез келген мәселені өз бетінше шешіп, табысты нәтиже көрсете алу қабілеттерін дамыту көзделеді. Бұл бағытгың өзектілігі әлеуметтік ортада көрініс тауып отырған теория мен практиканың алшактауы мәселесінен туындайды. Білім беру саласының қай деңгейіндегі болмасын білім алушылардын териялық білімдерін практикамен тығыз ұштастыра алмайтындығы білім берудің мақсатынан бастап нәтижелеріне дейін қайта қарастыруды талап етеді.
Болашақ мамандардың кәсіби кұзіреттілігін дамытудың теориялық негіздері мен түрлі аспектілері Н.Хомский, Р.Уайт, Дж.Равен, Е.В.Бондаревская, Н.В.Кузьмина, Л.М.Митина, В.А.Сластенин, Н.Ф.Талызина, А.К. Маркова, И.А.Зимняя, Н.Д.Хмель, Ш.Т.Таубаева, У.Б. Жексенбаева, М.Х.Балтабаев, Б.Т.Кенжебеков, Г.Ж.Менлибекова тагы баска көптеген шет елдік және отандық ғалымдардың еңбектеріңде зерттеледі. Көптеген мемлекеттерде білім берудегі құзіреттілік бағыт ұлттық білім беру стандарттары аркылы іске асырылуда.
Қоғамдағы күрделі өзгерістер адам факторының дамуына жыл сайын жаңа талаптар қойып отырғаны айкын, сондықтан әр бір адам әлеуметтік өзгерістерге тез бейімделгіш, білімдерін шығармашылықпен іске асыра алатын, өзін-өзі дамытуға дайын тұлға бола алуы маңызды. Осы идеяға байланысты казіргі білім беру саласының ерекше сипаттарының бірі - оның нақты нәтижелерге багытталғандыгы.
Білім беру саласының мақсаттары мен мазмұнының күрделенуі, жаңа білім беру нәтижелерін анықтау, ондағы бағалау жүйесіне де қазіргі дүниежүзілік білім беру стандарттарымен сәйкестендіріп өзгертуді қажет етеді. Бұл бағыттың дамуындағы негізгі мәселелер ретінде оқушылардың оқу іс-әрекеттерінің барлық түрлерінің нәтижелілігі, олардың алған білімдерінің тәжірибеде пайдаланылуы, оқу-танымдык, тәрбиелік жұмыстар аркылы өзіндік тұлгалык қасиеттерін аша алу іскерліктері қарастырылады.
Жоғары оқу орындарында кәсіби білім берудегі құзіреттік багытта студенттердің білімдерінің теория жүзінде ғана қалып қоймай оларды іс жүзінде табысты нәтижеге жете алатындай қолдана алулары көзделеді. Мысалы, педагогикалық жоғары оқу орнының
студенті барлық сабақтарды теория жүзінде жаксы меңгерген болсын, бірақ педагогикалық практикада ол өзінің білімін қолдана алмады дейік. Бұл жерде оның кәсіби кұзіреттілік деңгейінің төмендігі көрініс байқалатынын аңгарамыз. Тек жаттанды білімді есте сақтау, оны оқытушы сұрағанда қайта жаңғыртып айтып беру әлі нақты білім болып есептелмейді. Нағыз білім практикада қолданысын тауып, тиімді нәтиже көрсететін білім ғана. Педагогика ғылымында «педагогтың кәсіби кұзіреттілігі» деген ұғым педагогтын кәсіби іс-әрекетін жүргізуге теориялык және практикалық даярлыктарының бірлігімен анықталады. Яғии біз қарастырып отырған құзіреттілік багытта білім берудің соңғы нәтижесі қандай болатындығы өзекті. Бұл бағытта мынандай сұрақтарға жауап іздестіріледі:
- Кәсіби білім алу барысында студент қандай нәтижеге жетуді кездеуі керек?
- Студенттің қол жеткізген нәтижесі табысты ма, әлде табыссыз ба?
- Неше жыл бойы алған теориялық білімін ол кәсіби іс-әрекетте қолдана ала ма?
- Егер студент жоғарғы оку орнында алған теориялық білімдерін кәсіби іс-әрекетте табысты қолдана алмаса ондай білімнің құндылығы қандай?
Сондықтан қазіргі таңда білім беру саласындағы құзіреттілік бағытты іске асыру, кәсіби құзіреттілікті дамыту мәселссі көптеген педагог-ғалымдардың зерттеу пәніне айналып отыр. (Педагогикалық құзіреттілік мәселелері 7 тақырыпта толығырақ қарастырылады).
Жоғарыда карастырылып отырған өзекті бағыттар мен қатар қазіргі таңда әр бір жеке тұлғаның әлеуметтенуіне жағымды жағдай жасалу қажетгілігіне байланысты білім берудегі әлеуметтік-гуманитарлық бағыт көкейкесті мәселелердің біріне айналуда.
Әлеуметтендіру ұғымы қазіргі педагогика ғылымының маңызды категорияларының бірі болып қарастырылады. Әрбір адам әлеуметтік ортада өмір сүргендіктен ол сол ортаға бейімделіп, үйлесімді қарым-қатынаста болуы маңызды. Ұлы ақын Абай:Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар қалан- дегендей әр адам жас кезінен бастап өзіне лайықты орнын тауып, мәнді, мағыналы өмір сүруге тырысуы абзал.
Тұлғаның әлеуметтенуі және оның қоршаған ортамен еркін, сенімді, үйлесімді қарым-қатынас орната алуы үшін оған қолайлы әлеуметтік-гуманитарлық орта, жағымды да тиімді жағдай жасалуы керек. Ал ондай жағдай тұлға аралық қарым-қатынастарды жақсартуды, әлеуметтік-гуманитарлық бағыттағы іс-шаралардың ұйымдастырылуын жетілдіруді қажет етеді.
Сондай психологиялық-педагогикалық жағымды жағдайда адам өзіне ұнайтын іспен шұғылданып, өз қабілетгерін дамыту барысында ғана шынайы әлеуметтенуі мүмкін. Сол істері аркылы адам жетістіктер байқатса, өзін-өзі басқаларға таныта алады, оның өзіне деген қурмет сезімі күшейе түседі. Мысалы, түрлі үйірмелер, олимпиадалар, спорттық жарыстарға қатысып жетістіктерге қол жеткізген студенттер, оқушылар одан әрі сол бағытта жұмыс істеп ізденуге ынталанады, сол аркылы өздерінің ішкі әлеуеттерін ашып табысты іс-әрекеттерге құлшыныстары арта түседі.
Бұл жерде педагогтың атқартын рөлі ерекше. Шәкірт бойында бір нәрсеге деген ынтаны оята алу, сол нәрсеге деген бейімділігін анықтау, оның өмірлік ұстанымдарының, көзқарастарынын, дүниетанымының қалыптасуына дұрыс ықпал ету үшін мұғалім жан-жақты психологиялық-педагогикалық білімдермен қарулануы кажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
