Педагогикалық факультет

Дәрістің мазмұны:

3. 
   Теориялық негізі.
   
4. 
   Қолданылу техникасы.
   

Психодрамаы:

Өзінің классикалық нұсқауына сәйкес психодрама - бұл драммалық (суырып салма) импровизация арқылы және тұлғалық ішкі әлемін зерттеуге арналған топтың терапиялық процесс. Бұл шыныменде алдын ала дайындалмаған, топ мүшесінің нақты мәселесін көрсететін қойылымы б.т. Психодрама ойланып табылған бейне психокоррекциялы топ мүшелерінің мінез ерекшеліктері арқылы айналады.

Ең алдымен психодрамалық және тұлғалық мәселелерін анықтауға, үрейлену қиялдарын

Білуге арналғанын ескеру керек . Психодрама өмір жағдайын суреттейтін әрекет арқылы жаңа мен мінез-құлық модельдерін зерттеуге негізделеді. Бұл әдіс денелік психотерапияға өте ұқсас. Және осы әдіс арқылы сезімдерді сыртқа шығару жеңілірек болып табылады .

Даму тарихы:

Психодраманың негізін салушы,социаметрия әдісін енгізген (кейбіреулердің пікірлерінше топтың психотерапиялық негізін) қалаушы Якоби Леви Морено (1892-1974) болып саналады . Мореноның дүниеге келген жері (Қара теңізде жүзген қайық деген аңыз болғанмен) іс-қағаздар бойынша оның тұған жері Румыния астанасы Бухарест . Кейін Мореноның жанұясы Австрияға көшіп келіп Вен университетінде философия мен медицина бағытында дәріс алды. Студент кезінің өзінде Морено тіпті достары сырт қараған вен жезөкшелеріне арналған топ ұйымдастырды . Бұл проект,Моренаның айтуынша топтықпсихотерапияның бастамасы болды . 1916 ж. Морено өз отандарынан қуылған итальян шаруаларына өмір сүруге көмектесуді мақсат етіп жаңа проект құрды. Бұл екі жағдайда Мореноның социаметрия әдісін жасауына мүмкіндік берді . Ал социаметрия әдісі психодрама мен топтық психотерапияның негізі болды.

Драманың терапиялық әдіс ретіндегі түсінігі. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Я.Мореноның Венада жүргізген эксперименті нәтижесінде пайда болды. Бұл эксперимент «Спонтанды театр» деген атау алады. Ең алғаш рет Морено Вен саябақтарында жүрген балалардың өз қиялдарын ойнағандарына қарап ойын әдісінің терапиядағы тиімділігі патенциалдары туралы ойланды. Яғни ол психадраманың негізі ойын принципіне сүйенеді

өзінің спонтанды театрын ол алғаш ойын ретінде қарады .Өзінің практикасында жеке тұлға өзгерісі мен психикалық дамуына жете мән бермеді. Ал бұл әрекеттің нәтижесі театрдағы қойылымнан алынған әсер деп түсінді Морено өз театрын –дін тәріздес , ал қойылымдарды «театр храмындағы қызмет деп қарастырды.

Би психодраманың емдеу әдісі ретінде қарастыру Мореноноға өзінің жолдасымен қарым-қатынасындағы мәселелер туралы айтқан актердың сөзімен кейін пайда болды .

Труппаның алдында Морено актерды өз мәселелерін айтуға шығарды. Бұл эксперимент тек актер мен оның жолдасы үшін ғана емес, сонымен қатар барлық труппаға пайдалы болды. Кейін Морено түрлі зерттеу әдістерін қолдана отырып бұл экспериментті әрі қарай дамыта түсті,кейін бұл психодраманың бөлінбес тармағына айналды.

1925 жылы Морено АҚШ-қа ,ал Нью-Иорктегі Плимут университетінде балалармен жұмыстана отырып, психодраманы дамытты. Сонымен қатар ол Синг-синг түрмесіндегі (Нью-Иорктегі) қамаудағылармен және Нью-Иорктегі түзету мектебіндегі қыз балалармен жұмыстана отырып социометриялық анализ әдістерін дамытты. Мореноның топқа әсер етудегі нәтижесі социограммаға негізделді.

1929 ж. Бастап ол Нью-Иорктегі Карнеги-холл психодрама залында жылма-жыл үлкен көлемде психодрамалық қойымдар ұйымдастырды. 1931-1932 жылы Морено өзінің «Психотерапиядағы топтық әдістер және олардың классификациясы еңбегінде кездесетін» топтың терапия «және» топтың психотерапия терминдерінқолданылымға енгізді. Бұл еңбек танымал болды және топтық әдіс түралы Конференция өткізуге негіз болды. Бұл Америкадағы психиатриялық ассосацияның назарынпсихотерапиядағы топтық әдіске аудару мақсатында өткізген алғашқы шара болды.

Негізгі шаралары .

Психодрамадағы функционалды ойындар.

Психодраманың көптеген терміндері театрды еске түсіреді. Топ басшысы режиссер деп аталады . Ол топта жұмыс істеуге мүмкіндік беретін климат жасап,топ мүшелелерінің жеке мәселелерін шешуге ынталындырады. Олар өте белсенді болу керек, себебі ол эксперимент жүргізе отырып, тіпті ең тұйық топ мүшесін қойылымға қатыстыру керек.

Ал негізгі фигураға айналған топ мүшесі протагонист деп аталады. Протогонистерөз өмірлеріндегі бейнені сомдайды .Ол өзгелердің алдына шығып өз көзқарасын ашық айта алады. Тіпті ол басшыны тиран ретінде қабылдаса,ол оны тап осылай көрсетуге міндетті . Ол режиссердің және т.б. көшені арқылы өмірін салмайды .

Психодрамада протагонистердің мәселелері көрініс беру үшін «көмекші мен» қажет. «Көмекші мен» ол протогонистің өмірінде үлкен орын алған адам . Бұл рольдерді топтың басқа мүшелелері сомдайды. Зерко Морено көмекші эгоның 5 қызметін көрсетті:

1. 
   міндетті түрде протониске қажетті рольді сомдау.
   
2. 
   психодрамаға қатыспаған кейіпкерлерге деген протогонистің қарым-қатынасын түсіну .
   
3. 
   протогонистің өзі жете түсінбеген аспектілерді көрсету.
   
4. 
   протогонистегі ішкі мәселелер мен жеке тұлғалық келіспеушіліктерді шешуге бағытталған психотерапиялық әсер.
   
5. 
   протогонистке психодрамадан шындық өмірге өтуге арналған «көпірді» көрсету.
   

Психодрамадағы фазалар .

Психодраманың 1 фазасы- бой жазу. Бойжазу топ мүшелері рольдерді сомдаудан үрейленгенде пайдалы. Ол режиссерғада қажетті. Бой жазу кезенде ол бқлме ішін аралай жүріп,өз ойларымен бөліседі,өз көзқарасын ұсынады. Ең алдымен бой жазу топ мүшелерін әрекетке итермелеу үшін қажет . Топ мүшелері өздерінің жаңа реакцияларын сезіну үшіноларға қорғаныс пен сенімділік қажет. Басшының беделі топ мүлшелерінің кез-келген рольді ойнай алатындарына сенім түғызу үшін қажет.

Бой жазудан кейінгі 2 фаза психодрамалық әрекет.Бұл фазада режиссер өзі сәйкес деп алған топ мүшесін, немесе топ мүшелерінің бірі алға шығады. Ол өз мәселесін айтқаннан кейін бұл өмірлік жағдайды сахнадағыдай ойнау үшін қажетті адамдар мен қажетті жағдай ұйымдастырылады. Оны протогонисттің өзі таңдайды. Кей жағдайда режиссер ұсынады.

Ең сонғы 3 фазасы интеграция болып табылады. Бұл фазада әрекет аяқталғаннан топ мүшелері талдау анализ жасайды. Әуелі топ мүшелерінің әрқайсысы қойылымға деген өз сезімдерін айтып, осы қойылымнан не алғандарын айтады.

Психодрамалық әрекеттерде қолданылатын әдістер .

Барлық психодрамада режиссер протогонистке түрлі психодрамалық әдістер арқылы әрекет етуге көмектеседі. Олардың ең көп тарағандары: монолог, ұқсас бейне, рольдермен алмасу және айна.

Ал ролдерді алмасу әдісінде протогонист басқа рольді ойнайды. Ал көмекші «мен» протогонистің ролін сомдайды. Бұл әдістің негізгі мақсаты өз ролін ойнаған протогонистке қарап көмекші «менге» өз ролін терең түсіндіру. С-мен қатар бұл әдіс арқылы өмірге өзге көзқараспен қарауға үйренеді .Кей жағдайда протогонист ролін дұрыс сомдай алмауы мүмкін.Бұл көрермендер жағынан қарсылық түғызады. Оған себебі протогонисттің өзгелерді түсіне алмады. Осы әдіс арқылы протогонист кері қатынас түрғызып, өзгелерді түсіне бастайды.

әрекет ету.

Өзін -өзі бақылау сұрақтары:

1. Психодраманың мақсаты не?

2. Психодраманың негізін қалаған кім?

3. Психодраманың негізін ұғымдарын атаңыз?