55
тәуелсіз болуы, түрлі типтері, жүйесі, дидактикалық құралдары
нақты болуы, мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетінің, әдіс
тәсілдерінің бір-біріне әсері болуы. Білім беру үдерісінің тиімділігі
екі жақтың бір-біріне мұғалімге де оқушыға да әсер етеді.
Жеке тұлғаның бірізділігі сабақтың талдауына және бағалауына
көмектеседі.
1. Педагогтың тұлғасы:
1.1. пәнді терең білуі, жалпы білімдарлығы;
1.2. педагогикалық шеберлігінің деңгейі;
1.3. сөздің сапалылығы;
1.4. оқушығы қарым-қатынасы және көзқарасы;
1.5. сырт келбеті;
2. Оқушылар:
2.1. белсенділік, танымдылық дәресі, шығармашылығы
еркінділігі;
2.2. жалпы оқудың деңгейі және арнайы білімі және дағдысы;
2.3. ұжымдық жұмыстың дағдысы;
2.4. ұйымдастырушылық сатысы, тәртіптілігі, қызығушылығы;
3. Мұғалім мен оқушының іс-әрекетінің мазмұндылығы:
3.1. талдау және бағалау тиімділігінің дәрежесін негізгі оқу
принциптерінде тарату;
3.2. оқыту мен тәрбиенің өмірмен байланыстылығының
өзектілігі;
3.3. оқушылар үшін оқу тақырыптарының тартымдылығ және
проблемалығын жүргізі дәрежесі;
3.4. берілген ақпараттың көлемі және үйлесімділігі;
4. Мұғалім мен оқушының іс-әрекетінің тәсілдері:
4.1. сабақта негізгі іс-әрекет түрлерінің ауысуында және
үйлесімінде, уақытты үнемді және
нақты ұтымды пайдалану;
4.2. ОТҚ және көрнекілікті тиімді және мақсатты түрде
пайдалану;
4.3. тәсілдерді ұтымды пайдалану;
4.4. кері байланыстың тиімділігі және бар болуы, жеке бөліп
шығару, дербестілігі және ыңғайын өткізу
4.5. оқушылардың оқуды үйрену дәрежесін бақылаудың
тиімділігі, талаптың деңгейін тексеру мен бағалау жүргізілуі;
4.6. оқушыларға сабақта эстетикалық дәрежесінің әсері;
56
4.7. техникалық қауіпсіздік ережесінің сақталуы;
5. Оқытудың мақсаты және нәтижесінің өзара қатынасы:
5.1. мақсаттың айқындығы, анықтың деңгейде құрылуы;
5.2.
оқытудың
мақсатының
өскелеңділігі,шынайлығы,
мақсаттың бейімділігі, қиындылығы;
5.3. оқушылардың сабақтқа қатысуның деңгейі;
5.4. тәрбиелік қатынасының дәресесі;
5.5. оқушылардың даму қатынасының дәрежесі.
1. Оқушының оқып үйрену дәрежесі жәнемұғалімнің талап қою
деңгейінің өз аралық байланысының маңызы.
1944 жылы 14 ақпанда оқушылардың тәртібін және оқу
үлгерімін бағалаудың санды жүйесі 5 баллды жүйеде қолдану ережесі
бекітілді. Оқушыға әр бағаны қойғанда осы жүйені ескере отырып,
оның нәтижесің бағалануын көрсетеді.
Бұл бағалаудың бағыты оқушының білімінің білік және
дағдының өсуіне емес, оқушылардың сапалы білім алуына
көмектеседі. Білім беру үдерісінде негізгі бақылаудың тиімділігі бес
көрсеткіштің қорытындысында анықтап береді:
1-ші көрсеткіш – «ажырату» - оқушылар осы білім деңгейінде
берілген обьектінің ерекшелігі, үдерісі, құбылысы, қандай да бір іс-
әркет дайын күйінде беріледі.
2 - ші көрсеткіш – «есте сақтау» - оқушылар осы білім
деңгейінде білімді қабылдау жүйесінде механикалық есте сақтау
тірекке алады да ішкі заңдылықтарды терең жете түсінбей ой
тұжырымдары болмайды.
3-ші көрсеткіш – «түсіну» - оқушыларға мысалдар келтіру
арқылы ой-тұжырымдарды еске түсіріп қана қоймай және оларды
терең түсіндіре біледі.
4-ші көрсеткіш – тиімді (репродуктивті).
Оқушылар теориялық
алған білімдерін тапсырмаларды орындау кезінде практикалық
тұрғыда көрсете біледі.
5-ші – «тасымалдау». Жаңа білімде немесе практикалық
жағдайяттарда анықталған заңдылықтарды, жалпы қорытындыны
икемділікпен сипаттай алады.
Бұл
белгілердің
көрсеткіш
дәрежесі
машықтануына
қанағаттанарлық жағдайына қажеттілігіне олардың практикалық
қолдануы жеткілікті. Білімділіктің дәрежесі – бұл белгілі
оқушылардың ақпараттың жиынтығын меңгеруі.
57
4. Мұғалімнің жеке басын диагностикалау және білім беру іс-
әрекетінің мониторигін жасау.
СОЦ – білімділік дәрежесінің бағалаудың баллдық мазмұны
(теориялық мүмкінділігі).
ДОЦ – «девальвация» - бағалардың баллдарының мазмұнының
төмендеуінің 1-ші деңгейдің талабы туралы.
Бағ
а
баллмен
1-ші деңгей
талабы жоғары
2 деңгей талабы
(орта)
3 деңгей талабы
(төмен)
СОЦ
ДО
Ц
СО
Ц
ДОЦ
СО
Ц
ДО
Ц
«5»
100
% дейін
0
64%
дейін
36% 1,5
рет
36%
дейін
64%
2,8 рет
«4»
60%
дейін
0
36%
дейін
25 %1,8
рет
16%
дейін
48%
4 рет
«3»
36%
дейін
0
16
%дейін
20%2,25
рет
4%
дейін
32%
9 рет
Оқушылардың білімін бағалау.
1. Бағалауда баллдың критерилерін нақтылау.
2. Білім білік және дағдының тізімін анықтау.
3. Шынайы талаптың деңгейі анықтай білу.
4. Оқушылардың білімдерінің дәрежесін бағалау және олардың
білімге немқұрайлық қатынасын өзгерту.
Білімді тексерудің тиімділік жағдайының негізі.
А) тексеру айырмашылығының жан-жақтылығы;
В) жүйелігі және реттілігі;
С) жеке, дербес және әділдікпен қарау;
Ауызша жауаптың сапасын бағалау критерилері.
1. жауаптың мазмұнына қарай дұрыстығын;
2. толық және толық жауап;
3. өзіндік пікірі, ойы саналы түрде меңгеріп алуы;
4. сөйлеу сапасы, ойлау мазмұны;
5. алға қойған міндеттің ұтымды тәсілі;
6. қазіргі заман талабына сай техникалық құралдарды және
көрнекі құралдарды ауызша жауапта
