| Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Негізгі сұрақ түрлерін ата?
2. Бастама сұраққа қандай сұрақтар жатады?
3. Жабық сұрақ деп нені айтамыз?
4. Жауап берудің қандай ережелері бар?
№ 13-14 дәріс
Тақырып: Топтық динамикалық механизм.
Дәрістің мазмұны:
1.Басқару обьектсіндегі әлеуметті ұйымдастыру.
2. Ұйымдастырудағы топтық динамикалық механизм.
3. Топтың өмір сүруінің феномені.
4. Іскерлік ролдерді бөлу.
Мақсаты: Суденттерге ұйымдастыру, топтық динамикалық механизм туралы түсінік беру.Топтың дау кезеңдерімен таныстыра отырып топта ұйымшыл болуға тәрбилеу.
1.Р. Уотерменнің айтуы бойынша ұйымдастыру, адамдарға көмек беру, басшының жалғыз өзінің күшінің жетпеуіне байланысты қолдау үшін қажет деген. Адамның әрбір мақсаты өзге адамммен бірігіп іске асады.М.И. Бобневой оның үш түрін айқындады; топтық,әлеуметтік, ұйымдасу және жалпылық.ұйымдастыру дегеніміз- жеке тұлғаларды арнайы топтастырып, басқару субьектісі ретінде жалпы мақсат пен идеяны бірігіп әрекет ету.Ұйымдастырудың пайда болуына екі әлеуметтік феномен әсерін тигізеді:олар синергия(бірігіп істеген әрекет жоғары жетістерге жеткізеді) фасилитация ( біріккен әрекет барысында қай жұмыста оңай жасалады.
Ұйымдастырудың мынадай түрлері бар;
- бюрократия яғни әкімшілік ұйымдар мен орындар
- тотальды типтегі орындар( аурухана, түрме, мешіт, әскери бөлімшелер)
- өзеркімен ұйымдасқан орындар( саяси емес комерциялық ұйымдар)
Қазіргі заманда екі түрлі жүйе қызмет атқарады:техникалық және әлеуметтік.
Техникалық жүйеге; машинкалар, станоктар, техниканың түрлері, ақпарат құралдары, компютерлер, басқарушылық орындар, ұйымдастырушылық құрылымдар, жұмыс күші және оның кәсіби құрылымы.
Әлеуметтікке- еңбекті моральдық материалдықжағынан ынталандыру формалары, басқару стильдері, шешім қабылдауда жұмысшылардың қатысуы, қызмет барысында өсу мүмкіндігі, мәдениеті.
2.Топтық динамика – топ ішіндегі әлеуметтік психологиялық үрдістер мен құбылыстардың бірігуі, барлық психологиялық өзгерістер, топтың өмірлік әрекетіндегі топ адамдарының қажеттіліктері мен қызығушылықтарының бір жерден шығуы. Топ ішіндегі психологиялық өзгерілулер оның сыртқы және ішкі қарама-қарсы тенденцияларына байланысты. Бірінші тенденция кәсіпорын мүшелерінің психологиялық тұрғыдан бір болуы тұлғааралық қарым-қатынастың дұрыс орнатылуы, өзара әрекеттің дұрыс ұйымдастырылуы.Екінші тенденция біріккен әрекетте топ мүшелерінің эмоциялық жағдайлары мен кәсіби қабілетінің бір- біріне байланысы.Топтық динамика төмендегі негізі процестерден құбылыстардан байқалады;
-басқарушылық және жетекшілік
- топтық шешім қабылдау
- қалыпты білімділік
- қызметтік –ролдік құрылымның қалыптасуы
-бірігу
-индивидуады мінез-құлыққа топтық қысымны көрсетілуі және реттелуі
-келіспеушілік.
3.Әрбір ұжым мүшелерінің дамуында бірнеше даму кезеңдерінен өтеді; пайда болу, қалыптасу, дербестік, өзін-өзі көрсету және тарау.
Пайда болу кезеңінде жаңа ұжымның қалыптасуында,басқарушының өзгерілуі кезінде, мүшелерінің толықтай өзгеруі кезінде пайда болады.Бұл кезеңде жетекшінің және жұмысшылардың мақсаттары айқындала бастайды, жұмысшылардың арасында өзара байланыс тұрақсыз болады.Бұл кезеңдегі ұйымдастырудың мәні- орындаушылық, күткен жағдайды қабылдау.
Қалыптасу кезеңінде формалды емес топтар пайда болады және топтық пікір қалыптсады. Бұл жағдай жетекшіге қйындық туғызады. Мұнда әрбір топтың өзінің ұйымдастырушысы болады. Егер тәжірибелі жетекші болса әрбір топтағы жетекшілерді өзіне бағыттап ортақ мақсатқа біріктіре алады.
Дербестік кезеңі ұжымның толық қалыптасу кезеңі. Мұнда формалды емес ұжымның әлеуметтік нормалары мен топтық пікірлері қалыптасқан. Мұндай ұжым тұрақты және сыртқы әсерлерге қарсы тұра алады.
4. Әрбір кәсіпорындарда белгілі бір ролдерді бөлу кездеседі. Әлеуметтің топтық динамикалық феномен алғаш рет М. Белбин ашты анықтады.Оның анықтауы бойынша әрбір кәсіпорын мүшесі екі түрлі ролде ойнайды.Бірінші роль- кәсіпорынның формаьды құрылымынан шығып қызмет ролін анықтайды. Екінші роль-«топтағы роль» формальды түрде қызмет атқармаса да ұжымның ұтымды әрекет етуіне көмегін тигізеді.
Ұзақ жыл эксперимнт барысында 8 түрлі топтық ролді анықтады: жетекші, реализатор, идеяны шығарушы, обьективті сыншы, штабтың ұйымдастырушысы, қамтамасыз етуші, ұжымның жүрегі, бақылаушы.
Жетекші- бұл ролге ол өзінің тартымдылығымен беделімен, өзгелерге құқық пен биліктіқолданбайақ өз дегеніне көндіру қабілеті арқылы қолы жетеді. Оның ақыл-ойы жетік бірақ ол адамнан жоғары интелект талап етілмейді.
Реализатор-тота нақтықойылған міндетті өңдеуші. Оның негізгі мақсаты нәтижесі мен формасына көп көңіл бөлу. Ол көпсөздікті, анықсыздықты, ойдың тұмандығын жаратпайды. Ол тез әрекет етуге бейім, күші мол, эмоциональды, импульсивті, тез тауы қайтып түңіліп кетуге бейім.Оның мінезі дөрекі болып келеді.Ұжымдағы өзге адамдармен келіспеушілікке көп түседі.Бірақ жұмыстың алға басуына бар күшін салады.
Идеяны өңдеуші- топта ерекше ой, идея тастаушы. Өзге мүшелермен салыстырғанда онда өте жоғары интелектуальдық коэфицент. Егер топ қиындыққа кезіксе ол адам мәселеден шығу жолын шебер таба біледі.Бірақ оның екі кемшілігі бар: 1-ші оны жеке детальдар емес үлкен, ауқымды сұрақтар қызықтырады.Ол топтың қажеттілігін ескермей шығармашылық идеяға көп көңіл бөледі.
Обективті сыншы- ерекше ой қоспаса да топтың ақылсыз жоспар құрып дұрыс емес жолға түсіп кетпеуінен қорғайды. Ол идеяны ұсынушы емес талдаушы. Ол өте жай шешім қабылдайды.Оның жақсы қасиеттері; ұғыну, меңгеру, интерпретациялау, және үлкен материалды бағалаушы және өзгелердің ойын талдаушы.
Достарыңызбен бөлісу: | 
