ойындық мінез-құлық жəне мақсаттқа бағытталған ортаны анықтау,басқалардың мінез-құлқы редукциясында бір
түрге мүмкіндігі бар.Зерттеуші əрекеттің екі түрін қарайды:бағытталушы жəне орындаушы.Əсіресе бағытталушы
əрекет психиканың детерминациясымен байланысты.Басында адамдардың əрекеті зерттелушілік функцияда
жүреді.
Психиканың сапасын түсіндіріп анықтауда психолог табиғи түрде қолданылады,көп нəрсенің себебін
шешеді.Көрсеткен ғалым Жан Пиаже ол көптеген форманың себебін түсіндірді,бейнесін модельді көрді.Кез-
келген модель алынған обьективті реалді:механизм Ж.Ламетри.телефон станциясы.физикалық дене
Коливин.компьютер т.б психиканың реалді зерттеудің реалді зерттеу сапасын сəйкес келеді. Психика элемент
жүйесі жағдай тіркейді барлық ортаның жүйесі қарым-қатынаста алынады.Бұл принціпте негізгі қарым-қатынас
бар.Оны дəлелдеген И.М.Сим .Ол психика аймағындағы организмнің жағдайын бейнелеп көрсетті.
Ерекшеленген негізгі комуникативті функцияда қарым-қатынас белсенді мінез-құлық фазасы адамдарда бірақ
та бұл функциялар реализацияланады.Сонымен психологияда табиғи ғылыми психологиялық зерттеу
түсіндірілген принціп болады
Негізгі қозғалыстардың түсіндіруінде қолданылған (мінез-құлық,əрекет,белсенділік т.б) психика белгісіз болады
жəне оған модельдік қалып қолданылмаған.
Адекватты үлгі психиканың жеке психологияның интуациясын анықтайды жəне ерекше психологиялық əдіспен.
3.Психолог зерттеулерін психикалық реалды,табиғи-ғылыми əдістемелерді т.б қарастырған.Психикалық
обьективті
бөлімде
құрылған
реалды,дарақты,тұлға
констактылы
топ,əлеуметтік
қауым
т.б
алып
жүреді.Зерттеуші ең бірінші зерттеуін-де екі компонентпен жұмыс істейді:жүйе жəне оның ортаның жəне қарым-
қатынас пен басқалар мен қарым-қатынас өзіндік əрекеттіжəне өзіне қосу жүйені ортаны жəне ортадағы жүйеде
анықтайды.Қарым-қатынас негізгі материалдың кез-келген психологиялық талдауында болады.Қатынас ортадағы
жүйе əрекетін анықтайды,əрекет акт,негізгі психикалық реалды детерменеледі.Өзінің əрекеттік жүйесі өзгеріс
ортаны өндіреді,ал орта жүйе біріншіден өзара əрекетті жүйені жəне ортаны уақытымен қараған
ыңғайлы.Екіншіден,жағдайжүйесі жəне жағдай ортасы түсінікте қарастыратын үрдіс өзіндік əрекеттің
өзгеруіжүйедегі жағдайда жəне ортада жолын қуады.Уақыт шартты дискретті саналады.
Адамның өзара əрекеті қоршаған ортада зеттелушінің қортындысындабекітіледі.Бұл адамның əрекетін азық
етеді,бұл басқа адамдардың,өздерінің зерттеулеріне əсер етеді.Барлық жағдайларда біз реалды позитивті
бейнелеуді қалдырамыз,психологтар негізгі догманы құрады ортаның өзара əрекеті жүйеге психиканың ортасы
немесе шектелген орта,өзара əрекет қарастырылады,психикалық өзгерісті келтіреді.Алайда классикалық ойын
психофизикалық жағдай мүмкін формалды біздің терминде қарым-қатынас:орта-психика немесе əйтпесе-қатынас
шағылысуы мүмкін.Қатынас (психика жүйе немесе психика организм) психофизиологиялық жағдай
көреміз,психорегулятивтік
анықталады.Бұл
анықтау
көп
негізгі
талап
етеді.Қатынас
классикалық,
психофизиогиялық проблемада көбірек жауап береді,оны əрқашан зерттеуді физиологиялық механизмдер
психикалық əрекеттерде жауапты.Басқа жағдайда фиксированды қатынаспен ұйғарады,психикалық жағдайды
реттеу жүйенің жағдайын қарастырады(организм,адам т.б).Бұл жағдайда да ойынның шешімі психологқа
жіберіледі.Психика басты детерминантты сапасын өзгерісін организмнің күйін анықтайды.Біз мұнда қарым-
қатынастың екі түрі компонентін бөлуін көреміз.Қатынас мүмкін парадоксалды көрінсе,егер оны ортадағы
психикалық жағдайын тікелей қарастырамыз.Егер қатынаста жалпы психологиялық контекст ұсынылса
көреміз,сəйкес келетін қортындысы келесіде болады.Қатынас психиканың келер ортасындағы жағдайында
сəйкестендіріледі.Бұл
сəйкестік
озу
бейнесі
болып
қарастырылады.Бұл
қатынастың
бейнесі
телеологиялықыңғайындағы детерминациясы жүйенің белсенді детерминациясы оны мақсаты болашақ
бейнесінің қортындсы.
4.Ортаны бөлуде екі құрылым бар:сыртқы орта жəне ішкі орта.Психикаға ішкі орта-бұл организмнің
ортасы,психиканың бейнелік жағдайы.Барлық бөлінгенде қатынас жəне оның реализациясы өзіндік əрекетте
жүйе,психика,орта.Алайда,əртүрлі реалды бейнелеу ұсынылады,біршама мағыналы əртүрлі компонент үрдісінде
детерминация мінез-құлық зерттеулерінің алдында талдауы өзгереді.Мінез-құлықты модельді түсіндіру де
бірінші
тур
эмперикалық
атаумен
ұласты.Экспериментте
бірінші
қандайда
ортаға
тапсырумен
жалғастырылады.Модельдің екінші турінде априорды модельдің мінез-құлқын анықтау ыңғайлы.Олар
психикалық жағдайдың адамға алға оның экспериментке қосылуын талап етеді.
Екінші
типте
зерттелушінің
модел
априорды
психиканың
реалды
моделі
негізделеді,мұны
тізімделген,эмперикалық модель бірінші типте зерттелушінің моделі.Қиынсыз байқау үш салыстырмалы тəуелсіз
үрдіске бөлінеді:
-орталық жағдайдың өзгеруі(ішкі жəне сыртқы)
-жүйенің жағдайының өзгеруі
-психикалық жағдайының өзгеруі.
Психикалық детерминация организмі жəне ортасы бөлек оның жақтары біртұтас үрдісті ерекшелейді:біз əртүрлі
əдістемелерді эмперикалық,психологиялық зерттеуіндегі материалды аламыз,соның ішінде-бақылауды.
А)Ортаның жағдайының өзгеруі психологиялық себепті зерттелуде.Мыс:əрекетті үйрену.
В)Жүйе жағдайының себепті психикалық зерттелуі.Мыс:қозғалыстарды үйрену (психомоторика)мимикалы
үйрену,пантомимикалар.
С)Психикалық жағдайдың өзгеруінің зерттелуі.Мыс:интроспекция.
Д)Ішкі жағдайлардың өзгерін зерттелуі (ішкі орта) жүйесі.Мыс:электрофизиоло-
гиялық зерттеуде жүректің белсенділігі,қанның,глюкозаның мазмұнын анықтау т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
