12 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013
Карусель типтес жел электр қондырғыларының валдары екі вертикаль валдан кем
болса тиімсіз, мұндай жағдайда жел энергиясын пайдалану коэффициенті 0,63-тен 0,45-ке
дейін тӛмендейді [1,4].
Екі вертикаль валдан артық жел турбиналарының жергілікті қысым артатын және
индуктивті жылдамдық кемитін жағдайларда қолдану орынсыз. Ұсынылған құрылғының
технико-экономикалық эффективтілігі жел энергиясын пайдалану коэффициентінің
эффективті артуынан тұрады. Жабдықтың экономикалық бағасының артуы жел
агрегатының қызметі құнына, құрылыс барысында жерге орнатуына, кұралған
конструкциясына, құрылыс материалына кеткен шығынның тӛмендігімен қатар жел
турбинасының бірлік қуатының артуы және жел энергиясын пайдалану коэффициентінің
артуы есебінен пайдалы эффектінің жоғарылайтындығын кӛрсетеді.
Әртүрлі ЖЭҚ-ның жел энергиясын пайдалану коэффициентінің жүрдектікке
тәуелділігі 3-суретте келтірілген. Бұдан турбина қалақшаларының саны аз болса, жел
энергиясын пайдалану коэффициенті
жоғары екендігі кӛрінеді және қисықтың
тәуелділігі
турбинаның
жүрдектік деңгейінің жоғарылау жағына қарай орын
ауыстырады. Яғни, біршама жылдам қозғалады.
3-сурет. Жел энергиясын пайдалану коэффициенті
мен жүрдектігі
арасындығы
тәуелділік.
1-кӛп қалақшалы
пропеллерлік жел турбинасы,
2- үш қалақшалы пропеллерлік жел турбинасы,
3- екі қалақшалы пропеллерлік жел турбинасы,
4- ідеал қанатшалы желдӛңгелек.
Кез келген айналмалы қозғалыстағы турбина желдің жолына кедергі жасайды.
Неғұрлым қалақшаның саны кӛп болса, соғұрлым турбинаның кедергісі үлкен болады
және аз энергия ӛндіреді. Жел кедергіні айналып ӛтіп, электр қондырғысына берген
энергиясы тӛмендейді.
Қорыта айтқанда, біздің республикамыздың кӛптеген шаруашылықтары автономды
электр энергиясының кӛздерін, соның ішінде кез келген регионда ресурсы үлкен жел
энергиясын пайдалануға қызығушылық танытуда. Ол электр энергиясының жүйелерінен
кейбір шаруашылықтардың қашық орналасуына, жұмыстарының экспедициялық сипатта
болуына және отын энергетикалық ресурстарды таратудағы нарыққа тәуелді болмау
себептерінен туындап отыр, жел энергетикасының дамуына байланысты жаңа жұмыс
орындары, жаңа ғылыми бағыттар пайда болады. Жел энергетикасына сүйене отырып,
мемлекет «Ауылды электр қуатымен қамтамасыздандыру мәселесін» шешуге болады.
Еліміздің әрбір тұрғын аудандарында автономды энергия кӛздері пайда болып, ол ауыл
шаруашылығының ӛркендеуіне, қарапайым ауыл адамдарының күнделікті еңбектерін
жеңілдетуге жағдай жасайды.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
13
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Р.М.Бекметьев, И.Г.Заглиев Ветроэнергетические ресурсы различных районов
Казахстана.: Сб. науч. тр., Гидропроекта, вып. 129. Ветроэнергетические станции. М.,
1988. – С. 63-70.
2. Ю.Д.Сибикин, Сибикин Нетрадиционные возобновляемые источники энергии.
Учебное издание М.Ю.. 2-е изд. испр. и доп. – М.: ИП РадиоСофт, 2009. – С. 232.
3. А.К.Ершина, Ш.А.Ершин, У.К.Жапбасбаев Основы теории ветротурбины Дарье. –
Алматы: КазгосИНТИ, 2001. – С. 104.
4. Е.М.Фатеев Ветро двигатели и ветроустановки. М., 1957. – С. 536.
5. П.П.Безруких. Использование энергии ветра. Техника, экономика, экология. -
М.:Колос, 2008.-196 с.
РЕЗЮМЕ
В данной статье сказано, что ископаемые природные ресурсы изо дня в день
истощаются. С точки зрения экономики и экологии наиболее целесообразным является
использование ВИЭ. А именно, для Республики Казахстан наиболее актуальным является
освоение энергии ветра, т.к. обширные пространства нашей страны богаты данным видом
сырья.
SUMMARY
In this article it is shown that natural fuel is petting less day by day. From ecological and
economical opinion it is letter to use sustainable resources. In Republic of Kazakhstan it is
profitable to use wind energy according to vast territories of our country. The wind energy
potential of Kazakhstan is much higher than any other sustainable resources.
ӘОЖ 621.11.24.
ЖЕЛ ЭНЕРГИЯСЫН ӚНДІРУ – ЕЛІМІЗДЕГІ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫНЫҢ
ТАПШЫЛЫҒЫНЫҢ АЛДЫН АЛУ ЖОЛДАРЫНЫҢ БІРІ
А.Қ.Ершина - ф.-м.ғ.д.,
профессор, А.Шақарбекқызы – магистр,
Л.С.Байқадамова –магистр (Алматы қ., Қазмемқызпу)
Аннотация: Мақалада әлемнің назарын аударған табиғи қорлардың шектеулі
уақытта таусылуына байланысты мәселе қарастырылып, таусылмайтын энергия
кӛздерінің бірі болып табылатын жел энергиясын ӛндіру елімізге тән табиғи
құндылықтары кӛрсетіліп, электр энергиясының тапшылығының алдын алу жолдарының
бірі екендігін дәлелденген. Сондай-ақ Елімізде ӛтетін ЭКСПО-2017 кӛрмесінің «Болашақ
энергия» атты тақырыбына сай елеулі үлес қосатын жұмыс екендігінің айғағы.
Түйін сӛздер: желкенді, пропеллерлі, қанатшалы, тропоскина, Жоңғар қақпасы,
меншікті
жел жылдамдығы, Осиповтың тәжірибелері.
Қазақстанда белгілі бір жер бетіндегі температураның айырымдары туғызатын
жеткілікті күшті желмен сипатталатын бірқатар аудандар бар. Бұлар негізінен орташа
биіктікті тау жүйелерінің биіктеу бӛліктері. Келтірілген осындай аймақтардың
сипаттамалары тӛмендегідей:
Шу-Іле таулары: Іле Алатауының Тянь-Шань солтүстік батыс бӛлігі. Биіктік
белгілері 1300 м-ге дейін. Ұзындығы 200 км және ені 25-50 км таулы, тӛбелі үстірт.
Мұғалжар таулары: Оралдың оңтүстік шеті. Биіктігі 650м-ге дейін ұзындығы
120км, ені 10 км-ге дейін тӛбелі тізбектер.
Қаратау жотасы: Тянь-Шанның солтүстік батыс жағында орналасқан. Биіктігі
2000м-ге дейін. Тӛбелері шектелген. Ұзындығы 280 км, ені 20-50км. Ұлытау таулары
