Алматы экономика және статистика академиясы

51 
 
компонентін  орнатып,  одан  кейін  осы  компонентте  тышқанды  екі  рет  шерту  амалын 
орындаса болғаны. 
Меню  редакторы  (7.1  сурет)  пайдаланушыға  графикалық  режимде  меню 
командаларының  аттарын  енгізуге  мүмкіндік    береді.  Бұл  жағдайда  автоматты  түрде 
менюдің  әрбір  командасы  үшін  TMenuItem  типтес  объекттер  құрылады.  Енгізілген 
командалар  аттары  бір  мезгілде  Объекттер  инспекторының  Caption  қасиетінде  көрсетіледі. 
Форма  терезесі  де  TMainMenu  менюінің  меню  редактрорында  анықталатын  барлық 
элементтерін көрсетіп тұрады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7.1 сурет. Меню редакторы және объекттер инспекторы  
Менюді құрған кезде формаға қойылатын компоненттер автоматты түрде объекттер бұтағы 
терезесінде  көрініп  тұрады.  Қосымшаның  бас  менюі  мен  жанама  менюін  құру    жолдары 
толығырақ «Delphi ортасында қосымшалар құру» тақырыбында қарастырылады. 
 
№10.  Дәріс.  Қосымшалар  құру.  Ерекше  жағдайларды  өңдеу.  Ерекше  жағдайларды 
өңдеуде    KeyPress  жағдайын  пайдалану.  Керекті  батырмаларға  жұмыс  жасамайтын 
жағдайлар туғызу. SetFocus - жағдайын пайдалану арқылы таңдалған батырмаларды 
басып, басқаруды көрсетілген компоненттке беруді ұйымдастыру. 
Дәріс конспектісі: 
Обработка  исключительных  ситуаций  с  использованием  событий    Key  Press 
выполняется  путём  организации  блокирования  лишних  клавиш  на  клавиатуре,  с  целью 
исключения нажатия нежелательных клавиш.  Также для организации передачи управления 
(перенос  курсора)  с  помощью  процедуры  Set  Focus    при  нажатии  выбранных  клавиш 
управления  (например,  клавиши  Enter).  Таким  же  образом  можно  изменить  назначение 
клавиш. 
Для этого на компоненте ввода, например: Edit1.text, обрабатывается событие Key Press 
двойным  щелчком  и  на  появившейся  процедуре  обработки  прописываются  следующие 
команды с управлением передачи курсора на поле ввода Edit2.text: 
 
 
 

52 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
procedure TForm1.Edit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); 
begin 
case Key of 
'0'..'9':; 
#8,'-':; 
#13: key:=Edit2.Setfocus; 
',','.': Key:=','; 
else Key:=Chr(0); 
end; 
end; 
Также  на  компоненте  ввода:  Edit2.text,  тоже  обрабатывается  событие  Key  Press 
двойным  щелчком  и  на  следующей  появившейся  процедуре  обработки  прописываются 
следующие команды с управлением передачи курсора на командную кнопку Button1: 
procedure TForm1.Edit2KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); 
begin 
case Key of 
'0'..'9':; 
#8,'-':; 
#13: key:=Button1.Setfocus; 
',','.': Key:=','; 
else Key:=Chr(0); 
end; 
end; 
 
 
№11.  Дәріс.  Ерекше  жағдайларды  өңдеу.  Exception  -  класы.  Жағдайлады 
туғызбаудың  стандартты  кластары.  TRY…EXCEPTION  …END  -  жағдайларды 
туғызбау амалдарын өңдеу операторлары. 
Дәріс конспектісі: 
Object Pascal  тілінде ерекше жағдайлармен жұмыс жасауға арналған келесідей операторлар 
ендірілген: 
Raise – 
ерекшелер объектісін құруға арналған; 
Try..Except - 
белгілі бір ерекшелерді өңдеу блоктарын анықтауға арналған. 
Try…Finally – 
барлық ерекшелерді өңдеудің бір блогын анықтауға арналған. 
Try 
операторынан  кейін  ерекшелер  пайда  болуы  мүмкін  операторлар  қатары  орналасады. 
Except 
немесе  Finally  сөздерінің  элементтерінен  кейін  ерекшелерді  өңдеу  блоктары 
орналасады.  Біздің программаның елеулі кемістігі бар: егер енгізу алаңында санның орнына, 
мысалға  айтқанда,    "Вася"  сөзін  енгізсек, программа  қате  туралы  хабар  беріп,    "жабылып" 
қалады (тексеріңіз!).  Ол түсінікті – өйткені FloatToStr функциясы "Вася" сөзін бөлшек санға 
Рис. 4.2
 
Пример DOS-окна в котором работает консольное 
 

53 
 
айналдыра  алмай  қалады.  Delphi-де    TRY..EXCEPT..END  операторының  көмегімен 
программада қателер барын тексеріп отыруға арналған өте сыпайы механизм бар.  
TRY..EXCEPT..END 
операторы құрамы бойынша, екі бөліктен тұрады. Біріншісі – ол опера-
торлар  қатары,  бұл  операторлар  қатары    TRY  және  EXCEPT  арасында  көрсетіліп,  ерекше 
жағдайлар болуы мүмкін блок, - деп аталады. Екінші бөлімі - ол ерекшелерді өңдеу  on типі_ 
ерекшелер   операторы. 
Оның жалпы түрі келесідей: 
TRY 
// Мына жерде қате болуы мүмкін 
EXCEPT 
Егер қате пайда болса, онда осы командалар орындалады  
END; 
Осы оперторды біздің процедураға енгізіп көрейік:  
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); 
var a,b,c:real; 
begin 
 try 
  a:=StrToFloat(LabeledEdit1.Text); 
  b:=StrToFloat(LabeledEdit2.Text); 
  c:=SQR(a+b) 
 except 
  Label1.Caption:=’
Деректер дұрыс емес’; 
  Exit 
 end; 
 Label1.Caption:=FoatToStr(c) 
end; 
Exit 
операторы бүкіл процедурадан күні бұрын шығу жолын шақырады. Егер ол 
болмаған жағдайда Label1.Caption:=FloatToStr(c) операторы бәрібір  орындалар 
еді, өйткені оның try операторымен ешқандай байланысы жоқ. 
 
Обработка  ошибок  с  помощью  стандартных  классов  исключений  Класс 
Exception 
и Класс Finally.  
Операторы  обработки  исключений  TRY..EXCEPTION..END;  TRY.. 
FINALLY..END 
В  языке  Object  Pascal  для  работы  с  исключениями  реализованы  следующие 
операторы: 
Raise – 
для создания объекта исключение; 
try..except-
для определения блоков обработки конкретных исключений. 
Try…finally – 
для определения одного блока обработки всех исключений. 
После  оператора  Try  размещается  последовательность  операторов,  в  которой 
возможно  возникновение  исключения.  После  элемента  фразы  except  или  finally 
размещаются блоки обработки ошибок. 
Наша программа страдает существенным недостатком: если в поле ввода вместо 
числа  ввести,  скажем,  "Вася",  программа  "свалится"  с  выдачей  сообщения  об 
ошибке (проверьте!) Оно и понятно – функция FloatToStr не может преобразовать 
"Васю" в вещественное число. 
В  Delphi  реализован  очень  элегантный  механизм  реакции  на  ошибки  в 
программе при помощи оператора TRY..EXCEPT..END.  
Опера  тор  TRY..EXCEPT..END  состоит  как  бы  из  2-х  частей.  Первая  –  это 
последовательность операторов, указываемая между TRY и EXCEPT, называемая