Монография \ «санат» а л м п и мп

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	266/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 261 262 263 264 265 266 267 268 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

6i3 e3iMi3re
6ipfle-6ipiHe

6i3 e3iMi3re
дешнп эдебиет теория-
сын толгайтын ецбектерд1 колдан келсе — тугел, келмесе
— тугелге жакын окып, танып, 6uiin алуымыз керек; еюшш-
ден, ез ецбепм1зд1 методологиялык жагынан солармен
6ip
арнада, ал методтык жагынан тек вз1м1зше гана жазуымыз
керек.
Кцындык мунымен бггпейдь Эдебиет теориясын энше-
йш эргпшш ежжтеуге айналдырьш алмау ушш, оны керкем
творчествоньщ психологиясымен тыгыз байланыстыра бшу
кажет. Ал “творчествоньщ психологиясы — ani толык туып
улгермеген гылым” (Б.Мейлах).
Кдындык мунымен де бггпейд1. Эдебиет теориясын
бфьщгай кургак кисынга, жасанды занга айналдырып алмау
ушш, оны жазушыньщ шеберлгпмен тыгыз байланыстыра
бшу кджет. Ал шеберлпс шеказ, оныц ушы-киырын табу
Кйын, ойткеш эр суреткер “бар гумырын тек шеберлж
жолына сарп етш етедГ’ (К.Федин), сонда да шеберлж
шепне жете алмай кетедЬ
BipaK
осы киындыкгардьщ
6ipfle-6ipiHe
кдрамастан,
алпдей уш нэрсенщ (эдебиеттщ теориясы, творчествоньщ
психологиясы, жазушыныц шебер л in) басын 6ip жерге
6ipiKTipe отырып, кдйткен кунде де орасан ipi жэне ipreni
уш н эр сет — а) керкем эдебиеттщ болмысы мен б тм ш ,
э) эдеби шыгарманьщ сыры мен сипатын, б) эдеби дамудыц
магьшасы мен мэшн — ез1мЬше парыкгап, гылыми сипатта
зерттеп шыгу кажет болды. Кдзак эдебиеттщ теориялык
проблемаларьш тек осы ретпен талдап-тексеру мумкш едь
Bi3, мумкшдтнше солай етпк.
Алгашкы тарауда баса назар аударганымыз — эдебиеттщ
эстетикалык б тм ь Сез
OHepi
жайлы тугае угым оньщ осынау
ец киьш кутшясын ашып, кастерл1 табигатын нэзЬс танытуы
шарт деп бшдгк. Бул ретте суреткердщ e3i хакындагы сез
бен эдебиеттщ кондырмалык сипаты туралы эцпмеш де
колдан келгенше конымды байыптау кджет болды.
Кдзак, эдебиетшшер! жалпы эдемипк туралы иимнщ,
оныц шивде эдеби-теориялык ойлардьщ туу, даму тарихын,
эдебиеттанудыц кезец-кезендерш эз1рге ез алдына арнайы,
кец эцпме ете койган жок. Академик К,Жумалиев езшщ
айтылмыш окулыгында тек Аристотель атын атап кана
355

тынады. Дурысында, бул мэселе — аса арналы жуйе, желип
тарих. Ал эдемиик жайлы Маркс-Ленин Ымше дешнп
жалпы керкемдйс дамуда б1здщ улы ойшылдарымыздьщ (Эл-
Фараби, Шокан, Ыбырай, Абай) айрыщда yneci бар екеш
даусыз.
Кезекп тарау осы жайларга арналды.
Сез
eHepi
туралы синтезден анализге, керюшше, анализ-
ден синтезге кешкен жагдайдагы нагыз накцы 1гэм затты
эндме эдеби кдЬарман хакында болатыны мэл1м. Тагы
6ip
тараудыц езекп толгамдары мен талдаулары осы жуйеде
жасалды.
Одан кейшп курдел! мэселе — эдеби туындыныц ез сыры
мен сипаты. Бул тустагы кец арна — эдебиеттеп мазмун мен
niiuiH.
Ал керкем эдебиеттщ тм ш щ жайы — “ылги
буыркэнып, тецселе тербелш жаткдн тещз” (ЛЛеонов). Бул
“тендзге” тускен Kici оныц бетщце кэлкщмай, терещне суцга
жузуге м1ндетп. Ол упнн тщдеп ажарлау, кубылту атаулыныц
бэрш кэд
1
мп эдебиет теориясы мен тэж1рибесш нык
байланыстыра отырып талдау шарт.
0лец туралы сез — улкен сез, Бул мэселеге тек акындык
нэзжтЬспен гана бару лэзт. Ал эдебиеттеп тек пен тур, бет
пен багыт дегендер эркзшан тыц, нускдлы пайымдауларды
кджет етед!.
Осылардыц бэрш туган эдебиетам1здш; эр жанрдагы шын
мэншдеп шынайы шыгармаларьш ipiicrett отыра талдап,
6ipaK 6ip гана кдзак эдебиетшщ шенбершде кдлып коймай,
кун1 кешеп кеп ултты кецес яки бугшп жакин шетел
эдебиетшщ, кджет жагдайда, буюл элем эдебиетшщ бшк
тургысынан парыктап, тужырымдап шыгу шарт.
Б1з, мумкщцшнше, солай еттгк.
356

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 261 262 263 264 265 266 267 268 269