Монография \ «санат» а л м п и мп



жүктеу 12,37 Mb.
Pdf просмотр
бет206/269
Дата12.11.2023
өлшемі12,37 Mb.
#44239
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   269
kabdolov zeinolla soz oneri 2

Typi 
бар, Солардыц улплерш усынайык.
Ямб (kj —), дыбысталу 
Typi 
вода, эр тармакдъщ екпш 
тусетш буындары — 2, 4, 6, 8, т.с. мысалы: Мой дядя самых 
честных правил...
Хорей (— и ), дыбысталу 
Typi 
воды, эр тармакуьщ екпш 
тусетш буывдары — 1, 3, 5, 7 т.с., мысалы: Мчатся тучи, 
вьются тучи...
Дактиль (— \J 
и ) ,
дыбысталу 
Typi 
водами, эр 
тармактьщ екпш тусетш буындары — 1, 4, 7, 10 т.с., мысалы: 
Месяц зеркальный плывет по лазурной пустыне...
Амфибрахий (и — <
j
), дыбысталу 
Typi 
железо, эр 
тармактын екпш тусетш буындары — 2, 5, 8,11 т.с., мысалы: 
Гляжу как безумный на черную шаль...
Анапест (и и — ), дыбысталу 
Typi 
железа, эр 
тармакгьщ екпш тусетш буындары — 3, 6, 9,12 т.с., мысалы: 
Надрывается сердце от муки...
Осы улгшерден-ак 
KepiHin 
тур, бунак жагынан мел- 
шерлесек, ямб, хорей — е й буынды, дактиль, амфибрахий, 
анапест — уш буынды елшемдер тобына жатады. Эр топтьщ 
езше тэн езгеше ыргактары бар.
Сонымен, 6i3flin кыскд-кыскд мэл!мет бере шолып 
еткешм1з терт турл1 (метрикалык, силлабикалык, тоника- 
лык, силлабо-тоникалык) елец жуйелерь Осылардыц кдй- 
кдйсысында да уйкдссыз, яки ак елендер кездес>4 мумкш. 
Орыс эдебиетшде, мысалы, Пушкиннщ “ Борис Годуновы” 
немесе “ Шагын трагедиялары” секицц белгии шыгармалар- 
ак елецмен жазылган болса, кдзак эдебиетшде де б1ркыдыру 
мол кездесетш уйкдссыз еленрщ ynrici ретшде “Акдн cepi
— Акгоктыны” атауга болар едк
...Kj>i3 кезшщ жасындай-ак 
Мелдаретш Ti3iirri.
263


Bip кддалмас, 6ip кдцалса —
K^>i3 да кезш ала алмас.
Огнен ойнап, куйсе — екшбес,
Imi кулсе, кез1 жылап.
Куанышын 6ip бишрмес, кьидар-ай!
Не багета, не сорьща,
Керерм1з де кеэщде...
(F.Mycipenoe).
bip ескеретш нэрсе — ак, елец елшем1, кдй эдебиетте 
кездеспесш, ез алдына езгеше жуйе жасай алмайды.
Сейтш, жалпы елец жуйелерщ жогарыдагыша 6ip шольш 
еткенде, не ануардык? К^зак елещ — силлабикалык, яки 
буынга непзделген елец екенш ацгардык, Олай болса буын 
мэселеа — казак, влещнщ куръшысын байыптаудаты басты 
мэселе.
IV
Силлабикалык елец атаулыныц бэрщдей, оньщ шпнде 
кдзак елещндеп, поэзиялык, кдсиеттщ кептен-кеб! буында 
жатыр. 0ленд1 елец ететгн ыргак болса, кдзак елещндеп 
куллх ыргак буынмен ундес. Керек десещз, rimi уйкдссыз 
(ак) елецнщ езш елецге айналдыратын б1рден-б1р куш, 
Кур ал осы — буын. Демек, кдзак елецшщ буьшьш бажайлап 
кдрау да керек, абайлап санау да керек.
Санау керек? Кдлай санаймыз? Мысалы, мынау елец:
Эх, трубка, (3)
Сен cepiricin (5)
Майдандык жолымньщ, (6)
Тугщщ тобегшдей (7)
Жауга атылар зауал огыньщ. (10)
Ширатылып аспанга ушады, (10)
Бейне 6ip шумагындай (7)
Кеудедеп ыза шогыньщ, (9)
Эх, трубка, трубка! (5)
( Э. Сврсенбаев).
Санай кал сак, эр тармактыц буын саны эр турл1; одан 
да repi уципцйреп карай кзлсак, кэд!мп K03iMi3 уйренген 
“терт аягы тец жорга” елец кестелершен repi окщау, 6ip 
аягы поэзияда, 6ip аягы прозада турган аралык айшык 
секиш; ал оки женелсек, — елен — акынныц трубка 
туралы ойын, угымын гана емес, осы ой тусындагы сыры мен
264


сезшш, 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   269




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау