I теоретические основы логопедии

жүктеу 5,47 Mb.

Pdf просмотр

бет	52/230
Дата	01.11.2023
өлшемі	5,47 Mb.
	#44090
түрі	Оқулық

1 ... 48 49 50 51 52 53 54 55 ... 230

Логопедия

Ы

дыбысының

айтылу кемшіліктері және түзету тәсілдері

33-сурет. Ы фонемасының
артикуляциялық кескіні
(профилі)
Ы
дыбысы дауыстылардың ішіндегі кемшілікке
ыңғайлысы. Оның жасалу механизмі мынадай: ерін
белсенді емес, төменгі жоғарғы тістердің арасында
саңылау болады. Тіл ұшы төмен, тіл үстінің ортадан
кейінгі бөлігі, таңдай ортасына көтерілген тіл,
бүйірлі түпкі азуларға тиеді. Тіл
И
дыбысындағыдай
кейіндеу орналасады. Жұмсақ таңдай көтеріліп,
мұрын жолын жабады, дауыс перделері бірігіп,
тербеледі (33-сурет).
Ы
дыбысын айту кемістіктері мынандай
Ы
дыбысының орнына
I
айтылады.
Мысалы,
ыдыс-ідіс,
сөйтіп дыбыстар жіңішке айтылады.
34-сурет. Шпательдің
көмегімен Ы
фонемасын кою
Ы
дыбысын еліктеу арқылы түзетудің алғашқы
шарты оны
I
дыбысының айтылуымен салыстыру
тілдің оларды айтқандағы орналасу айырмасын
көрсетіп түсіндіру және оны қолмен бейнелеу.
Баланың айна алдындағы жаттығуы кейде нәтиже
береді.
Алайда көбіне шпательге суйенуге тура келеді,
балаға
пи-пи-пи
буын тіркесін айтқызады.
Жаттығуды пайдаланғанда логопед баланың аузына шпательді еңгізіп,
онымен тіл алдын тежеп ұстайды. Шпатель
П
дыбысын айтуға кедергі
келтірмейді, ал дауыстыны өзгертіп
И
дыбысы автоматты түрде
Ы
дыбысына
ауады
пи-пи-пи
буындары
пы-пы-пы
түрінде сезіледі. Сондай жолмен
би, ми
,
фи, ви
буындарынан
бы, мы, фы, вы
алынады (34-сурет).
Артикуляцияны бекіткенде баланың шпательмен, саусақпен тілді қажет
қалыпта өзі ұстағаны дұрыс. Дыбыс өздігінен айтыла бастағанда,
механикалық әдіс тоқтатылады. Еріндік дауыстылардан кейін келетін
Ы
дыбысын айтып үйренген бала, оны басқа фонетикалық жағдайларда да
пайдалана алады.
Ы
дыбысы бекіткенде оның дыбысынан ажырату, оқу мен
жазуды түзету жаттығуларына көңіл бөлу керек.

жүктеу 5,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 48 49 50 51 52 53 54 55 ... 230