Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 56/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) тау лары саналып жүрген алғашқы  ма қалаларды ұлт әдебиетін тарихи  тану жолында шешуші қадамдардың  бірі санау керек. Тарихи шындыққа көз жіберсек,  К. Ысқақовтың ұлы ақын мұрасы- ның 1909 жылы жарық көрген ал- ғашқы жинағындағы алғысөз ретін- де берілген мақаласы абайтануда  алғашқы еңбек деп саналып келді.  Мезгіл жағынан және ғылыми тұр- ғыда алғанда Абайды алғаш зерттеу- де жазылған мақала орыс тілінде  сәл ертерек жарық көрді. Мақала  Ә. Бөкейхановтың авторлығымен  1905 жылы «Семипалатинский лис- ток» газетіне жарияланғанда «Абай  Құнанбаев» (некролог) деген және  орыс Географиялық қоғамының Ба- тыс Сібірлік бөлімінің «Записки Се- мипалатинского подотдела...» деп  басталатын жинағына 1907 жылы  «Абай Құнанбаев» деген атпен жа- рық көреді. Бұл мақалалар туралы  осы еңбектегі Ә. Бөкейхановтың ғы- лыми мұрасы туралы беттерде сөз  етіп кеткендіктен қайта тоқталып  жату артық. Ә. Бөкейханов пен К. Ысқақов- тың басты мақсаты – тек Абай шы- ғармаларының жинағын шығару  ғана емес, өмірі мен шығармашы- лығы туралы алғы сөзді қоса басты- ру арқылы ұлы ақынның дүниетаны- мы мен ақындық өнерін ғылыми  тұрғыдан таныту, тереңірек ашып  көрсете отырып, өнер қуған, өлең  қуған жастарды үлгі-өнеге алуға  да шақыру. Егерде Абай өлеңдері  М. Әуезов айтқан үш жолмен: «Бі- рінші жолы – баспа арқылы; екін- ші сі – халық арасында ауызша жатта- лып, әнмен аралас тарауы; үшін ші сі  – қолжазба түрінде әр көлемді жи- нақ тар боп көшіріліп тараған» бол- са, Абай поэзиясының жаңашылдық  сипаты мен ағартушы-демократтық  бағыттағы прогрессивтік жолының  тек өз айналасына ғана емес, оң-со- лын енді танып келе жатқан қазақ ин- теллигенциясына, әдебиет саласын- дағы жастарға тигізген ықпалы зор  болғаны даусыз. С. Торайғыров «Ай- қап» журналындағы «Қазақ тілін- дегі өлең кітаптар жайынан», «Өлең  һәм оны айтушылар» атты сын ма- қалаларында Абай поэзиясының үлгі- өнеге аларлық мәнін ерекше атай  отырып, «Зарқұм», «Сал-сал» сияқты  хиқаялар мен «Ахырет», «Әдебиет  өрнегі» секілді жинақтарды сы- нап, қазақ поэзиясының алға басу- да ұстайтын бағыты – Абай жолы,  Абай өнегесі екенін баса айтуының  сыры осында жатыр. «Біз енді бас  қатырғыш дін тақылеттерінен ары- лып, Еуропа мәдениетіне суарылған  жаңа өнерлі тілді жасайық, ол өнер- лі тілдің үлгісін бізге Абай берді,  Абайдан үйренейік, онан соң сы- наптай таза, күмістей кіршіксіз қа- зақтың ауыз әдебиетінен, бұрынғы  сөз тапқыр шешен сөздерден үйре- нейік», – деген нақты пікірінен ХХ  Ре по зи то ри й Ка рГ У 72 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз