Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 295/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары на жалғасты. Бұдан тарихшылар- дан Б. Сүлейменов, Е. Бекмаханов,  тілші ғалымдардан С. Аманжолов,  С. Кеңесбаевтар да құтыла алма- ды. Ал Б. Кенжебаев, Ә. Жирен- шин, Ә. Қоңыратбаев, т.б. жұмыстан  шығарылып, қудалауға ұшырады. Бірақ өткендегі әдеби мұра ға  «тұрпайы социологизм» көзқара сын- да қарау мұнымен тоқталған жоқ.  Сталиннің жеке басына табынудың  ерекше бір ширық атып тұрған кезін- де идеологиялық жұмысты жақсар- туға шақыруды көбейе түскені, оған  сынға алынатын тың нысаналар та- уып беріп отырды. 1952 жылы «Ли- тературная газетаның» 1 шілдеде  шыққан санындағы «Халық эпосын  терең зерттейік» атты бас мақала  көтерген  мәселеге  Қазақстанда  жеткілікті көңіл бөлінбей отыр- ғанына бірден назар аударылды.  ҚК(б)П Орталық Комитетінің секре- тары М. Сужиков «Идеологиялық  жұмыстың дәрежесін бұдан да арт- тыра түсейік» атты мақаласында,  халық эпостарын әдебиеттің таптығы  және халықтығы принципімен зерт- теуде көп кемшілік орын алып,  «бірыңғай ағым» теориясына бағалау  басымдығын сынап өтті. 1950 жылғы  Т. Шойынбаев бастаған тарихшы- лар жариялаған мақалаға байланыс- ты алынған қаулыдағы сындар то лық  түзелмей,  Кенесары-Наурызбайға  бай ланысты жырлар ғана халыққа  жат екені әшкереленіп, қалған  эпос тар әлі де болса «ұлтшылдық  бұрмалаушылықтағы»  көзқараста  зерт теліп жүргені атап айтылды.  Маркстік-лениндік әдіснаманы наси- хаттаған партия шақыруына жедел  үн қосуға дағдыланған «тұрпайы со- циологизмге» бұл салада да кең жол  ашылды. Ол Ғылым академиясының  «хабаршысында» М. Ғабдуллиннің  «Қазақтың батырлар жыры туралы»  (1952, №9) атты мақаласында алғаш  көрініс тапты да, оның «О состоянии  и задачах изучения казахского эпо- са» (1953, №4), Н. Смирнованың «Об  источниках и вариантах казахского  героического и сказочного эпоса»  (1953, №4) секілді мақалаларында  таптық тұрғыда ғылыми негізделе  бастады. Халық эпосының зерттелуі  үлкен айтысқа айналды да, «сол  кездегі газет-журналдарда шыққан  мақалалар мен жиналыстарда ай- тылған пікірлер екі топқа бөлінді.  Біріншісі – «ұр да жық» бағытында  болса, екіншісі – өткендегі мұраға  әділдікпен қарауды, мұра атаулының  бәрін құртып жібермеуді айтады».  Ақырында академияның Тіл-әдебиет  институты Орталық Комитеттің  қол дауымен ғылыми айтыс өткізу  керек деп шешті. Бұдан ұлттық ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің Абай  мұрасын зерттеу туралы өткен ғы- лыми айтыстағыдай «тұрпайы соци- ологизм» теориясына қарсы тұруға  дайындалған күресін тағы да көреміз.  Сондықтан кеңірек тоқталалық. Ре по зи то ри й Ка рГ У 314 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз