ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ

закымдалуын тексереді. Жұмыртка, жұлдызкүрт сандарының 
есептелген көрсеткіш repine карай трихограмманы екіиші рет 
жіберуге болатынына шешім кабылдайды, ал жұмыртка меи кіші 
жастагы жұлдызкұрт саны артықтау болса, онда қосымша 
алтынкөзді жырткыш: зиянкесті 1:10 аракатынасында жібереді. 
Егерде күздік көбелектін жұмыргка, жұлдызкүргтары аз болған 
кезде, оған карсы трихограммаларды 1-2 рет капа тарату керек.
Мақтада феромопды гұткыштарды шанақтанудың басыиан 
бастап, өнім жинағанға дейіп көбелектіц ұшуын күнделікті бакылап, 
5 күп сайыи 100 өсімдікке зиянкестіи жүмыртка жоне жүлдызкүрт 
санына есеп 
жүргізеді. 
Күздік көбелекке егістікте есептеу 
жүргізгенде, макта, кіші жер көбелегінің феромопдык түткыштарға 
түскен сандарына карай, олардың бастапкы жоне жаппай үшу 
динамикасын күрады.
Макта танабында 100 өсімдікке 2-3 жұмыртқа табылса, онда 
трихограммаларды 
жібереді. 
Мақта 
көбелегіне 
қарсы 
трихограмманы 1 граммнан 3 марте жібереді: жүмыртка салудыц 
алғашкы жэне жашіай кезінде 4-5 күп өткен сон, 1 гектарға 60,80,60 
мыц дарак. Көбелектің жүмыртка салуы үнемі де жүріп жатса, онда 
төртінші рет трихограмманы 60 мың дарак/га жіберуге болады. 
Шілде, 
тамыз 
айларының 
жогары 
гемпературасы 
мен 
салыстырмалы ауа ылгалдылыгыныц төмендігін ескере отырып, 
трихограмманы жіберу аралыгы 4-5 күннен асармау керек. Макта 
көбелегінің жүлдызкүрттары шілде жоне тамыз айларында күннің 
ыстықтыгына байлаиысты 2-3 күн ішінде жүмырткадан шыгады. 
Сондыктан үнемі есеп жүргізіп, 100 өсімдікке шакканда көбелектің 
жүмыртка 
мен 
жүлдызкүрт 
санын 
анықтап, 
көбелектің 
жүлдызкүртына карсы биологиялық коргау шараларын жүргізеді. 
Егерде 
егістіктегі 
жұлдызкұрттын 
саны 
көбейіи 
кетсе, 
(әкономикалык зияндылык шегінен бір жарым есе (12-15 жүмыртка 
немесе 
жүлдызкүрт) 
онда 
браконды 
таратып 
немесе 
микробиологиялык пренараттар колдану арқылы коргау шараларын 
жүргізеді: 
битоксибациллип 
пемесе 
лепидоцид. 
Танаптарды
микробиоирепараітармен 
бүрку 
инсектицидтер 
қолданғанмен 
бірдей. Бүркуді таңертең немесе кешкісін, макта өсімдігінін орбір 
бұталарын өңдеу керек.
Микробиопреиарапар табиғатта тез ыдырап, коршаған органы 
ластамайды. Оның осер етуі, өңдегеннен кейін 3-5 тэулікте
391

байкалады. Препараттарда қолданғаннан кейіи жұлдызкүргтар 
коректеиуін 
тоқтатып, 
олардыц 
өсімдікке 
тигізетін 
зияны 
шектеледі.
Трихограмманы жібергеннен кейін, көбелектіц жұмырткадан 
шыккаи жұлдызкұргтар сапы (ЭЗШ) экономикалык зияндылык 
шегінен аз болса, онда жұлдызкұрттарга карсы браконды жіберуге 
болады. Браконды жұлдызкұрггардың саиына карай 3 реттен әрбір 
ұрпакка карсы: зиянкестің аракатынасыі :5, 1:10, 1:20, жіберу 
жиілігі 7-8 күн. Трихограмманы екі per жібергеннен кейін, 
танаптағы 
100 өсімдікке 3 макта көбелегінің жұлдызкүрты 
аныкталды.
Бірінші рет жібергендегі қажетті бракошіың саны 100 (2000:20) 
даракты кұрайды. Ягни, 1 гектарға браконнын 100 аналыгын жэне 
100 аталығын жіберу керек, оны 3 литрлік банкаға салады. Банкаға 
салмастан бұрын, оларды 2 тәулік бойы балмеи коректендіреді. 
Оларды жіберу кезінде бір-бірінен катараралыты 40-50 м сайын 
жүріп отырып, банканы аз уакытка ашып, шығарып жібереді. Олар 
бейімделіп, гүлдің бал шырынымен коректеніп, шағылысады жоне 
белсенді түрде зақымданған көсектің ішіне кірігі, жүлдызкұрттарды 
іздеп табады. Макта көбелегінің бір ұрпак беріп дамуы кезінде 
бракон 2-3 үрпак беріп дамиды. Танаптаты күнделікті есептеуді 
жүргізгенде, жүлдызкұрттыц санын 
100 өсімдікке шаккапда, 
браконды скінші рет жібереді. Жүлдызқұрт пен бракон санының 
аракатынасын 1:10, ал, үшінші рет жібергенде 1:5 етін жібереді. 
Мақта 
көбелегіне 
карсы 
ен 
тиімдісі 
жүмырткаға 
карсы 
трихограмма, 
жұлдызкүртка 
бракон. 
Трихограммаларды 
жібергеннен кейііи і кіші жастағы жұлдызкұрттардын жүмырткадан 
шыккан сандары 100 өсімдікте экономикалык зияндылык шегі 
көрсеткішіпен артык болса, микробиологиялық препараттардың 
біреуіи 
колдаиады, 
ал 
жүлдызкүрггын 
саны 
экономикалык 
зияндылык шегі томен болған жағдайда браконды жібереді.
Тиімділігін 
есептеу.Трихограммаларды 
күздік, 
мақта, 
карадрин көбелектеріне карсы колданғаинан кейін, биологиялык 
тиімділігін жүмырткалардын залалдануы бойынша аныктайды.
Мактадаты күздік кобелек жүмырткаларына, трихограммаларды 
таратып, олардағы биологиялык тиімділікті танаптагы тұракты 20 
сыпамадап жүлдызқұрттардың санын есептеу аркылы аныктайды. 
Макта жопе карадрин көбелектеріне карсы трихограммаларды
392

жіберудіц биологиялық тиімділігін төмемдегі әдіс бойьшша 
аныктайды. Онда трихограммаларды жібергеннен соц, 5 күн 
өткенде танаптағы 30-40 зиянкес жұмырткаларын жапырактарымеп 
бірге 3 литрлік банкаларга салыи, зертханаға анарып, оған жүгері 
собықтарыныц кесіидісіи салады. Банканың ішіндегі жүмыртқадан 
шыккаи 
залалданған 
жұлдызқұргтардын 
жалиы 
санының 
аракатынасына қарай биологиялық тиімділігін аиыктайды.
Браконды жіберудің биологиялык тиімділігін оиы жібергенге 
дейінгі жоне кейінгі жүргізілген тексеру кезінде аныктайды. 
Сондаты жұлдызкұрттын санын, 
с о і і ы ц
ішінде танаптағы 100 мақта 
өсімдігіндегі сау, козгалмай сал болып калган жэпе өлгендеріи 
есепгейді.
Есентеу нәтижесі бойыпша браконды колданудың биологиялық 
тиімділігін мынадай тендеумен аныктайды:
Бт = А^Б хЮО,
А
А-браконды жібергенге дейінгі 
100 
макта өсімдігіндегі 
жүлдызкүрт саны;
Б-браконды жібергениен кейінгі 100 өсімдіктегі сау жүлдызкүрг 
саны.
Мысалы, макта танабына браконды жібергенге дейін 100 
өсімдікге 7 сау жұлдызкұрт болды, ал жібергеннен кейін 2 
жүлдызкүрт калды. Биологиялык гиімділігіп анықтаймыз:
Б,=7-2 х 100 
7
Биологиялык тиімділікті есепгеуді браконды орбір жіберудеп 5 
күп өткен соп жүргізеді, содықтан өсімдікті тексергепде жоне 
жүлдызкүргты санаганда мүкият болу кажет, себебі мақта күрг 
тербелісінен салданган жэне залалданган жұлдызкұрттар төгіліп, 
жерге түсіп калуы мүмкін. Зияпкестерге карсы микробиологиялык 
нрепараттарды 
қолданудыц 
биологиялык 
тиімділігін 
инсектицидтерге колдангандагыдай (бакылаумеп бірге) 3-ші, 7-ші 
жопе 14-ші гоулікте аныктайды.
393

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: