Щ
м
н
і
*
Мнкоплаамалар
Нематодтар
Z
Биология л ы қ
.
Внруетар
күрес тәсітшде
қолд аяы л аты н
щ
Энтомофаг
бунақденелілер мен
Қ арапан и м дылар
Сурет-1.
Биологиялық
күрсс тэсілінде колданылатын организмдер.
Жерсіндіру эдісі ерте кезде баска бір континенттерден
«экелінген» зияикестерге қарсы олардыц «отанынан» экелінген
табиғи жауларьш гіайдалануға негізделген еді. Ал қазіргі кезде бұл
эдіс жаксы иотиже беруде.
Бул одіс біздің елімізде жүзеге
асырылыи отыр.
Мысалы
афелинус,
псевдафикус,
проспалыпелла,
т.б.
энтомофагтарды жерсіндіруді келтіруге болады
Ареал ішінде тарату.
Тиімділігі жогары энтомофагтарды жэне
ауру қоздырғыштарды зияиды ағзалардың көп мөлшерде таралғаи
ескі ошактарыиан, олардыц табиғи жаулары кездеспейтін, болмаса
кейбір себептермен жеткілікті мөлшерде корлапып шоғырланбаған
жаца ошактарыиа океліп жіберуге негізделген. Алма жэие жеміс
256
күйелерінің тиімді паразиті агемиасписті (Ageniaspis fuscicolis
Dalm.) Қырғызстанның солтүстік тау бөкгеріндегі аудандарынап
опыц оңтүстігіндегі жацғақты-жеміс ормандарыпа океліп тарату.
Осы тэсілді колданудыц сәтті мысалы бола алады.
3.
Маусымды
шогырландыру
зиянды ағзалардың табиғи
жауларын колдан өсіріп, табиғатка оқтын-октын жіберіи тұруға
негізделген. Ол үшін энтомофагтарды арнаулы биологиялық
зертханаларда иемесе био фабрикаларда жаппай колдап өсіреді де,
одан соң оларды жыл сайын зиянкестер шыккап кезде еіістік
жерлерге, жеміс бакіарына, көкөиіс алқаптарына, жылыжайларға
таратып жібереді.
Маусымдык
шоғырландыру
жергілікті
жердіц
табиғи
энтомофагтары
меп
патогендік
микроорғанизмдер
эртүрлі
себептермен (жылдык кезеңінің иесінің дамуымеи синхронды
болмауы,
суыкка төзімділігінің төмендеуі
пэтижесіпде
көи
мөлшерде
қырылып
калуы,
пестицидтердің
әсерінен
өсімталдығыныц едоір бөліғінің қүрыи кетуі жэне т.б.) зиянкестіц
өсін - өніп көбеюіи бакылай алмайтын жағдайда кажет болады.
Сондықтан зиянкес көбейер алдында энтомофагтарды жашіай
жіберу немесе өсімдіктерді микробиолоғиялык пренараттармен
өцдеу оныц зияндылығын кілт азайтуға мүмкіидік туғызады.
Маусымды
шогырландыру
тэсілін
жүзеғе
асыруда
грихограммалардыц бірнеше түрлері (Trichogramma Trichogramma
euproctidis Gir., T.evanesces West.,T.cacoecia March.) кец түрде
пайдаланылады. Бүл туыстыц өкілдері күздік, кырыккабат, мақта
көбелектері, жүғері сабақ жоне шалғын қан көбелектері, алма жеміс
жемірі сияқты көптеген зиянкестердің жұмыртқасында наразиттік
тіршілік етеді. Қазірі і уакьпта трихограмманы биозертханаларда
жэне өндірістік биофабрнкада өсіріп, жыл сайын жалпы көлемі 9-10
млн гектар егістіктерде найдаланады. Маусымды шогырландыру
тәсілімен жылыжайда киярды өрмекші кенеден коргау үшіи
жырткыш кене фитосейлуюсты (Phytoseiulus persimilis Ath. Henr.)
киярды, қызанақты жэне баска көкөиіс дакылдарын жылыжай ак
канатынан коргау үшін энкарзияны (Encarsia formasa Gahan) да
пайдалануга болады.
257
Бакылау сұрактары:
1. Маусымдык шоғырландыру дегеиіміз не?.
2. Ареал ішінде тарату неге негізделген?
3. Интродукцияланған энтомофагтардың камдай түрін білесің?
4. Орман зиянкестерінің санын биологиялык реттеуші кандай
түрі бар?
5. Энтомоі ельминттер туғызатын аурулар түрі?
258
|