6.3.
Жолдық сөндіргіштер және
микросөндіргіштер
Жолдық сөндіргіштер
басқарушы органның немесе аппараттың
жағдайына байланысты шағын тоғы бар тізбектердің түйіспелерін
тұйықтау немесе ажырату үшін арналған. Жол сөндіргіштерінің жеке
жағдайы басқарылатын машина органдарын соңғы күйдегі тізбектерін
коммутациялау үшін арналған соңғы сөндіргіштер болып табылады.
Жолдық сөндіргіштер түйіспе жетектерінің тəсіліне байланысты ба-
тырмалы, тұтқышты жəне айналдырғы деп бөлінеді.
Батырмалы жол сөндіргішінде машинаның бақыланатын органы ба-
тырмалы элементтің сояуышына əсер етеді (6.1-суретті қараңыз). Осы
сөндіргіштің ерекшелігі бақылаушы органның жылдамдығы сияқты
жылдамдықпен түйіспелердің ажырауы жəне тұйықталуы болып та-
былады. Токтың шағын шамасы кезінде доғаны сөндіру механикалық
созылу есебінен өтеді жəне түйіспелердің аз ерітіндісі кезінде ол мүл-
дем сөнбеуі мүмкін. Сондықтан штоктың кемінде 0,4 м/мин қозғалысы
кезінде бақылаушы органның кез келген жылдамдығы кезінде қажетті
жылдамдықты қамтамасыз ететін тез əрекет етуші түйіспелермен сөн-
діргіштерді қолдану керек.
Егер машинаны токтату талап етілсе немесе жоғары дəлдікпен (0,3
-
0,7 мм) сəйкес ауыстырып-қосуды жасау талап етілсе, онда микроауы-
стырып-қосқыштар қолданылады. Мұндай аппараттың схемалық қима-
сы 6.4-суретте келтірілген.
Ауыстырып-қосқыштың ортақ нүктеден бір тұйықтаушы жəне
бір ажыратушы түйіспелері болады. Қозғалмайтын түйіспе 1 жəне 2
6.4-сурет. Жолдық микроауыстырып-қосқыш:
1, 2
— қозғалмайтын түйіспе;
3
— корпус;
4
— қозғалмалы түйіспе;
5
,
6
—серіп-
пелердің фигуралы жəне тегіс бөліктері;
7
— сояуыш
105
пластмасса корпуста 3 бекітілген. Қозғалмалы түйіспе 4 тегіс 6 жəне
фигуралы 5 бөліктен тұратын арнайы серіппелер соңында табылады.
6.4-суретте көрсетілген күйде серіппе жоғары түйіспедегі 2 қысымды
жасайды. Штокқа 7 басу кезінде серіппелердің деформациясы өтеді
жəне түйіспенің ең шеткі күйіне жіберілуі өте тез жасалады (0,01 -0,02
с ішінде), бұл тізбектің сенімді сөндірілуін қамтамасыз етеді. Шток
жүрісі миллиметрдің оныншы үлесін құрайды. ВКМ-ВЗГ сериялы ми-
кросөндіргіштер 220 В тұрақты кернеу жəне 380 В айнымалы кернеу
кезінде 2,5 А токты сөндіреді.
Егер үлкен жүріс кезінде тізбектегі сенімді ауыстырып-қосу қамта-
масыз ету қажет етілсе, тұтқышты ауыстырып-қосқыштар қолданыла-
ды.
Олардың бірінің схемасы 6.5-суретте көрсетілген. Бақылаушы орган
тұтқыш 2 соңында бекітілген шығыршыққа 1 əсер етеді. Тұтқыштың
екінші ұшында тұтқыш осінің бойында жылжитын серіппеленген
шығыршық 12 табылады. 6.5-суретте көрсетілген күйде түйіспелер 7
жəне 8 тұйықталған. Бұл механизм күйі ысырмамен 6 сенімді бекітіл-
ген. Шығыршыққа 7 сыртқы əсер ету кезінде тұтқыш
1 сағат тіліне қарсы бұрылады. Бұл ретте шығыршық 12 тарелкені 11
жəне онымен байланысты түйіспелерді 8 жəне 9 бұрады, нəтижесінде
түйіспелер 7 жəне 8 ажыратылады, ал түйіспелер 9 жəне 10 тұйықта-
лады.
Түйіспелердің тұйықталуы жəне ажырауы шығыршық 1 қозғалысы-
ның жылдамдығына байланысты емес үлкен жылдамдықпен өтеді. Бұл
тұрақты токтың 220 В дейін кернеу кезінде 6 А дейін токты
сөндіру мұмкіндігін береді. Сөндір-
гіштің шығыршыққа 1 əсері токтаған-
нан кейін бастапқы күйіне оралуы
серіппемен 5 қамтамасызз етіледі.
Жоғары дəлдікті тізбектердің үл-
кен санын ауыстырып-қосуды жасау
қажеттілігі болғанда жолдық сөндір-
гіш ретінле реттелмелі команда кон-
троллері қолданылады. Оның білігін
механизмнің басқарушы білігімен не
тікелей не басқарушы біліктің жəне
жұдырықшалы шайбаны айналдыру
6.5-сурет. Тұтқышты жолдық ауысты-
рып-қосқыш:
1, 12
— аунақшалар;
2
— тұтқыш;
3
— ось;
4, 5
— серіппелер;
6
— ысырма;
7- 10
— түй-
іспелер;
11
— қақпақ
106
жиілігің қажетті арақатынасын қамтамасыз ететін редуктор арқылы қо-
сады.
Қазіргі уақытта өнеркəсіп магнитті датчикті жəне жартылай өткіз-
гіш релені не тұрақты магнитпен басқарылатын герконды қолданатын
түйіспесіз жолдық сөндіргіштерді шығарады.
Электр жетегімен жəне аппараттармен басқару тізбегінде УП типті
əмбебап ауыстырып-қосқыштар кеңінен қолданылады. Мұндай ауы-
стырып-қосқыш секцияларының құрылғысы 6.6-суретте көрсетілген.
Әрбір секцияның екі түйіспелі қосылыстары (ажырауы) болады. Тізбек
сымының бір ажырауын қолдану жағдайында қозғалмайтын түйіспеге 2
жəне қозғалмалы түйіспемен 4 байланысты қысқышқа 6 қосады. Білікті
8 айналдыру кезінде қозғалмалы түйіспенің 4 түйіспелі тұтқышына 5
əсер ететін жұдырықша 9 бұрылады, нəтижесінде түйіспелердің 2 жəне
4 тұйықталуы өтеді.
Сөндірілетін токтың жəне жеткізу кернеуінің сəйкес мəндері кезінде
екі ажырау қолданылады. Ауыр жағдайларда екі көршілес секцияның
түйіспелері жүйелі қосылады. Бұл ретте жүйелі қосылған төрт ажырау
алынады.
Ауыстырып-қосқыштың номиналды тоғы – 20 А. Бақыланатын тіз-
бектер (секциялар) саны 2-ден 16 дейін өзгеруі мүмкін.
Жоғары сөндіруші қабілетінің, тізбектердің үлкен санының жəне УП
ауыстырып-қосқыштардың коммутациялық жағдайларының арқасында
500 В дейін кернеу кезінде 5 кВт дейін қуатпен электр қозғалтқышта-
рын іске қосу жəне реверстеу үшін кең қолданылады.
6.6-сурет. Әмбебап ауыстырып-қосқыш секциясы:
1, 4
— қозғалмалы түйіспелер;
2
— қозғалмайтын түйіспе;
3
— тірек;
5
— тұтқыш;
6
— қысқыштар;
7
— негіз;
8
— білік;
9
— жұдырықша
107
2
2
Достарыңызбен бөлісу: |
