А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова

жүктеу 1,39 Mb.

Pdf просмотр

бет	12/72
Дата	15.09.2023
өлшемі	1,39 Mb.
	#43403

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 72

УП Экология 1 болим каз

ортасының
құрылуын
қолдайды. Иерархияның ең жоғары баспалдағын экологиялық және
экологиялық-экономикалық жүйелердің бірігуі ретіндегі биосфера алып
отыр.
Организмдер – бұл шынайы өмір тасушылар, өздері өмір сүріп жатқан
қоршаған ортамен зат алмастыратын жекеленген «ұяшықтар». Орта деп
экологияда тірі организмге қатысты сыртқы дүниенің күші мен денелерінің
бірігуі деп түсінеді. «Тіршілік ортасы» терминін белгілі бір өсімдіктің не
жануардың түрі үшін тіршіліктің сипатты табиғи жағдайын белгілеу керек
болғанда қолданады.
Ал кеңінен қолданылатын «қоршаған орта» түсінігі организм тікелей
әрекеттесетін элементтерімен байланысты экологиялық ортаның бір
бөлігіне сәйкес келеді. Әдетте бұл түсінікті адамға қатысты, соның ішінде
адамды қоршап жатқан ортаға байланысты қолданады.
Тірі организмдер қоршаған ортадан қажетті заттарын алып, өз
кезегінде басқа организмдермен пайдаланылуы мүмкін болатын керек емес
алмасу өнімдерін бөледі. Тек алмасу өнімдері ғана емес, сонымен қатар,
организмдердің өзі, тірі кезінде, я болмаса өлімнен кейін де басқа тірі
заттарға жем болады.
Созылмалы эволюция процесінде тірі организмдер тіршілік
ортасының нақты қасиеттерін толығымен игергенін белгілеу қажет.
Организмдер
Популяциялар
Экожүйе
Биосфера

16
Тіршілік ортасы – тірі организмді қоршайтын және онымен әрдайым
әрекетке түсетін табиғаттың бір бөлігі.
Ортаның құрамдас бөліктері мен қасиеті көптүрлі және өзгермелі. Кез
келген тірі ағза күрделі, қайта-қайта өзгеріске ұшырайтын өмірде, оған
үйренісіп және өзінің өмір ұстанымын реттеп отырып тіршілік етеді.
Тіршілік ортасы ең алуан түрлі жеке жағдайлардан немесе орта
элементтерінен – климаттық, топырақты, биотикалық элементтерден
тұрады, олардың әрқайсысы осы не басқа дәрежеде тірі организмге тікелей
немесе жанама әсер етуге қабілетті.
Бұл жерде олардың бірі организмге қажет болса, екіншісі керісінше,
зиянды; және оларға әсері мүлдем тимейтіндері де болады.
Тірі организмдер табиғи қоршаған ортада тіршілік етеді және оларға
қандайда бір шарт не орта элементі ретінде қарастырылатын экологиялық
факторлар әсер етеді.

жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 72