Графика. Орфография. Орфоэпия

ог, уг дыбыстар тізбегі бар сөздерге қосымша  г

жүктеу 2,09 Mb. Pdf просмотр бет 64/152 Дата 13.09.2023 өлшемі 2,09 Mb. #43345 түрі Монография

ог, уг дыбыстар тізбегі бар сөздерге қосымша  г дыбысының  ерекшелігіне орай жалғанады.  Округ сөзіне жіңішке буынды қосымшаның  жалғануы сөз соңындағы  г дыбыстардың ұяң дауыссыз екендігімен қатар,  көрші дыбыстардың ұяң дауыссыз екендігімен қатар, көрші дыбыстардың  әсеріне қарай  у дыбысының да өзгермелі (бірде жуан, бірде жіңішке) болып  отыратын табиғатына қатысты.  Ал  ак, аг, ок, ук дыбыстарына аяқталатын сөздер бұл ережеге  бағынбайды. Оларға қосымша жуан түрде жалғанады, яғни  казак, бак,  бурлак, анашлаг, универмаг, кубок, гудок, блок, станок, бамбук, галстук сияқты сөздердің соңғы буындары жуан болғандықтан, олар қазақ тілі  қосымшаларының жуан варианттарын қабылдайды.  Казак, бак, бурлак, гамак және аншлаг, универма г сияқты сөздерге сөз  соңында  к, г дыбыстарының дауыс қатысына қарай бірі қатаң, бірі ұяң  екендігіне қарамастан, жуан буынды қосымшалардың жалғануы ( казак-қа,  бак-қа, багы, аншлаг-қа, аншлагы, универмаг-ка, универмагы ) соңғы  буындағы  а дауысты дыбысының қазақ тілінде барлық позицияда, соңғы  буынға дейін сақталатындығына байланысты. Мұндай дыбыс заңдылығы  соңғы дауысты дыбыстары жіңішке  секретарь, токарь, январь  және  мораль,  фестиваль тәрізді сөздердің қазақ тілі қосымшаларымен түрленуіне де әсер  етеді. Бұларда да соңғы жіңішкелік белгісіне, яғни  л, р дыбыстарының  жіңішке  айтылуына  қарамастан, қосымшалардың жуан  варианты  қолданылады:  секретарь-ға, токарь-ға, токарь-лық, январь-ға, январь-да,  мораль-дық, фестиваль-ға, фестиваль-дық  (соңғы сөздерге дауысты  дыбыстан басталатын тәуелдік жалғаулары жіңішке жалғанады). Өйткені  мұнда соңғы буындағы  жүктеу 2,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз