Ес­те­рі­ңе­тү­сі­рің­дер

46
иман ды лық пен қайы рым ды лық, өмір дің өт кін ші лі гі 
мен заманның опа сыз ды ғы, өлім мен өмір дің қай шы-
лы ғы си яқ ты мә се ле лер ді кө те ріп, қо ғам мен бай ла ныс-
ты ра жыр лап отыр ды.
Жырау деген кім? Олар нені көздеді, мақсат тұтты? 
Жыр шы мен жы рау лар ға қан дай қа сиет тер тән бол-
ған?
Жы рау, жыр шы ту ра лы ХІХ ға сыр да ай тыл ған 
пі кір лер бол ған мен, ал ғаш то лық қан ды тү сі нік бер-
ген – М.Әуе зов пен Е.Ис маилов. Ака де мик С.Қас қа-
ба сов та 
«Жы рау лар поэ зия сы – ав тор лы ау ыз әде-
бие ті»
де ген ең бе гін де дәл си пат та ма бер ді: «Жы рау 
хан са рай ын да ғы кө ре ген сая сат кер, хан ның ақыл-
гөйі, мем ле кет тің бас идеоло гы, ел дің ақыл шы сы, 
қол ба сы әрі дау ыл паз ақын бо ла біл ді. Олар хандар 
ке ңе сі нің бел сен ді мү ше сі бол ған, мем ле кет ті бас қа ру 
ісі не ті ке лей қа ты на сып, сая си, әс ке ри, қо ғам дық 
мә се ле лер ді ше шу ге ара ла сып отыр ған. Со ғыс ке зін де 
жы рау лар әс ке ри ке ңес те хан ның же ке өзі не де өз 
ой ын ашық ай тып, ақыл бе ріп, бол жау жа са ған. Қиян-
кес кі ұрыс қа тү сер ал дын да жау ын гер лер ге ар нап 
жыр тол ға ған, олар дың на мы сын қай рап, ру хын кө-
тер ген. Қа жет бол ған жағ дай да өз де рі де шай қас қа 
қа ты сып, ер лік тің үл гі сін көр сет кен, сон дық тан 
жы рау лар дың бі ра зы қол ба сы да бол ған, тай па лар мен 
ру лар ды да бас қар ған. 
Жыраулар жа ңа дан құ рыл ған Қа зақ хан ды-
ғы ның, хан би лі гі нің мық ты бо лу ын көз деп, сол 
ке зең де гі әде би ет ті, күл лі мә де ни ет ті мем ле кет ке, 
хан ға қыз мет ет кіз ді. Олар өз де рін әмір ші нің, мем ле-
кет тің қыз мет ші сі деп біл ді, сол се беп ті хан дық тың 
идеоло гы на ай нал ды. Хан ның ақыл гөй ке ңес ші сі, бас 
сая сат ке рі бол ған дық тан, жы рау лар тек қа на үл кен 
мем ле кет тік ма ңы зы бар мә се ле лер бой ын ша тол-
ға ған да, өз сөз де рін ті ке лей әмір ші ге ар нап айт қан. 
Олар, әдет те, ел ді аб ды рат қан, тол ғант қан жағ дай лар 
мен тө тен ше оқи ға лар ке зін де сөй ле ген. Сон дық тан 
жы рау лар ды әмір ші де, ха лық та аса қа дір тұ тып, 
олар дан хан да, ха лық та ел дағ дар ған не ме се бү лін-
ші лік бол ған шақ та я бол ма са ел ге жау ти ген де, ақыл-
ке ңес сұ ра ған. Жы рау лар мұн дай сәт тер де жұрт шы-
лық қа тоқ тау ай тып, бо лып жат қан оқи ға ға не ме се 
Тақ­пақ­пен­ма­қал­та­ғы­­
­
­ ­ ар­тық,­
Суы­рып­сал­ма­жа­ғы­­­
­
­ ­ ар­тық,­
Ай­та­ды­олар­ой­лан­бай,­
Сы­пы­ра­жы­рау,­­
­
­ Шор­тан­бай,
Үм­бе­тей­мен­Ма­ра­бай­
Ал­ды­ар­ты­на­қа­ра­май,­
Соқ­қан­да­жыр­ды­су­ыл­дап,­
Жел­жет­пейт­ін­құ­лан­дай.
Шә кә рім

жүктеу 7,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: