Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	99/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 95 96 97 98 99 100 101 102 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

а-ә,
е,
э
) және
жуан-жіңішке езулік қысаң (
ы-і
) – ауытқу бар.
Проф. А.Аманжолов дауыстылар жүйесінің сақтала берме-гені
жергілікті фонетиканы білдіре ме, әлде емле тұрақсыздығын бере
ме деп,
дl/il, jati//jiti
параллельдерін көрсеткен. Сонда, біздің
ойымызша,
ы-и
(і)
сына дауыстысының ашық езуліктен (
а-ә,
е,
э
)
толық ажырай қоймағанын,

кейде онымен жұп құрайтынын
көреміз. Оған қазіргі түркі тілдері тұрғысынан алсақ, түбірдегі
жуан, жіңішке, ашық езулікке қосымша жалғағанда қысаң езулік-
тер сәйкесетіні дәлел. М.Томанов ұйғыр тіліндегі
ә
дыбысы бар
154
155

сөзге аффикс жалғанғанда
ә-е
, көпбуынды сөздердің соңғы
буы-нында
и
-ге айналатынын
(бәл-белким,
кәлимиң),
е
дауыстысы көне түркілік
а
дауыстысының көрінісі екенін,
а
фонемасы
ә,
е,
и
-ға сәйкескенін айтады.
Енді көне түркі жазуындағы еріндік графемалардың
(о-у, ө-
ү)
таңбалануын және ерін үндестігінің берілуі туралы.
Ескерткіштерде <
o
y
> гиперфонемасы бір таңбамен, <
Y
o
> бір
таңбамен бірелген. Еріндік дауыстылардың графемасы жуан-
жіңішкелікпен айрылған. Сонда
өд
(уақыт),
үч
(үш),
күн
сөздерін
[ү], [ө] дыбысы арқылы да оқуға болады. Зерттеулерде бұл гра-
фема қандай белгіге сүйеніп
<ө>
не
<ү>
болып оқылатыны ай-
тылмайды. Дегенмен, мынадай ерекшелікті байқауға болады.
Ескерткіштерде

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 95 96 97 98 99 100 101 102 ... 236