И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004


§ 12. Қлассикалық механика. Оның



жүктеу 28,35 Mb.
Pdf просмотр
бет32/251
Дата25.05.2022
өлшемі28,35 Mb.
#38762
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   251

§ 12. Қлассикалық механика. Оның 
қолдаиымдылығьшың шекарасы
Кинематика дененің басқаша емес, атап айтқанда, 
(мысалы, шеңбер бойымен бір қалыпты немесе түзу 
бойымен бір қалыпты үдемелі) тап осылай қозғалатын- 
дығы жөніндегі мәселені қозғамай дене қозғалысын си- 
паттайды.
Динамика бірдей сипаттағы қозғалыс жағдайынан 
болған себептерге (денелердің өз ара эсерлері) баііла- 
нысты дене қозғалысын зерттейді.
Классикалық немесе ныотон механикасы деп атала- 
тын заңдардың негізінде 1687 жылы Ньютон тұжырым- 
даған динамиканың үш заңы жатыр.
Ныотон заңдары (физиканыц басқа зацдары сияқты) 
көптеген мөлшердегі тәжірибе фактілерін жинақтаудың 
нәтижесінде шықты. Олардың дұрыстығы (аса кең кө- 
лемді болмаса да құбылыстың шектеулі аумағындағы) 
осылардан шыққан тәжірибелерге сәйкес анықталады.
Ныотон механикасы соцғы екі жүз жылдықтың іінін- 
де тамаша жетістіктерге ие болғаны сондай, оныц қү- 
діреттілігінде ХІХ-ғасырдыц көптеген физпктерініц көзі 
жетті. Кез келген физикалық қүбылысты түсіндіру Ныо­
тон заңына бағынатын механикалық процеске оны кө- 
шіру деп есептелінген. Алайда ғылымныц дамуымен 
жаңа фактілер табылды, бұл классикалық мехашіканың 
аумағына симады. Бұл фактілер жаца теорияларда —■
салыстырмалылық жопе кванттық 
м е х а н и к а
пыц арппу- 
лы теориясында өзінің түсінігіп алды.
1905 жылы Эйнштейн жасаған салыстырмалылықтыц
46


арнаулы теориясында уақыт және кецістік жөніндеп 
Ныотоп ұйғарымдары түбегейлі қайта қаралды. Бул 
қайта қарау «Жогары жылдамдықтағы механиканыц» 
немесе релятивистік деи аталатын механиканың шығуы- 
на әкеп соқты. Алайда жаңа механика ескі Ньютон ме- 
ханикасын толық теріске шығара алмады. Релятивистік 
механиканың шектегі теңдеуі (жарық жылдамдығымеп 
салыстырғанда аз, жылдамдық үшін) классикалық ме- 
ханнканың теқдеуіне көшеді. Сөйтіп, классикалық меха­
ника релятивистік механиканың дербес жағдайы ретінде 
енді де, жарық жылдамдығынан едәуір аз жылдамдық- 
тан туатын қозғалысты сипаттау үшін өзінің бастапқы 
мәнін сақтап қалды.
Атом физикасының дамуы нәтижесінде біздің ғасы- 
рымыздың 20-шы жылдарында пайда болған кванттық- 
механика мен классикалық механиканың арасындағы 
қатынас жағдайы да осы сияқты. Кванттық механика- 
ның теңдеуін де классикалық механикаиың теңдеуінің 
шегінде (атомдардың массаларымен салыстырғанда үл- 
кен массалар үшін) береді. Демек, классикалық меха­
ника кванттық механикаға оның шектік жағдайы ретін- 
де енді.
Сөйтіп, ғылымның дамуы классикалық механиканы 
жоққа шығарған жоқ, тек оиың шектеулі қолданыла- 
тындығын ғана көрсетті. Ньютон заңына иегізделген 
классикалық механика — аз жылдамдықпен (жарықтың 
жылдамдығымен салыстырғанда) қозғалатын массасы 
(атомның массасымен салыстырғанда) үлкен денелердің 
механикасы.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   251




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау