Оқу пәнінің сипаттамасы 1 Пәннің мақсаты

Негізгі қорлардың тозуы және ескіруі

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 76

Дәрістер(ЭжӨҰ)

2 Негізгі қорлардың тозуы және ескіруі

Өндірісте пайдалану үрдісінде негізгі қорлар тозады және бастапқы кездегі

қасиеттері мен сапасын жоғалтады. Негізгі қорлардың тозуы әртүрлі факторлардың

әсерінен болады. Кейбіреулері табиғи тозса, кейбіреулері моралдық тозуға алып келеді.

Кәсіпорынның еңбек құралдарының техникалық күйінің деңгейін сипаттау үшін

келесідегідей табиғи көрсеткіш қолданылады

100





нор

нак

t

t

А

(1)

мұндағы А – негізгі қорлардың тозуы;

нақ

– негізгі қорлардың нақты пайдаланған уақыты;

нор

– негізгі қорлардың нормативтік қызмет ету мерзімі.

Негізгі қорлардың тозуы тек ғана табиғи тозу әсерінен болып қоймайды, сондай-ақ

экономикалық факторлардың әсерінен де тозады, яғни оны моралдық тозу деп атайды.

Моралдық тозуды екіге бөлуге болады. Моралдық тозудың бірінші түрі қоғамдық

ғылыми-техникалық прогресстің нәтижесінде пайда болады, яғни жабдықтардың,

машиналардың, құрылғылардың біртекті жинақы түрде жетілдірілген нысандарының

пайда болуы нәтижесінде пайда болады. Бұл жағдайда негізгі қорлардың ескі түрлерін

өндірісте пайдалану экономикалық түрде тиімді. Ескі техниканың жетілмегеніне

байланысты техникалық немесе технологиялық шығындарды азайтуға ұмтылу жаңасын

сатып алғаннан тиімді болады.

Моралдық тозудың екінші түрі қоғамның экономикалық даму факторларына

байланысты болады. Елде уақыт ағымен өндіргіштік күштерді тиімді дамыту негізгі

қорлардың, сол сияқты біртекті нысандарын құруға кететін шығындар төмендейді яғни

өткізу құны төмендейді. Кәсіпорынның жаңадан сатып алған негізгі қорларының берілген

бір кезеңде кәсіпорын ескі негізгі қорларының құнының айырмасы моралдық тозудың

екінші түрінің сомасын құрайды. Бұл көрсеткіш кейде теріс мән (тозудың төмендеуі)

кейде оң мәнді көрсетуі (тозудың көбеюі) мүмкін.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 76