М. Е. Лобашев к. В. Ватти

ГЕНДЕРДІҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ ТИПТЕРІ

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	72/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 275

Lobashev

2. ГЕНДЕРДІҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ ТИПТЕРІ
Гендердің өзара әрекеттесулері кезіндегі ажыраудың өзге-рісі.
Егер бірнеше ген
организмнін,  бір  қасиетін  (гүлінің  бояу-ын,  жүнінің  үзындығын  т.  с.  с.)  анықтайтын
болса,  ондай  ген-дер  өзара  әрекеттеседі.  Бүл  кезде  дигетерозигота  ұрпағында
белгілердің әдеттегіден өзгеше, мынадай ажырауы — 9:3:4; 9:7; 9:6: 1; 13 : 3; 12 : 3 : 1;
15 : 1 — байқалуы мүмкін. Генетикалық анализ мынаны көрсетеді:
Ғ
2

кезінде фенотип
бойынша әдеттегіден өзгеше ажырау мендельдік 9:3:3:1 жалпы формуланың өзгерген
түрі  болып  табылады.  Үш  геннің  және  көпте-рен  гендердің  өзара  әрекеттесу
жағдайлары белгілі.
Гендердің  өзара  әрекеттесулерінің  мынадай  негізгі  типтері  бар:  комплементарлы,
эпистаз, полимерия.
Комплементарлық.
Комплементарлыщ
немесе
қосымша
деп әрбір жекелеген геннің
(А-вв
немесе
ааВ-)
әсерімен салыстырғанда өздері генотипте
(А-В-)
бірге болған кезде
жаңа белгінің дамуын қамтамасыз ететін доминантты гендерді айта-ды.
Белгілердің9331 қатынасын дарауы. Кішкентай тоты құс (Меіорһіііасиз ипсіиіаіиз)
қауыр-сындарының бояуы көгілдір және сары болып келеді. Қауырсың бояуының бұл
екі  түрі  де,  жасыл  бояумен  салыстырғанда  ре-цессивті,  ал  ақ  бояумен
салыстырғанда  доминантты  болады.  Көгілдір  түсті  қүсты  сары  түсті  құспен
шағылыстырғанда
Ғ\
бу-дандары  жасыл  түсті  болады,  ал
Ғ
2

кезінде  белгілер  4
фенотип-тік класқа ажырайды. 9 жасыл түсті : 3 кегілдір : 3 сары : 1 ақ (IV таблица).
Бастапқы  формалардың  бір  жүп  белгісі  бойынша  ажыра-тылуы  олардың
моногенді  айырмашылығы  болар  деген  ой  ту-ғызады.  Бірақ,
Ғі
кезінде  ата-ана
белгілерінің  бірі  доминантты  болудың  орнына  мүлде  жаңа  сапа  —  жасыл  түс  пайда
болады,  ал
Ғ
2

кезінде  дигибридтік  ажырау  байқалады,  бірақ  оның  мендельдіктен
айырмасы  —  мүнда  ажырау  екі  қасиет  бойынша  емес,  бір  қасиет  бойынша
(кауырсындарының бояуы) байқала-ды. Бүл кезде тағы бір жаңа белгі — ақ түс пайда
болады.

Сонымен,  генетикалық  анализ  бүл  шағылыстыру  кезінде  бір  жұп  емес,  екі  жүп
аллель  қатысқандығын      керсетті.  Біз  бұдан  мынадай  қорытынды  шығара  аламыз:
А
гені қауырсынның кө-гілдір тусін,
В
гені  — сары түсін басқарады, ал ол екеуі бірік-
кенде
(А-В-)
жаңа  сапа  —■  жасыл  түс  береді.  Осы  екі  геннің  рецессивті  аллельдері
қауырсынның  ақ  түсін  басқарады.  Мұн-дай  кезде  көгілдір  түсті  кішкентай  тоты
құстардың генотипі
ЛАвв,
сарысыныкі —
ааВВ,
жасыл түсті
Ғ\
будандыкі
АаВв
және
Ғ
2

кезінде жіктеліп шығатын ақ түстінікі —
аавв
болуы тиіс.
Биохимиялық анализ жасыл түс — екі пигменттің — көпл-дір және сары пигменттің
қосындыеы  екенін  көрсетті.  Рецессив-ті
а
аллелі  кегілдір  түсті  пигменттін;  синтезін
тежейдІ,  соның  салдарынан  құстың  түсі  сары  болады.  Екінші  рецессивті  аллель
(в)
сары  түсті  пигменттің  синтезін  тежейді,  осыған  байланысты  көгілдір  бояу  пайда
болады.
Ғ
{

буданында  осы  геннің  доминант  аллельдері  қосылғандықтан,  кішкентай
тоты құстар жасыл түсті болады.
Ғ
2

кезінде ақ түсті құстың белініп шығатын себебі —
бүл кезде көгілдір пигмент пен сары пигмент бірдей тежеледі.
Сонымен,  егер  доминантты  екі  геннің  әрқайсысы  өз  бетімен  фенотиптік  эффект
(әсер)  көрсетсе,  онда  фенотип  бойынша  ажы-рау  мендельдік  9:3:3:1  қатынасына
сәйкес келеді, өйткенІ төрт кластың әрқайсысының өзінің ерекше фенотипі болады.
Б е л г і л е р д і ң   9:7  к а т ы н а с ы н д а   а ж ы р а у ы .   Ақ  беденің  қүрамында
цианиді  көп  және  аз  болатын  формалары  белгілі.  Оларды  езара  шағылыстырғанда
цианиді  көп  қасиет  доминант  болады,  ал

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 275