Қазақстан республикасы білім жəНЕ

 
 
23 
шарындағы  барлық  елдердің  тыныс-тіршілігіне 
өзгерістер  әкелмек.  Ал  әлемдік  климаттың  өзгеруі,  шөлге 
айналуы,  атмосферадағы  ауытқушылықтар,  антропогендік 
экожүйелердің тұрақсыздығын тудырады. Сондықтан Арал 
теңізінің  апатының  алдын-алу  үшін    іс-шаралар 
ұйымдастыру,  ғылыми  конференциялар,  қаржылай  көмек 
көрсету.жұмыстары  жүргізілуде.  1994  жылы  Орта  Азия 
мемлекеттері  Аралды  құтқару  қорын  ұйымдастырды. 
Қазақстанның  «Байқоңыр»  ғарыш  айлағы  экологиялық 
аймағының  басшылығымен  бірінші  рет  «Арал  өңірінің 
экологиялық  картасы»  жасалды  (1992ж).1998  жылы 
Амстердамда 22 мемлекет  қатысқан «Қоршаған орта және 
балалар»  проблемасына  арналған  Халықаралық  конгресте 
Арал  балаларының  денсаулығы  мәселелері  қаралды.  Арал 
мәселесі 
туралы 
халықаралық 
конференциялар 
ұйымдастырылды.  Өркениетті  елдер  қаржылай  көмек 
көрсетуде.  Олар  негізінен  Орта  Азия  республикалары, 
Ресей, АҚШ, Жапония, т.б. мемлекеттер. 
Арал  теңізі  туралы  күн  тәртібінде  тұрған  мәселенің 
бірі-егіншілік  алқаптарды  суландыруға  жұмсалатын  суды 
үнемдеу.  Тұздың  көтерілуін  азайтатын,  топырақты 
бекітетін  өсімдіктер  егу,  бірыңғай  мақтадан  басқа  да 
мәдени дақылдарды өсіру, жергілікті халықты сапалы ауыз 
сумен қамтамасыз ету мәселелері.  
Сонымен, Арал апатына  себеп  болған  факторларға: 
-
 
жергілікті  жердің  тарихи-табиғи  ерекшеліктерін 
ескермеу; 
-
 
ауылшаруашылығын  дұрыс  жоспарламау,  судың 
қорын есепке алмау; 
-
 
суды  өте  көп  қажает  ететін  күріш,  мақта 
дақылдарын 
барынша көбейтіп жіберу; 

 
24
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ 
ПРОБЛЕМАЛАРЫ
  
Оқу құралы
 
-
 
жерді 
игерудің 
агротехникалық 
шараларын 
сақтамау 
және суды үнемді пайдалнбау; 
-
 
табиғат ресурстарын пайдаланудағы жіберілген  
қателіктер  мен  оны  меңгерудің  ғылыми  тұрғыдан 
негізделмеуі болып табылады. 
Осы  аталған  факторлар  Арал  теңізі  экожүйесіндегі 
тіршілік  атаулының  экологиялық  дағдарысқа  әкелді.  Бұл 
жағдайлар  антропогендік  іс-әрекеттің  зардабы      ретінде 
дүниежүзіне белгілі болды. 
Арал  теңізін  құтқару  жөнінде  бірнеше  ғылыми 
болжамдар мен жобалар бар. Олар: 
1.
 
Сібір өзендерін Қазақстанға бұру. 
2.
 
Амудария мен Сырдария өзендерінің суын реттеу 
арқылы суды молайту. 
3.
 
Арал теңізін жартылай сақтап қалу. 
4.
 
Каспий  теңізінің  суын  жасанды  канал  арқылы 
әкелу. 
5.
 
Жер асты суларын пайдалану. 
6.
 
Арал  теңізінің  өздігінен  табиғи  реттелуін  немесе 
толысуын күту. 
Әрине,  бұл  жобалар  болашақтың  ісі  болғанымен,  уақыт 
талабы оны күттірмейді.  Ал оның іске асуы адамзат қауымының 
білімі мен біліктілігіне байланысты екені анық.  

жүктеу 7,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: